Þjóðviljinn - 13.11.1981, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. nóvember 1981
UOBVIUINN
IVIálgagn sósialisma, verkalýds-
Hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Fréttastjóri: Álfheiður Ingadóttir.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Áuglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Afgreiðslustjo
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Magnús H. Gislason, Óskar
Guömundsson
íþrótta- og sk
Útlit og hönn
újósmyndir:
llandrita- og
Auglýsingar:
dóttir.
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson.
tfréttamaöur: Helgi Ólafsson.
: Andrea Jónsdóttir Guðjón Sveinbjörnsson.
nar Karlsson, Gunnar Elisson.
rófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
fildur Ragnars, Sigriður Hanna Sigurbjörns-
: Valþór Hlööversson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Húsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
lnnheimtumenn:Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmunds-
son.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halia Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Siðumúla 6,
Keykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Bandarískur
heilaþvottur
• Umallan heim reka risaveldin bæði fjölþætta starf-
semi í því skyni, að veiða menn sem einhver áhrif teljast
hafa í net sín. Með hvers kyns gylliboðum reyna sendi-
menn risaveldanna að koma sér upp hjálparkokkum,
sem gagn megi hafa af í því skyni að koma fram mark-
miðum stórveldisins í þessu ríkinu eða hinu.
• Sumir gerast verkfæri vitandi vits, aðrir í barnaskap
sínum undir merkjum heilagrar einfeldni, flestir falla
fyrir fé og fríðindum, svo sem ókeypis ferðalögum.
• Sennilega hef ur meiriháttar starfsemi af þessu tagi
hér á okkar landi aldrei verið afhjúpuð jafn rækilega og
gert var á Alþingi í gær, en þar kynnti ólafur Ragnar
Grímsson, þingheimi skýrslu frá svokallaðri Menning-
arstofnun Bandarikjanna á íslandi um starfsemi þess-
arar virðulegu stof nunar.
• Þessi skýrsla er frá árinu 1978, og hefur að geyma
upplýsingar um áform „menningarstofnunarinnar"
hérlendis f yrir árin 1979 og 1980, og tilmæli til yf irboðara
vestra um nægar f járveitingar fyrir þessa heilaþvottar-
stöð hér á Neshaga 16.
• Við birtum plaggið hér i Þjóðviljanum í dag og hvetj-
um landsmenn alla til að lesa það vel og vandlega.
• Og það eru vinsamleg tilmæli okkar að sérhver les-
andi setji sér rækilega fyrir sjónir hvernig hið víðlesna
Morgunblað hefði litið út, ef þetta upplýsandi plagg um
starfsaðferðir erindreka risaveldanna hefði verið
rússneskt en ekki bandarískt.
• í þessari „Áætlun um Island" (Country plan for lce-
land) er tekið skýrt fram að markmiðið með starfsemi
„menningarstofnunarinnar" sé að „auka stuðning Is-
lendinga við bandaríska varnarliðið á íslandi og áfram-
haldandi aðila íslands að NATO".
• Við tökum hér upp sýnishorn úr þessari trúnaðar-
skýrslu en þar segir m.a. orðrétt:
• „Ferðalög sem við höfum f jármagnað til Bandarikj-
anna og á vegum NATO hafa reynst árangursríkasta að-
ferð til þess að fá islendinga til að átta sig á öryggis- og
varnarmálum. I þessum ferðalögum er sérstaklega mik-
ilvægt, að þátttakendur séu einnig frá öðrum
NATO-löndum. Vegna fjarlægðar islands hefur of oft
orðið að styðjast eingöngu við upplýsingar frá Banda-
rikjamönnum. Hins vegar eru þátttaka og erindi frá
Norðmönnum og Dönum vænlegri til þess að sannfæra
íslendinga um mikilvægi þess að hafa herstöðina i
Keflavík og að island sé í NATO heldur en fyrirlestrar
fluttir af Bandaríkjamönnum! Við ráðgerum að fjár-
magna sérstaka NATO-ferð sem 7 íslenskir stjórnmála-
menn eða blaðamenn tækju þátt í í október 1978 og eina
eða tvær slíkar ferðir til viðbótar á árinu 1979. I þessum
ferðum verður lögð sérstök áhersla á erindi sem starfs-
menn Bandaríkjanna hjá NATO munu flytja og farið
verður í heimsókn um borð í f lugvélamóðurskip og einn-
ig um austur- og vesturhluta Berlínarborgar. Reynslan
hefur kennt okkur, að það hef ur mjög hagstæð áhrif á Is-
lendinga að láta þá sofa eina nótt um borð í f lugvélamóð-
urskipi. Slík næturgisting jafnast á við margar tylftir af
greinum um hernaðarmálefni Atlantshafsbandalagsins
og hernaðartækni."
• Við spyrjum: — Hverjir eru þeir Islendingar sem svo
vel hefur gefist að láta sofa eina nótt um borð í f lugvél-
amóðurskipi? — Þeir skyldu þó ekki sumir sitja á hinu
háa Alþingi?
