Þjóðviljinn - 26.05.1981, Blaðsíða 9

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 26. mal 1981
Þriðjudagur 26. mal 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
H j ólreiðadagurinn
A sunnudaginn hjóluðu þúsund-
ir barna, unglinga og fulloröinna
frá 10 stööum í borginni, 10 km.
Jeið til Laugardalsvallarins.
Tilgangurinn varaðhjóla fyrirþá
sem ekki geta hjólað og safna fé
fyrir fötluð börn.
Það var dr. Þór Jakobsson og
sonur hans Vésteinn sem áttu
hugmyndina að hjólreiðadegin-
um, en þeir kynntust svipuöu fyr-
irbæri i Toronto i Kanada.
Dr. Þór Jakobsson sagði eftir
hjólreiðadaginn, að hann væri
mjög ánægJur með undirtektir og
það hefði verið skemmtilegt að
sjá allan skarann koma inn á
völlinn. Sjálfur var hann meðal
þeirra sem tók við áheitum og
sagðist hafa upplifaðþað i fyrsta
sinn á ævinni að vera með
harðsperrur i handleggjunum eft-
ir pemngaburð. Með honum i
móttökunni voru starfsmenn
Styrktarfélags vangefinna og
konur úr Félagi Svalanna.
Endanlegar tölur um söfnunarfé
liggja ekki fyrir, en i gær höfðu
verið taldar um 450 þús. kr.
Sennilega hefur dr. Björn
Sigfússon fyrrum Háskólabóka-
vörður verið aldursforsetinn i
hópi hjólreiðamanna, en hann var
með syni sinum Herði, sem er
fatlaður, en hjólaði með og safn-
aði sjálfur á þriðja þúsund króna.
Dr. Þór Jakobsson sagði að
hann hefði tekið við 10 kr. frá ein-
um litlum snáða sem var 3—4 ára,
hann hjólaði ekki, en vildi vera
með.
Hjólreiðadagurinn fór ekki
fram hjá borgarbúum, þvi heilu
herskararnir fóru um borgina um
miöjan dag á sunnudag og vöktu
athygli vegfarenda á þvi hve
reiðhjólum hefur fjölgað gifur-
lega að undanförnu. Þrátt fyrir
mikinn fjölda var litið um óhöpp
og allir virtust skemmta sér hið
besta þegar boöið var upp á
skemmtiatriði að hjólreiða-
túrnum loknum.
— ká.
Vel fór á því að Egill Skiíli Ingibergsson, borgarstjóri I Reykjavlk, væri
meðal þátttakenda.
Þór Magnússon þjóðminjavörður trónir hér meðal annarra þátt-
takenda.
Tekiðá móti peningum I þágu þeirra sem ekki gátu hjólaö. Alls söfn-
uðust um 450 þúsund krónur.
Galvaskar stúlkur á ferð.
Smáóhöpp uröu, en engin stór
Ekki voru allir háir i loftinu sem tóku þátt I hjólreiðadeginum.
Ljósm .:cjel
Breiðholtshópurinn á leið upp Bústaðaveginn. t baksýn sést m.a. rafstöðin við Elliðaár og Breiðholt I fjarska

í
á daaskrá
Þ.essi aldraða kynslóð ætlast ekki til
þakklætis. En ég held að hana hafi
ekki órað fyrir því að uppskeran
yrði neyslusjúkir smáborgarar
sem búa í gluggalausu húsi eigingirni
og sjálfselsku.
Ævikvöld mannsins
Góð lífskjö- verða ekki ein-
göngu mæld í efnahagslegri vel-
sæld. Góð lífskjör felast i þvi aö
fólk hafi nóg að bita og brenna, en
einnigíþvi aö fólki liði vel, likam-
lega og andlega.
Ef vel tekst til og tslendingar
leysa sin mál af raunsæi og skyn-
semi, þá eru verulegar lilkur á
þvi aö i náinni framtið veröi hægt
að uppfylla fyrri þátt lifskjar-
anna. Allir ættu að geta haft nóg
að bita og brenna á Islandi i
framtiðinni.
Það leikur hins vegar meiri vafi
á um siðari þáttinn.
