Þjóðviljinn - 14.08.1981, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 14. ágúst 1981
Þó að trúrækni fslendinga á seinni árum sé
ekki upp á marga fiska, þá er það óbifanleg
staðreynd, að kirkja guðs byggð á bjargi
skýtur upp kollinum á helstu krossgötum í líf i
alls þorra landsmanna á leið þeirra frá vöggu
til grafar.
Reyndar vefst það fyrir fáum, að kristin
kirkja hér á Islandi líkt og annars staðar á
vesturlöndum er enn virk og bráðlifandi sam-
félagsstofnun þrátt fyrir að fáir á okkar
dögum geri sér reglulega ferð í guðshús í leit
að andlegu fóðri.
I Ijósi þessa þótti blaðamanni Þjóðviljans
ástæða til þess að leita álits kirkjunnar þjóna
um eitt af alvarlegustu málefnum líðandi
stundar: afvopnunar- og friðarbaráttu fólks
um víða veröld. Einnig þótti mikilsvert að
kynna fyrir lesendum blaðsins hlut kirkjunnar
i þeirri baráttu.
Haft var samband við fimm fulltrúa Þjóð-
kirkjunnar: Vígslubiskupana tvo Ólaf Skúla-
son og Pétur Sigurgeirsson, Bernharð
Guðmundsson ritara í utanríkismálanefnd
kirkjunnar, dr. Gunnar Kristjánsson frá
Reynivöllum og séra Gunnþór Ingason í
Hafnarfirði, — og þeir beðnir um að gera
grein fyrir þessum málum. —h
Dr. Gunnar Kristjánsson, Reynivöllum:
Kirkjan og Mðarhreyfíngarnar
Dr. Gunnar Kristjánsson frá
Reynivöllum tók þátt I ráöstefnu,
„Kirkjudegi lúthersku kirkjunnar
i Þýskalandi”, sem fram fór I
Hamborg fyrir skömmu. Ráft-
stefnugestir skipulögftu gífurlega
friftargöngu um götur borgarinn-
ar.
Dr. Gunnar gerir aimenna
grein fyrir stööu kirkjunnar i bar-
áttunni fyrir frifti i heiminum og
segir frá ráftstefnunni og friftar-
göngunni I Þýskaiandi.
Kirkjan er fremur hreyf-
ing en stofnun
Þegar rætt er um „kirkjuna á
Vesturlöndum” ber aft hafa þaft i
huga, að slikt fyrirbæri er ekki
til! 1 fyrsta lagi er um að ræða
tvær stórar kirkjudeildir, lúth-
erska og rómversk-kaþólska auk
fjölda smærri. I öðru lagi ber að
minnastþess, aö kirkjan er miklu
heldur hreyfing en stofnun. Rétt-
ara væri þvi að tala um kirkjur
Vesturlanda eða kristna söfnuðiá
Vesturlöndum. Þetta skiptir
verulegu máii þegar um friðar-
hreyfingarnar nýju er að ræða,
þar sem þær koma alfarið ,,neö-
anfrá”. Þær spretta úr hinu
hversdagslega safnaðarlifi hinna
einstöku safnaða eða samtökum
þeirra en grundvallast ekki á op-
inberum yfirlýsingum kirkju-
samtaka svo sem alkirkjuráös-
ins, lútherska heimssambandsins
eða annarra alþjóðlegra kirkju-
samtaka.
Þótt erfitt sé i stuttu máli aö
greina frá hinum nýju friöar-
hreyfingum innan kirknanna á
Vesturlöndum skal þess þó freist-
að i fáeinum orðum. Það er
reyndarekki ókunnugt fyrirbæri i
evrópskum stjórnmálum, að
kirkjan komi verulega inn I
myndina þegar gamanið fer að
kárna. Þetta þekkja Þjóðverjar
frá tlmum nazismans, þegar báð-
ar stærstu kirkjudeildirnar
reyndust þess megnugar að veita
nazismanum sterkasta viönámiö
frá upphafi til enda og jafnframt
hafa forystu um uppbyggingu
landsins eftir hamfarirnar aö
verulegu leyti. Margir þykjast sjá •
þess merki, aö vandi stjórnmála-
manna sé oröinn slfkur, að hann
sé þeim með öllu ofviöa og g jörðir
þeirra beri merki örvæntingar.
Vigbúnaðarkapphlaupið mikla,
sem nú stendur yfir, beri þess
vitni á ótviræðan hátt. i auknum
mæli draga menn réttmæti vig-
búnaöarins I efa, það sýna hinar
nýju friðarhreyfingar svo ekki
veröur um villst.
Orsakir friðarhreyfing-
anna
I kjölfar gifurlegra deilna um
kjarnorkuver á meginlandinu
taka nú við harðskeyttar deilur
um kjarnorkuvopn og stóraukinn
vigbúnað á Vesturlöndum.
Þessar deilur hófust að verulegu
marki við ákvörðun NATO i des-
ember 1979, um að leyfa uppsetn-
ingu meðaldrægra eldflauga i
Evrópu og er það prógramm nú á
framkvæmdastigi. Þessi ákvörð-
un stóreykur hættuna á kjarn-
orkustriði i Evrópu, ekki sist i
Þýskalandi og er þvi skiljanlegt,
aö fá mál séu rædd af sama kappi
og þessi. Fortiðin rifjast upp,
minning þess, að Þýskaland hafi
tvisvar á þessari öld komið af
stað heimsstyrjöld. — Nýjasta
fréttin um vigbúnað, þess efnis,
að Bandarikin hafi tekið ákvörð-
un um að láta hefja framleiðslu
nifteindasprengjunnar, mun ekki
verða til þess að draga kraftinn
úr friðarhreyfingunum nýju held-
ur efla þær verulega.