• Og það er miklu meira blóð í kúnni. I skýrslunni segir
orðrétt:
• „Við gerum ráð fyrir að auka sérstaklega á kerfis-
bundinn hátt persónuleg samskipti og auka þá þjónustu
sem við veitum í bókasafni okkar (!). Með slfkum
persónulegum samskiptum getum við komist að því
hvaða einstaklingar eru heppilegastir til þess aö þiggja
boð í NATO-ferðir og til að taka þátt í ráðstefnum um ör-
yggismál. Enn fremur gegna slík persónuleg sambönd
mikilvægu hlutverki í því að koma á framfæri við blöðin
og fá birt efni, sem okkur er hagstætt."
• Við látum þessar tilvitnanir duga hér. Lesendur
Þjóðviljans fá að sjá alla skýrsluna og þar er margari
fróðleik að finna um samskipti stórveldis við sína ís-
lensku handlangara. Það er I jótur leestur. k.
Ormurinn
á gullinu
kláppt
(^oc/R^eí- 'iV
Dr. Jóhannes Nordal
Seðlabankastjóri hefur hjá
ýmsum alþjóöastofnunum
gengið undir nafninu ,,Eyja-
kóngurinn”, sem öllu ræður
og vill ráða á tslandi. Nú er
búiö að skipta um nafn á
honum og faríð að kalla hann
„Orminn á gullinu”
Jóhannes
Lítið TAS
Sumir hlutir eru svo al-
vöruþrungnir að það er bara
hægt að tala um þá i gamni.
Það gerir hinn góðkunni Art
Buchwald i' New York Her-
ald Tribune sl. sunnudag f
viðtali við Wakko nokkurn
sem sagður er hafa skrifað
metsölubókina „Nuclear
War — Keep it small, keep it
simple”. Það útleggst um
þaðbilsvona: „Atómstrið —
höfum það litið, höfum það
einfalt”. Wakko þessi segir
frá þvi að tölvurnar hafi
reiknað það Ut að Luxem-
borg sé hinn kjörni staður
fyrir atómstrið milli Sovét-
rikjanna og Bandarikjanna.
Þar seu landkostir ákjósan-
legir, þjóðin fámenn og
geislavirkt úrfelli færi ekki
viða. Ef hinsvegar ekki væri
hægt að takmarka atdm-
striöio við Luxemborg séu
menn reiðubúnir að láta það
einnig ná til Swiss, að sögn
Wakko. Swisssé að visu hlut-
laust, en ekki tjói að fást um
vindáttina, og þvi sé ákveðið
að fórna Genf.
Smátt er fallegt
1 samtali þeirra Wakko og
Buchwalds kemur og fram
að höfuðstöðvar hinna tak-
markaða atómstriða,
skammstafað TAS, verði i
París, þvi þar séu hótelin
betri en i Brussel. Ekki sé
. hægt að tryggja það að hægt
sé að hlifa öllum borgum i
TAS, t.d. gæti London farið
veg allrar veraldar, en meg-
inreglan sé þó sú að hlifa
stærri borgunum. En ef hins-
vegar Rússinn bombar Par-
is, sé Berlín að sjálfsögðu
rokinút i veður og vind. Þeir
félagar eru sammála um að
ef takist að halda TAS við
minni borgir getienginn haft
á móti þvi, nema nytsamir
sakleysingjar sem spenntir
hafa verið fyrir áróðursvagn
kommúnista.
Að endingu skal spurt
hvernig geti staðið á þvi að
Islendingar eru móttækileg-
astir fyrir NATÓ áróðri eftir
nótt um borð i flugvélamóð-
urskipi. Ætli séu stelpur þar?
Minkur í
hœnsnahási
Það er ekki nema um ára-
tugur siðan \ hagfræjðingar á
Vesturlönduiþ vori/ yfirleitt
drjúgir með sig, og töldu sig
hafa milli handanná módel til
spásagna og! rjýðgjafar um
skynsamlega Tfnahagsstjórn.
Hugsanlega mættibæta módelin
eitthvað,en i megindráttum var
mikil samstaða um að þeir
hefðu i höndum góð og visinda-
leg tæki i fræðum sinum. En
veruleikinn reyndist hagfræð-
ingunum viðsjáll og nú á timum
verðbólgu, atvinnuleysis og við-
skiptahalla er eins og minkur
hafi komist i hænsnabú hag-
fræðinganna.
Charles Wolf Jr. rektor Rand
Corp’s Graduate Institute ritar
um þetta efni skemmtilega
grein i Newsweek 9. þ.m. Hann
segir að hagfræðingar og hag-
fræði hafi aldrei verið eins
mikið i sviðsljósinu og um
þessar mundir, og um leið hafi
ágreiningur þeirra og misvis-
andi spásagniraldrei legiðeins i
augum uppi. Enda hafi hag-
fræðin og þeir sem leggja á
hana stund sjaldan verið i eins
litlu áliti og nú. Astæðan sé ein-
faldlega sú að svörin við mikil-
vægum spurningum um efna-
hagsmál eru jafnmörg og hag-
fræðingarnir sem til svara eru.
Leigubyssur
eöa trúmenn
Er skattastefna Reagan verð-
bólguhvet jandi? ,,Já, segir
Walter Heller. „Nei” segir
Milton Friedman. „Ekki nauð-
synlega” segir Murray Weiden-
baum.