Það liður ekki öllum vel á ts-
landi i dag og i framtiðinni mun
skortur á lffsfyllingu aukast, ef
ekki veröur nú þegar fariö að
huga að þessum málum i fullri al-
vöru. ____________ _____
Þessar staðreyndir byggjast
meðal annars á þvi að mikil
breyting veröur á innri gerð þjóð-
félagsins i framtiðinni. Þessi
breyting á þjóðfélaginú er raunar
forsenda þess að góö lifskjör
verði og þannig skapar lausn eins
verkefnis nýjan vanda á öðru
sviði.
Sú breyting á gerö þjóðfélags-
ins sem um er rætt, felst i meiri
tæknivæðingu, meiri og óper-
sónulegri rekstri og minni mann-
legum samskiptum á vinnumark-
aði.
Með þessari breytingu mun
einnig styttast sá timi, sem
maöurinn „fær” að vinna i fram-
leiöslunni og þjónustunni.
Það er fullt raunsæi að ætla
það að starfsævi mannsins muni
styttast og menn hætta störfum
um sextugt innan 10 ára. Að dreif-
ing vinnunnar verði að koma
fram i mikilli styttingu vinnunar
Og styttri starfsævi.
Þetta þýðir einfaldlega að fri-
timinn eykst, elliláúnaaldur leng-
ist og menn verða að finna sér
önnur verkefni en þá vinnu, sem
við skilgreinum nú sem ævistarf
mannsins.
Þessum nýju staöreyndum
verður að mæta, meðal annars
með uppstokkun skólakerfisins og
hugarfarsbreytingu i sambandi
við ellina.
Það verður nú þegar að snúa
sér að þvf verki aö búa fólk undir
þá elli sem fyrirsjáanleg er i
framtiðinni. Það verður að taka
mið af þeirri staðreynd, að 20—30
ára „eyða” myndast i manns-
ævina eftir að „ævistarfinu”
lýkur. Þetta er eitt risavaxnasta
félagslega verkefni sem biöur
okkar.
Ef þetta verkefni verður ekki
leyst á þann hátt að lifeyris-
þegum veröi sköpuð ytri og innri
skilyröi tii lifsfyilingar, þá verður
ekki hægt að tala um góð lifskjör
á Islandi I framtiðinni.
Við skulum huga að þessari
staðreynd meðan timi vinnst til.
Ég hef talað hér um þann vanda
sem snýr að næstu framtið. Þann
vanda er enn hægt að leysa, hvað
ellina varðar.
Málefni þess fólks, sem nú er
orðið aldraö, verða hinsvegar
ekki geymd. Stór hluti þessa fólks
býr á margan hátt við ill kjör.
bæði fjárhagslega og félagslega.
Sú kynslóð sem nú er fullorðin
og komin á eftirlaunaaidur, á
skilyrðislaust aö búa við jafn góð
lifskjör eða betri en hún hafði á
starfsævi sinni. Slik tilfærsla á
fjármunum er eingöngu siðferðis-
legt vandamál þjóðar sem býr við
okkar þjóðartekjur.
Þvi fólki sem hér um ræðir, eig-
um við mikla skuld að gjalda. A
okkur hvílir þarna svört van-
rækslusynd sem ekki verður bætt
%ema höfð séu snör handtök.
A þeim tfmum þegar þrýsti-
hóparnir vaða uppi i þjóðfélaginu
og hver reynir að ota sér áfram á
annarra kostnað eða heildar-
innar, ættu menn að skammast
sin. Menn ættu að minnast þess að
sú kynslóð sem nú er að deyja,
mataði þetta kröfugerðarfólk allt
frá fæðingu. Það kostaði bestíi
uppeldi sem völ var á og bestu
menntun sem völ var á og lagði
allt i sölurnar vegna þess draum 3
að betri framtið og betra og rétt-
látara þjóðfélag biði næstu kyr-
slóðar.
Þessi aldraöa kynslóð ætlaðist
ekki til þakklætis. En ég held að
hana hafi ekki óraö fyrir þvi, aí
uppskeran yrði neyslusjúkir smá-
borgarar sem búa i gluggalausu
húsi eigingirni og sjálfselsku.
Hrafn Sæmundsson
Hermann Pálsson, sextugur
Hermann Pálsson, útlaginn i
Edinborg, verður sextugur i dag.