Allt þetta er gert i skjóli töfra-
hugtaksins „hernaöarjafnvægi”.
Margir hafa þó bent á það á síö-
ustu misserum, að hugtakið
„hernaðarjafnvægi” eða vigbún-
aðarjafnvægi er innantómt orö og
ónothæft. Heimspekingurinn og
eðlisfræðingurinn Carl Friedrich
von Weizácker kallar þetta orð
blekkingu: hernaðarjafnvægi
Þýskir friftarsinnar I göngu
verði aldrei náð og aðeins yfirskin
beggja stórveldanna til þess að
auka vigbúnað sinn. Jafnvægi
verði aldrei náð hversu mjög sem
vigbúnaður sé aukinn (og ekki
hefur tekist að draga úr honum),
og er nú svo komið, að vopnabúr
stórveldanna nægja til þess að
tortima mannkyninu þrjátiu sinn-
um ef ekki oftar. Það var þvi
kannski ekki óspámannlega mælt
hjá Jimmy Carter i kveöjuræðu
hans i upphafi þessa árs er hann
sagði: „Ef til vill er það aðeins
timaspursmál hvenær vitfirring,
örvænting, öfund eða mistök
leysa hið skelfilega vald (kjarn-
orkusprengjunnar) úr læðingi”.
Sumir gera þvi skóna, að á bak
við vigbúnaö Vesturlanda búi sú
hugsun að „vigbúa Sovétrikin til
dauða”, þ.e. að kapphlaupið verði
efnahag Sovétrikjanna ofviða
þannig að efnahagskerfi þeirra
hrynji að lokum. Þessi útreikn-
ingur kann hins vegar að reynast
rangur, örvænting sovéska bjarn-
arins gæti leitt hann til örvænt-
ingarfullra aðgerða.
Friðargangan mikla í
Hamborg
Þær fjölmörgu friðarhreyfing-
ar sem sprottið hafa upp á und-
anförnum tveim árum innan
kristinna safnaöa á meginlandinu
voru áberandi á „Kirkjudegi
lúthersku kirkjunnar I Þýska-
landi”, sem haldinn var i Ham-
borg 17. - 21. júni s.L.Voru þátt-
takendur hátt á annað hundrað
þúsund. Hinn 20. júni gaf að lesa
eftirfarandi klausu i „Hamburger
Abendblatt”, einu virtasta blaði
Hamborgar: „Hamborg er orðin
•* vettvangur alíshérjar friðarum-
ræöu. Allir tala um friðinn.
Stjórnmálamenn eins og kanslar-
inn Helmut Schmidt, forsætisráö-
herrann (i Schleswig-Holstein)
Stoltenberg og varnarmálaráð-
herrann Hans Apel reifuðu hug-
myndir sinar þar að lútandi á 19.
„Kirkjudegi lúthersku kirkjunn-
ar” og auk þeirra komu fram fjöl-
margir fulltrúar friðarhreyfinga
innan kirkjunnar.” Ég átti þess
kost að fylgjast gaumgæfilega
með þessum umræðum, sem of
langt mál yrði að rekja hér. Fjöl-
margir þýskir ráðherrar voru
viðstaddir og tóku þátt i umræð-
um bæði formlega og óformlega.
Auk þess voru þarna komnir
margir þekktir fulltrúar friðar
og mannréttindahreyfinga víös
vegar að úr heiminum, svo sem
Angela Davis, Fernando Carden-
al (frá Nicaragua) o.fl..I umræö-
um kom fram eindregin gagnrýni
á núverandi varnarmálastefnu
V-Þýskalands og þar með NATO
og er enginn efi á þvi, að hvörf
hafa orðið i þessum málum við
þessa samkomu eins og siðar hef-
ur komið rækilega i ljós I hinni
pólitisku umræðu I V-Þýskalandi.
Til þess að gefa hugmynd um
þátttöku almennings og eindreg-
inn vilja hans má geta um friftar-
gönguna miklu, sem þátttakend-
ur kirkjudagsins fóru um götur
Hamborgar og voru þátttakendur
um hundrað þúsund úr öllum
stéttum þjóöfélagsins og á öllum
aldri. Þetta er stærsta ganga
sinnar tegundar i sögu Sam-
bandslýðveldisins. Hinar nýju
friðarhreyfingar kirknanna á
Vesturlöndum eru pólitiskt afl,
sem ekki verður framhjá gengið.
Og þess ber að geta, að stuttu sið-
ar var sambærilegur kirkjudagur
haldinn I Stralsund i Austur-
Þýskalandi, einnig þar var ungt
fólk i meirihluta og sömu mál bar
á góma. Kirkjan er pólitiskt afl,
sem sameinar menn bæöi austan
járntjalds og vestan, það er
sterkasta vonin, sem tengist
kirkjunni sem pólitlsku afli I
heiminum.
Eru friöarsinnar ábyrgir?
Nú ber aö skjóta því hér inn I,
að friðarhreyfingar kirknanna i
V-Þýskalandi eru ekki komnar
frá kirkjustjórnunum heldur
„neðanfrá” eins og fyrr segir.
Ekki eru allir kristtnir menn á
sama máli eins og gefur að skilja
og þess ber aö geta, að þeir
stjórnmálamenn sem hvað harð-
ast urðu fyrir barðinu á gagnrýni
friðarsinna voru kanslarinn Hel-
mut Schmidt og varnarmálaráð-
herrann Hans Apel en þeir eru
báðir virkir kirkjunnar menn og
hafa hvorki fyrr né síðar farið i
launkofa með trúarsannfæringu
sina (þess má geta, aö kanslarinn
sendi frá sér bók I kosningarbar-
áttunni 1976, sem ber titilinn
„Sem kristinn maöur I hinni póli-
tisku ákvörðun”). Reyndar hafa