Þjóðviljinn - 18.03.1982, Qupperneq 7

Fimmtudagur 18. mars 1982. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
virkjunarleið 01, Blanda —
Fljótsdalur — Sultartangi, sé
fjárhagslega hagkvæmust i öllum
tilvikum. Aöeins i þvi tilviki aö
orkufrekur iönaöur aukist ekki
frá þvi sem nú er fram til alda-
móta er virkjunarleiö 04, Blanda
— Sultartangi — Fljótsdalur, iviö
hagkvæmari en hin. Munurinn er
þó svo litill aö hann er varla
marktækur. 1 tveimur tilvikum,
IS-1 og IS-3, er munurinn á
virkjunarleiöum 01, Blanda —
Fljótsdalur — Sultartangi, og 02,
Fljótsdalur — Blanda — Sultar-
tangi, svo litill aö hann er á mörk-
um þess aö geta talist marktæk-
ur.
t skýrslu Orkustofnunar er
samanburöur virkjunarleiöanna
byggöur á núgildi kostnaöar
þjóöarbúsins af vinnslu raforku
fram til aldamóta og flutningi
hennar um meginflutningskerfiö.
Sú virkjunarleiö sem gefur lægst
núgildi er talin f járhagslega hag-
kvæmust. Núgildisreikningarnir
eru geröir meö 8% vöxtum miöaö
viö fast verölag.
Villinganessvirkjun er ekki tek-
in meö sérstaklega í athuganir
Orkustofnunar. Hún er lang-
minnst þeirra vatnsaflsvirkjana
sem taldar eru i lögum nr. 60/1981
um raforkuver. Viö svo hraöa
markaðsþróun sem athugunin
gerir ráð fyrir fullnýtist hún á um
það bil einu ári. Stofnkostnaður á
orkueiningu er hærri hjá Villinga-
nessvirkjun en bæði Blöndu- og
Fljótsdalsvirkjun, en svipaöur
eða iviö lægri en hjá Sultartanga-
virkjun. Þaö sem sagt er i skýrslu
Orkustofnunar um Sultartanga-
virkjun gæti þvi eins átt við ef
ráðist yrði i framkvæmdir viö
Villinganess- og Sultartanga-
virkjun hvora á eftir annarri.
Sökum smæöar hentar Villinga-
nessvirkjun vel fyrir raforku-
kerfið, þegar vöxtur raforku-
notkunar er mjög hægur og stærri
virkjanir henta siður.
Orkunýting
1 greinargerð Orkustefnunefnd-
ar er fjallaö um möguleika á nýt-
ingu orkunnar til orkufreks
iönaðar og sparnaöar á innfluttu
eldsneyti.
Sú virkjanastefna sem að
framan greinir, gæti gert kleift að
hafa til ráöstöfunar um 600-700
GWh/ári til orkunýtingar um-
fram þarfir hins almenna
markaðar fram aö 1987, áður en
næsta stórvirkjun kemst i gagnið.
Meöal þeirra iönaðarkosta sem til
álita koma til aö nýta þessa orku
eru kisilmálmverksmiöja á
Reyðarfirði (325-400 GWh), þriðji
ofn i Járnblendiverksmiöjunni á
Grundartanga (250 GWh), trjá-
kvoöuverksmiöja (375 GWh) og
natriumklóratverksmiðja (170
GWh). Steinullarverksmiöja, salt-
verksmiöja og stálverksmiöja
myndu samanlagt nota um 65
GWh af raforku. A timabilinu
fram til 1987 væri einnig tækni-
lega unnt að auka álvinnslu við
Straumsvik t.d. um 40 þús. tonn
(550 GWh).
Miðað viö að Blönduvirkjun
verði næsta meiriháttar vatns-
aflsvirkjunin eykst orkuvinnslu-
geta landskerfisins um 775
GWh/ári, frá árinu 1988 að telja.
Til þess aö hagkvæmni stór-
virkjana nýtist hinum almenna
markaöi, er eðlilegt að gera ráö
fyrir aö hver ný stórvirkjun full-
nægi a.m.k. 2-3 ára aukningu á
raforkuþörf hins almenna
markaöar, en hún vex aö meöal-
tali um 120 GWh á ári á næstu ár-
um samkvæmt orkuspá. Af þessu
leiðir, aö með tilkomu Blöndu-
virkjunar eykst svigrúm til orku-
nýtingar i iönaöi um allt aö
400-500 GWh.
