Þjóðviljinn - 16.12.1981, Page 9

Jólablaö Þjdöviljans — SÍÐA 9

Smásaga úr náinni framtíð
Eftir Óskar
Guðmunds-
son
lyktaryr voru samþykktar, hjá
Seniorunum, Búnaöarflokknum,
búnaöarfélaginu, kaupfélaginu og
i safnaöarnefndinni. Þannig
veröur ekki um Baldur sagt aö
hann hagi seglum eftir vindi þó
hann sé framfarasinnaöur.
Baldur er maður ættvis og hag-
orður og g£nga margar smellnar
visur eftir hann um landið (sér-
staklega um kvenfólk og
kommónista). Þá er Baldur
maöur málsnjall meö afbrigöum
og heldur alltaf tölur viö jaröar-
farir og afmæli heima i héraöi.
Honum liggur hátt rómur, er dá-
litið syngjandi i röddinni en er
ábúöarmikill og sannfærandi svo
engum dylst sem á hlýöir að hér
fermaður sem þekkirhverjaþúfu
i sinni sveit. Kunnugur hvers
manns koppi einsog þar stendur.
Mættu aðrar sveitir vera stoltar
af svo átthagafróðum manni. Þaö
er sjálfsagt þess vegna sem Att-
hagafélagið HEIMAN ÉG FOR i
Kópavogi hefur beöið Baldur aö
lesa héraöslýsingu inná kasettu-
band áður en hann deyr.
Baldur er spilamaður góður,
vann þannig framsóknarvistina
1964 (sem haldin var i áróöur-
skyni fyrir læknamiöstöðina i
Frjóuvik og Kvenfélagið stóö
fyrir). Þá var Baldur annar i
bridsmóti Karlakórsins i Blöndu-
fljótsdal 1965, sem konur kór-
fræði má getaþess, aðþá var ekki
vitað að islenska kjötiö var ein-
stætt á vestrænum markaöi:
laust við gerviefni). Hann var þvi
einna fyrstur bænda til aö slátra
öllu sinu fé — aðlagaöi sig aö
þörfum markaðarins og hóf stór-
fellda svinakjötsframleiöslu og
kjúklingarækt. t snjallri ræöu
sem hann hélt á vegum búnaðar-
félagsins um nútimabúskap
komst hann svo hnyttilega aö
oröi: ,,Megi þessar andskotans
rollur fara til helvitis — ég nenni
þessu basli ekki lengur”. Og hóf
ræktun svina meö nýjustu aöferö-
um. Hlupu öll hans svin i' spik á
methraða enda gætti hann þess
frá upphafi aö notast við há-
þróaðar ræktunaraöferöir, þar
meðtaliö penisillin, hormóna-
gjafir og kemiskt fóöurbland.
Ekki lét hann við svinin sitja.
Hann keypti i heilu lagi sjálfvirkt
kjúklingabú með örtölvutækni og
fullkomnu færibandakerfi.
Mannshöndin kom aldrei nálægt
þessu fiðurfé svo sjálfvirkt var
kjúklingabúið. K júklingarnir
komu grillaöir út Ur húsi i um-
búðum Ur ekta áli. Þar náöi hann
lika hámarksafköstum og gjör-
nýtingu húsnæöis. Hann hafði aö
orðtaki á þessum árum: þrwigt
skulu feitar pútur á priki prila.
Þannig varð búiö i Fögruhliö i
Blöndufljótsdal á skömmum tima
Baldur í Fögruhlíð sjötugur
Síöasti búnaðarþátturinn
Baldur bóndi i' Fögruhlið i
Blöndufljótsdal varö sjötugur um
daginn. Afmælið var haldiö hátið-
legt i Félagsheimilinu af héraös-
búum flestum er vettlingi gátu
valdiö. Kaupfélagið gaf Baldri
elekróniskt silfurúr i tilefni dags-
ins. Stjórn Virkjunar-og Stóriðju-
félagsins gaf honum örtölvusjón-
varp með skemmtara i þakklæt-
isskyni fýrir útbreiðslustörf á
vegum virkjunarhugsjónarinnar.