Hann er þekktastur núiifandi Is-
lendinga, sem fást við islensk
fræði, og valda þvi frábærar þýð-
ingar hans og Magnúsar Magnús-
sonar á islenskum fornsögum,
sem komið hafa út i tugþúsundum
eintaka i bókaflokknum Penguin
Classic. Þar hafa komið út:
Njála, Vinlandssögurnar eða Ei -
riks saga rauða og Grænlendinga-
saga, Haralds saga harðráða eftir
Snorra Sturluson og Laxdæla. Þá
hefur Hermann þýtt einn og gefiö
út Hrafnkels sögu, Auðunarþátt
vestfirska og fimm aðra Islend-
inga þætti og Gautreks sögu og
Örvar-Odds sögu úr Fornaldar-
sögum Norðurlanda. öllum þess-
um sögum fylgja rækilegir for-
málar um islenskar miðaldabók-
menntir og félagslegar forsendur
þeirra. Einnig hefur Hermann
skrifað bók um Arts and Ethics in
Hrafnkel’s Saga, List og fagur-
fræöi i Hrafnkels sögu.
Þótt Hermann sé ekki eini mið-
aldafræðingurinn i heiminum,
hefurhann unnið öllum Islending-
um árangursrikara starf við
kynningu á islenskum fornsögum,
en gengi sitt á hann að einhverju
leyti að þakka heilladrjúgri sam-
vinnu viö rithöfundinn snjalla,
Magnús Magnússon. Sögurnar
höfðu verið skýrðar sem fornleif-
ar frá hálfforsögulegum tima, en
Hermann ruddi þeim endanlega
til rúms á fremsta palli sigildra
heimsbókmennta. Hann bendir
réttilega á að þær séu samdar á
háklassisku skeiði fræða og lista i
Evrópu, eigi aöalforsendur sinar i
evrópskri menningu, séu evr-
ópskar bókmenntir, jafnframt
þvi sem þær eru sprottnar upp úr
islenskum jarðvegi. Hann er bæði
gæddur baráttugleði, manndómi,
kunnáttu og getu til þess að koma
sjónarmiöum sinum og bók-
menntunum sjálfum á framfæri á
heimsmáli kenjalaust, svo að
menn geta notiö þeirra og skipað
þeim i það öndvegi sem þeim ber.
Margt stuðlaði að þvi að Her-
mann hefur orðið öðrum Islend-
ingum meiri afreksmaður i fræð-
unum. Eftir strið hafði lýsingar-
orðið germanskur óþægilegan
hljóm i eyrum enskumælandi
þjóða, en orðiö islenskur var hlut-
laust og jafnvel forvitniiegt.
Þjóðverjar höfðu reynt að fita
germanskan anda á miðalda-
framleiðslunni islensku, en nú
gafst færi að losna við germanska
stimpilinn og setja merki fram-
leiðandans á vöruna. Miöalda-
menningin varð evrópsk, og ein
grein hennar voru islenskar mið-
aldabókmenntir. Þetta voru stað-
reyndir sem flestir gátu auðveld-
iega skilið.
Fjöldi fræðimanna hafði f jallað
um islenskar miöaldabókmenntir
i erlendum málum löngu fyrir
daga Hermanns Pálssonar, en
þeir höfðu yfirleitt rætt og ritað
fyrir þröngan hóp. Þeir höfðu þó
plægt akurinn fyrir dugmikinn
hæfileikamann, þegar hann tók til
starfa.
Menntabylting eftirstriðsár-
anna skóp forsendur fyrir aukn-
um áhuga á Islenskri eins og ailri
annarri klassik.
Hermann starfaði við háskóla i
Bretlandi. Hann fór utan til náms
i irsku og keltneskum fræðum,
eftir að hafa lokiö námi i islensk-
um fræðum við Háskóla íslands
1947. Hann stundaði nám við há-
skólann i Dyflinni 1948 - 50 og lauk
B.A.-prófi þaðan 1950. Sama ár
réðst hann lektor i islenskum
fræðum við háskólann i Edinborg
og varð fastur kennari þar 1954.
Hermann er mikill náms- og at-
orkumaður og stóö greið leið opin
á Bretlandi að námi loknu, en ein-
hverra hluta vegna hefur honum
aldrei boðist starf i fræðum sinum
hér heima svo að mér sé kunnugt.