Meö tilkomu Fljótsdalsvirkjun-
ar gæti slikt svigrúm enn aukist
um allt að 1000-1100 GWh/ári, og
meö tilkomu Sultartangavirkjun-
ar um 300-400 GWh/ári. Ef þess-
um þremur virkjunum yröi öllum
lokiðá næstu 12 árum, má ætla aö
unnt væri aö auka orkunýtingu i
iðnaöi samtals um allt aö
1700-1800 GWh/ári á timabilinu
1987-1993. Þeir iönaðarkostir sem
Orkustefnunefnd nefnir sérstak-
lega sem hugsanlega á þessu
timabili eru islensk áliöja og
magnesiumverksmiðja, apk
Blönduvirkjun.
þeirra kosta sem áöur hafa verið
taldir en ekki yröi ráöist í fram að
þeim tima.
Ekki er ástæöa til aö spá lengra
fram i timann, en meöal þess sem
fyrr eða siðar gæti komiö til
greina er islensk eldsneytisfram-
leiösla. Hagkvæmni hennar er
m.a. háð þróun orkuverös sem
enginn getur sagt um nú, hver
verða muni, en auk þess þarf að
taka verulegt tillit til öryggis-
sjónarmiöa.
Samningar um Blöndu
— (Framsöguræöa þessi var
flutt áður en samningar um
Blöndu voru undirritaðir).
Rétt er að gera hér i stuttu máli
grein fyrir stööu samningaum-
leitana vegna Blönduvirkjunar.
Um aödraganda aö virkjun
Blöndu og áætlaö fyrirkomulag
virkjunarinnar skv. tilhögun I er
fjallað i fylgiskjali 2 meö frv. til
laga um raforkuver og visa ég til
þess þar aö lútandi.
Ráögjafanefnd iðnaöarráðu-
neytisins, og siðar einnig sérstök
samninganefnd Rafmagnsveitna
rikisins sem virkjunaraöila,
hefur haft meö höndum
samningaumleitanir viö fulltrúa
heimamanna aö undanförnu, en
af þeirra hálfu var skipuð
samninganefnd um málið með
tveim fulltrúum frá hverjum
þeirra 6 hreppa sem hlut eiga að
máli. Þessar samningaumleitan-
ir hafa nú staöiö á annað ár.
Eftir allmarga samningafundi
voru gerö drög að heildarsam-
komulagi um virkjun Blöndu
milli fulltrúa heimamanna og
virkjunaraðila þann 23. sept. 1981.
Þessi samkomulagsdrög voru
rækilega kynnt I þeim hreppum
sem hlut eiga aö máli og með
bréfi dags. 30. nóv. 1981 kynnti
ráðuneytið þá afstööu rikis-
stjórnarinnar, aö Blönduvirkjun
skyldi veröa næsta virkjun i
landskerfinu á eftir Hrauneyja-
fossvirkjun, ef samkomulag
næöist við heimamenn um
virkjunartilhögun I, sem lögð var
til grundvallar i samkomulags-
drögunum. 1 bréfinu var óskaö
eftir að samninganefnd heima-
manna og hlutaðeigandi sveitar-
stjórnir tækju ótviræöa afstööu til
samkomulagsdraganna.
Skömmu fyrir jól 1981 bárust
svör hreppsnefndanna. Tvær
hreppsnefndir (Torfalækjar- og
Blönduóshrepps,) lýstu sig fylgj-
andi samningadrögunum, ein
hreppsnefnd (Bólstaðahliðar)
hafnaði virkjunarleiö 1, en þrjár
(Svinavatns., Seyluhr., Lýtings-
staðahr.) lýstu sig aö meirihluta
reiöubúnar til frekari viðræöna
um Blönduvirkjun, en geröu at-
hugasemdir við samningsdrögin
á mismunandi forsendum.
Áhersla lögð á víðtækt
samkomulag
1 framhaldi af þessum svörum
voru haldnir fundir meö fulltrú-
um þeirra hreppsnefnda, sem
óskaö höföu eftir frekari
samningaumleitunum og aö þvi
loknu voru ýmis atriöi i upphaf-
legum samningsdrögum endur-
skoöuö á grundvelli virkjunartil-
högunar I og án þess að gert væri
ráö fyrir teljandi kostnaöarauka
eöa óhagræöi fyrir virkjunina.