Baldur þakkaöi fyrir sig meö
snjallri ræðu um atvinnuþróun i
héraöi. A eftir boröhaldi var spil-
að bingó, en siðan var stiginn
dans fram á nótt. Salurinn var
upplýstur með marglítum ljósa-
perum frá LionsklUbbnum.
Skemmtu héraðsbúar sér hið
besta við öl og söng enda Baldur
maöur vinsæll i sinni sveit. Séra
Guömundur á Hófum skrifaði af-
mælisgrein um Baldur i Afmælis-
þætti Timans — og geröi hann það
i nafni Safnaöarnefndarinnar i
Blöndufljótsdalskirkjusókn. Viö
þá grein er litillega stuðst i' þess-
ari frásögn.
Baldurer fæddur og uppvaxinn
heima á héraði. Hann er i beinan
karllegg af Almundi Landsala er
nam Blönduf ljótin. Hafa þeir
langfeðgarflestirbUiö iFögruhli'ö
fram á okkar daga. Oftast rausn-
arbUi. Baldur er hreppstjóri i
fjóra ættliði (beinan karllegg) og
oddviti i þrjá (Sjá ættartölur
stertimenna i Sunnud.bl. Þjv.
1980-81). Baldur læröi þegar i
bernsku til bUverka og nam af
feðrum sinum rótfestu og þokka
til átthaganna. Hann fylgdist vel
meö Timanum og gekk i Búnað-
arflokkinn 16 vetra. En honum
var þá strax vel ljóst, aö þar vildi
hann ekki nema staðar á mennt-
unarbrautinni. Þvi fór hann á
Búnaðarskólann á Hvanneyri og
var þar tvo vetur. Hann stítti
námskeiö i búreikningum á veg-
um Kaupfélagsins í febrúar 1967
— þá maður á miðjum aldri. Sið-
an hefur hann ætið haldið mikla
tryggð viðmenntir og menningu.
Baldur er jákvæður bjartsýnis-
maður að eðli og upplagi. Hann
hefur alla tið starfað ötullega að
félagsmálum i sinni sveit.
Baldur er einnig sérstakur
framfaramaður. Hann er fram-
sækinn, uppúr og niðrUr, ef svo
má að orði komast. A hans timum
hefur orðið bylting i atvinnu- og
menningarmálum sveitarinnar
og landsins alls. Þaö er ekki of-
sögum sagt að Baldur eigi einna
stærstan þátt i breytingum sem
hafa orðið i heimahéraðinu á hans
tímum. Þessa framsækni hafði
hann ekki langt að sækja: faðir
hans var fyrstur bænda i Blöndu-
fljótsdal tU að fá útvarp i bæinn
sinn og vakti athygli viða um
sveitir á si'num tíma. Sjálfur
gekkstst Baldur fyrir þvi að
kaupa sjónvarp á fyrstu dögum
þess fyrirtækis. Hann var einnig
fyrstur bænda i sinni sveit til að
kaupa stereo-hljómflutningstæki,
plasteldhúsinnréttingar, plast-
hjónarúm (með innbyggðum
svæfara og áföstu myndsegul-
bandi) og siðasten ekki sisttölvu-
vædda mjaltavélasamstæðu
(með Debussy og diskóttínlist).
HUsfreyjan, sem stóð eins og tröll
við siðu hans hvað sem á bjátaði,
þurfti ekki annaö en þrýsta á
hnapp, þegar hún skreið framúr á
morgnana. Þá byrjaði ballið i
fjósinu. í Fögruhlið var aldrei.
drukkin önnur mjólk en geril-
sneydd og dauðhreinsuð. Af þvi
ftílki fannst aldrei fjósalykt.