Hvaða áhrif hafa háir vextir á
verðbólgustigið? ,,Þeir auka á
verðbólguna”, segir hagfræð-
ingur X. „Þeir eru afleiðing
verðbólgunnar”, segir hagfræð-
ingur Y. ,,Þeir eru afleiðing til-
rauna til þess að stemma stigu
við verðbólgu”, segir hagfræð-
ingur Z. Þannig er hægt að
halda áfram f það óendanlega,
og þessi misvi'sandi svör hafa
komið þvi óorði á hagfræðinga:
þeir séu í raun ekki annað en
„leigu-byssur”. Hver sem vilji
halda fram einhverri stefnu i
efnahagsmálum geti fengið ein-
hvern mætan hagfræðing til
þess að leggja út textann fyrir
sig. Þetta geti talist eðlilegt i
dæmi lögmanna sem séu þjálf-
aðir í að flytja mái útfrá mál-
stað skjólstæðinga sinna, en
hagfræðineigi að teljast visindi,
þótt margir hagfræðingar virð-
ist reiðubúnir að taka trú og
verja hana burtséð frá sannleik
og reynslu.
Fáfrœðin
Charles Wolf Jr. telur upp
fjórar sérstakar ástæður fyrir
þvi að skoöanir hagfræðinga
viröast ganga út og suöur. I
fyrsta lagi noti þeir mismun-
andi viðmiðanir og i öðru lagi
eru niðurstöður þeirra oft gagn-
stæðar vegna mismunandi spá-
sagnatimabila. Einn spáir i
spilin til skamms tima, en
annar yfir lengra timabil. t
þriöja lagi eru hagfræðingar
tregir til þess að viðurkenna fá-
fræði sina. I rekstrarhagfræði
séu þeir á sæmilega sléttum sjó
i spásögnum um verðlagsþróun
á samkeppnis—eða einokunar-
mörkuðum, og þegar um er aö
ræða atriði eins og áhrif lág-
markslauna á atvinnustig
o.s.frv. En þeir séu á ólgusjó i
þjóðarhagfræðinni, þegar verið
er að ræða t.d. samband pen-
ingamálastefnu,, skattastefnu,
rikisútgjöld og rikisafskipti af
atvinnustigi. I öllum slikum
málum spila væntingar manna
inn I og rugla myndina, og enn
hefur ekki fundist nein leið til
þessað ákvarða eða mæla vænt-
ingar og áhrif þeirra! Loks hafa
hagfræðingar mismunandi
verðmætamat og pólitisk við-
horf. Galbraith t.d. hefur ekki
trú á markaðslausnum sem
allsherjarguðspjalli en það
hefur Friedman o.s.frv.
En hverslags visindi eru þá
hagfræðing? Svona álika eins og
læknisfræðin, er niðurstaða
Charles Wolf Jr.,sem ráðfærði
sig við þrjá skurðlækna vegna
sinaskaða, og einn ráðlagði taf-
arlausa skurðaðgerð, annar
meðferð i' sex vikur og siðan
uppskurð, hugsanlega, og sá
þriðjistakk upp á hvild óg end-
urhæfingu.
Botnlausa tunnan
Og við skulum enda þessar
efnahagslegu hugleiðingar með
þviað vitna til viðtals I Dagens
Nyhetervið Joan Robinson, eins
elsta og þekktasta hagfræðings
Breta. Hún er ein þeirra sem
heldur þvi fram að peninga-
magnskenningar m.a. Fried-
mans séurugl, en ýmsar rikis-
stjórnir svo sem Thatcher
stjórnin hefur tekiðá þær mikla
trúa, eins og hagfræðingar leift-
ursóknar á tslandi og Jón Bald-
vin:
— „Núverandi m enntun í hag-
fræðikenningu er afar lcleg,
sérstaklega I Bandarikjunum.
Ráöandi er hin svokallaða pen-
ingahyggja — monetarismi — ,
scm erhrein tjara. Greinar i rit- (
um um efnahagsmál einkennast '
af formhyggju og þýðingarlaus-
um spurningum í tölfræðilegum
búningi. — Peningahyggjan,
semir Joan Robinson, er botn-
laus tunna, sem ekki er hægt að
láta standa nógu lengi Upp á .
endann til þess að taki þvi að
sparka henni um koil! Þegar
verðlag og framleiðsla aukast
verður peningamagnið i umferð
einnig að vaxa, og það er ein-
kenni á verðlagshækkunum en
ekki orsök þeirra.”
Afleiðing peningahyggjunnar
blasir við í Bretlandi, en
Thatcher vill ekkert læra af
reynslunni. Og þannig er það, að
jafnvel þó dómur reynslunnar
hafi verið kveðinn upp yfirýms-
um kenningum bæði fræðilega
og pólitískt eru alltaf til stjórn-
málamenn og hagfræðingar,
sem hvorki vilja læra né skilja.
Þessvegna er úr nógu að velja
fyrir almenning til þess að láta
rugla sig i efnahagsmálum.
— ekh
oa shorlo