Hann fór ungur utan til þess að
nema fræði þjóðar, sem ýmsir
staðhæfa aö sé náskyld okkur Is-
lendingum og hafi haft mikil áhrif
á islenskar menntir. Þegar til
kastanna kom fýsti ráðandi menn
ekki að fá Hermann til starfa hér-
lendis og nýta það, sem hann
hafði aflað, en hjá annarri þjóð
var hann boðinn velkominn til
fræðanna.
Hermann er Húnvetningur,
fæddur á Sauðanesi i Torfalækj-
arhreppi 26. mai 1921 og á fjölda
systkina. Eftir hann liggur mikið
starf i frumsömdum bókum og
þýðingum, alls nær 20 bækur, þar
af eru 9 frumsamdar á islensku,
en ein á ensku, hitt eru útgáfur og
þýöingar, en með rækilegum for-
málum. Hann hefur kynnt okkur
Islendingum írskar fornsögur og
Söngva frá Suðureyjum, en þeir
þykja mér hugþekk bók, „enda er
gelisk tunga langtum betur til
söngs fallin en islenska”. Hjá
söngelskum Keltum hefur hann
dvalist langdvölum bæði á Irlandi
og skosku eyjunum, farið þar ein-
förum, þreytt drykkjur viö fram-
liðna, hlustað á draum Suöurey-
inga um að brugga bjór úr lyngi
og skrifað um morðför Magnúsar
konungs berfætts, siðasta vik-
ingsins, sem gladdi úlfa á Suður-
eyjum en grætti meyjar. „Og nor-
rænir vikingar voru miklu frum-
stæðari en Suðureyingar, þeir
sem þar bjuggu fyrir. Þess vegna
varð það tslendingum
svo mikils virði, að margir
komu frá Suðureyjum til þess að
nema hér land. Isiand hefði
aldrei orðið menningarriki, ef þaö
hefði byggst Norðmönnum ein-
um, sönglausum og sögulausum”
(51 - 52).I eina tið var hann svo
hollur Irum, að við vorum reknir
út úr vopnasafni Breta, Imperial
War Museum, fyrir orðbragðs
sakir. Hermann hafði flutt þar
áhrifamikla þulu á framandi
tungu og skildist mér af viðbrögð-
um eins varðarins að það hefði
veriö irsk Buslubæn fyrir framtið
Bretaveldis.
Fyrir 20 árum varð lærimeist-
ari Hermanns, Einar Ölafur
Sveinsson, sextugur. Þá sendi
hann honum hugvitssamlegan af-
mælisþátt, dálitið kver. Þar ræð-
ast þeir við af iþrótt nemandinn
og meistarinn um hin ljúfustu vis-
indi, fornar sögur og fyrirheitna
landiö, en þar segir m.a.:
Handan við hafið djúpa
hreinferðug þin
eyjan i útnorðri bíður.
Silfurtær, sikvikur lækur
i suðurátt flýr
af köldu kristalsfjalli
og skundar niður um skóga.
Hin skjólmjúka björk
við hörðu veöri hlýr.
Þótt Hermann hafi dvalist
fjarri kristalsfjölium og skjól-
mjúkum birkiskógum hefur hann
unnið við þau ljúfu visindi að
greiða öðrum leið aö sagna-
brunni, sem boðar að hver sé
sinnar gæfu smiður. Ég veit að
hann hefur oft saknað þess að
sitja ekki á Fróni. Þar hefur hann
búið i huganum öll sin útlegðarár,
eins og bækur hans sanna. Fyrir
um 20 árum skrifaði hann um
Sagnaskemmtun Islendinga, þá
þjóðariþrótt aö segja sögur.
Fræðið er komið af Islandi
skrifað á bók svo breiða,
segir i færeyskum dansi, og Her-
mann hefur unniö manna dyggi-
legast að þvi að greiða leið bókar-
innar breiðu vitt um álfúr og
kenna mönnum aö meta gildi
þess, sem hún hefur að flytja.
Ég óska honum og fjölskyldu
hans, ágætri konu Guðrúnu Þor-
varðardóttur og Steinvöru dóttur
þeirra, allra heilla og hamingju.
A heimili þeirra hef ég átt marg-
ar ánægjustundir, og hér heima
er hátið hjá mörgum þegar þau
koma i kynnisferðir.
Björn Þorsteinsson