Baldur var viðar i fremstu röð
bænda. Hann hefur löngum átt
sæti á þingum Búnaðarfélagsins,
tvisvar setið á flokksþingum Bún-
aðarflokksins — og er þó fæst upp
taliö. Frægastur mun Baldur hafa
orðið fyrir störf sin i þágu Senior
Gambler-hreyfingarinnar. Það er
nefnilega svo, að Baldur gerðist
boðberi Senior Gamblerhugsjón-
arinnar á Norður- og Austurlandi
og varð fyrsti formaður þess fé-
lagsskapar i sinni sveit. Fyrsta
verkefnið sem félagið tók að sér
og gerði að hugsjón um landið allt
var brunakerfismálið. Með góðri
skipulagningu og lævisum frétta-
flutningi tókst að kveikja svo
mikinn áhuga á brunavarnar-
kerfum að segja má að bruna-
varnarkerfi Senioranna hafi
breiðst um iandiðeins og eldur i
sinu. Baldur sá tilþess að i hverj-
um kofa i nálægum héruðum var
sett upp svona brunavarnarkerfi.
Hann er mikill stuöningsmaður
kaupfélagsins og SIS og sat um
árabili útibússtjórninni i Blöndu-
fljótsdal. Hann vildi stjórnun
kaupfélaganna sem styrkasta,
eða einsog hann sagði einu sinni á
útibússtjómarfundi: „Þeir eiga
að ráða og stjórna, sem til þess
eru ráðnir og hafa menntun og
próf þar til.” Þvihefur hann varið
af hörku bæði SIS og skyld fyrir-
tæki gegn hvers konar gagnrýni.
Einu sinni voru samsveitungar
hans með múður og voru að
nöldra um hermang og frimúrara
á æðstu stöðum. Þetta var á
framsóknarvist i félagsheimilinu
og menn voru gtíðglaðir. Þá varð
Baldri að orði: „Voldugir menn
eru frimúrarar upp tö hópa, þvi
styð ég þá.” Svona var hann
trygglyndur. Og Baldur gat einn-
ig verið fastur fyrir þegar á reið
einsog tilamunda þegar tisku-
stefnur hlutu stundarbyr í flokkn-
um og ungmennafélagshreyfing-
unni. Nokkrir sérvitrir bændur
réðust á ósanngjarnan hátt gegn
dvöl erlenda Varnarliðsins á
Keflavikurflugvelli og veru Is-
lands i Varnarbandalagi vest-
rænna lýðræðisrikja, NATÓ. Þá
brást Baldur hart við. Sá hann til
þess að á öllum fundum um langt
skeið voru samþykktar stuðn-
ingsyfirlýsingar við herinn og
honum boðið velkomiö aö setjast
að i héraðinu (það var þörf á
lengingu flugbrautar). Slikar á-
félaga efndu til. Agóðinn rann tii
ferðaiags sem Kariakórinn fór i
1967 til Akureyrar( Þar hélt ung-
ur guðfræðingur hugnæmt erindi
sem hann nefndi: Söngþroska i
þjónustuKirkjunnar! (Sbr. Arsrit
kirkju og safnaða bls. 113 1968))
Þá sakar ekki að geta þess ein-
mitt i þessu sambandi að greina
má skæra rödd Baldurs á LP
hljómplötu Karlakórsins (Æ hve
grösin vaxa títt / utan þegar
kelur..), sem Karlakórinn greiddi
úr eigin vasa og geri aðrir karla-
kórar betur!
NU vona ég að lesendur hafi
fengið nokkra mynd af persón-
unni Baldri i Fögruhlið — og eigi
þannig létt með að skilja örlaga-
þáttinn í lifi hans og sveitung-
anna. Þó ég hafi ekki sagt það
hreint úthingað til þá geri ég ráð
fyrir að lesendur hafi getið sér
þess til að Baldur var mikill at-
haf nam aður. O g þ að er alveg rétt
til getið. Baldri hraus ævinlega
hugur við þvi hvernig ungt fólk
flúði sveitina suður til Reykjavik-
ur i iðandi atvinnulifið. Eins
blöskraði honum einhæfni is-
lensks landbúnaðar. Hann hófst
þvi handa um stórkostlegt upp-
byggingarstarf i' anda fœföður
sins, Almundar Landsala.
Alveg eins og forfeðurnir höfðu
yndi af útreiðum og tilhleyping-
um þá hafði Baldur náttúru tilað
vita hvaðan vindurinn blés i
viðskiptalifinu. Þannig skildi
hann áður en skall i tönnum og á
undan öðrum bændum, hvað stóð
á milli lina i leiðurum dagblað-
anna um landbúnaðarmál. Þegar
hann sótti matarveislur Seni'ór
Gamblersbræðranna i þéttbýlinu
duldist honum ekki hvað var á
borðum: dönsk svin, maíjónes af
óljósum uppruna og amerisk
kokteilber svo fátt eitt sé nefnt.
tslenskar landbúnaðarafurðir
sáust æ sjaldnar hjá fólki í sæmi-
legu standi og lesendum siðdegis-
blaða. Hann lagði saman tvo og
tvo og fékk Ut að islenska lamba-
kétið gat ekki keppt við útlenda
framleiðslu. Annað þótti finna
(Fyrir þá sem hafa áhuga á sagn-
fyrirmyndabú i flestum greinum
nútima búskaparhátta. Þegar hér
var komið sögu var markmið
Baldurs ekki annaö en það aö
gera búskapinn það ábatasaman
og aðlaðandi að elsti drengurinn
vildi setjast þar að. En allt kom
fyrir ekki. Þegar Björn sonur
Baldurs i' Fögruhlið lauk Sam-
vinnuskólanum trúlofaðist hann
stúlku af valinkunnri fram-
kvæmdamannaætt. Hóf siðan
störf hjá tengdafööur sinum til-
vonandi i Al-Járn- og Stáliöju-
félaginu. Siðar gekk hann á
verslunarháskólai Englandi — og
skrifaði þar doktorsritgerð sem
fjölþjóða fyrirtæki heilsuðu fagn-
andi á sinum tima (Tengsl stór-
iðju og stórvirkjana i litlum lönd-
um með tilliti til stjómmála-
flokka. (fjölr. Cambridge 1948))
Björn átti siðar eftir að standa að
baki föður sins á málþingum
heima i héraði.
Baldur hlaut þaðanaf að fylgj-
ast jafnvel enn betur með
tiðarandanum, þtí hann hefði
fram að þessu lagt sig i fram-
krókana. Hann tók nú að velta
fyrir sér atvinnumálum i stærra
samhengiog varflestum glöggari
á þvi' sviði. Þegar fiskurinn var
horfinn að fiskimiðum undan
Frjóuvilc og kreppan gerði alvar-
lega vart við sig, — þá sá hann i
einni hendingu að nú væri lið i
framfarasinnuöum athafna-
bónda. Hann leit heildarat-
vinnuþróun i landinu mjög
jákvæðum augum eins og allt
annað i lifinu. Það er ekki sifrið
og nöldrið i manningum þeim.
Baldur varð sér úti um stað-
góða reynslu af kynningar- og
áróðursstarfi. Hann var annálað-
ur skipuleggur undirskriftasafn-
ana. Og þegar mikið lá við i
skoðanamyndunarmálum leituðu
meir að segja stóreignamenn og
pólitíkusar Ur Reykjavik til hans.
A1100 ára afmæli tslandsbyggðar
þótti sjálfsagt að fela honum
stjórnun á undirskriftasöfnuninni
fyrir Varið Land I heimahéruö-
um. Minnast margir þess enn i
Framhald á 12- slöu