Dagana 22.-26. janúar sl. fóru
siðan fram viöræöur um hin
endurskoöuðu samningsdrög,
sem aö þeim loknum voru enn
yfirfarin og geröar á þeim nokkr-
ar breytingar á áðurnefndum
grundvelli.
Meö bréfi til hreppsnefndanna
á virkjunarsvæði Blöndu dags. 3.
febr. sl. óskaöi ráöuneytið eftir að
afstaöa hreppanna gæti legið
fyrir viö fyrstu hentugleika.
Fljótlega kom i ljós, að þrjár
hreppsnefndir (i Torfalækjar-
hreppi, Blönduóshreppi og Svina-
vatnshreppi), lýstu sig að meiri-
hluta til samþykkar hinum nýju
drögum, en hreppsnefnd Ból-
staðarhliöarhrepps hefur itrekað
fyrri samþykkt, þar sem
virkjunartilhögun I er hafnaö.
Frekari viöræöur hafa farið
fram viö hreppsnefndir Seylu-
hrepps og Lýtingsstaðahrepps á
siöustu vikum til aö leitast viö að
samræma sjónarmið og ná sam-
komulagi og er vonast til að af-
staöa þessara hreppsnefnda geti
legið fyrir á næstu dögum.
Er heildarmynd liggur fyrir af
samningastöðunni og afstööu
heimamanna mun ráöuneytiö
leggja máliö fyrir rikisstjórnina
og kynna jafnframt stööuna fyrir
alþingismönnum. Rétt er aö fram
komi, aö ráöuneyti og rlkisstjórn
hafa ætið lagt áherslu á sem við-
tækast samkomulag i þessu viö-
kvæma deilumáli um virkjunar-
tilhögun.
1 lögum nr. 60/1981, 5. gr., eru
heimildir til eignarnáms, en eng-
in afstaða hefur veriö tekin til aö
beita þeim heimildum.
Eins og fram kemur i 6. lið
þingsályktunartillögunnar, er ráö
fyrir þvi gert, að veröi ekki ráöist
i Blönduvirkjun nú, komi Fljóts-
dalsvirkjun i hennar stað.
Sú mikla viöleitni stjórnvalda
til að ná samkomulagi um virkjun
Blöndu og sem nú stendur yfir,
ber ljósan vott um vilja til að af
virkjun hennar geti orðið nú, en
jafnljóst er að ákveðin takmörk
eru fyrir þvi, hversu langt er unnt
að ganga I þessu efni og hvaöa
áhættu er hægt að taka meö tilliti
til samstööu heima fyrir. Um það
ber reynslan órækast vitni.
Þrjár virkjanir kosta nær 5
miljarða nýkróna
Skýrsla um verkhönnun vegna
Sultartangavirkjunar var gefin út
vorið 1981, en ýmsum rannsókn-
um fram haldiö sl. sumar. Stofn-
kostnaöur hennar, miöaöur við
verölag i desember 1980, var 923
m.kr. Er þá miðaö viö virkjun þar
sem hagnýtt væri hin svonefnda
Sultartangastifla, en fram-
kvæmdir viö hana hafa þegar
verið heimilaöar og hafa tilboð
verið opnuð.
Stofnkostnaöur Sultartanga-
virkjunar hefur ekki verið endur-
metinn á sama hátt, en fram-
reiknaður til byggingarvisitölu
909 er hann nálægt 1340 m.kr.
Verkhönnun Blönduvirkjunar
er aö mestu lokið og gert er ráö
fyrir, aö endanleg skýrsla um
hana liggi fyrir nú alveg á
næstunni.
Nokkrar minni háttar breyting-
ar hafa oröið á tilhögun virkjunar
frá þvi sem ráðgert var voriö 1981
þegar siöasta áætlun um stofn-
kostnað var gerö, og forsendum
orkuvinnsluákvörðunar hefur
einnig veriö breytt. Er nú miðað
við virkjun eftir Kvislaveitu og
aukið miðlunarrými I Þórisvatni.
Stofnkostnaöur virkjunarinnar
er áætlaöur 1137,3 m.kr. miöaö
við verðlag og gengi i desember
1981 og visitölu byggingar-
kostnaðar 909.
Verkhönnun Fljótsdalsvirkjun-
ar er einnig á lokastigi. Magntöl-
ur hafa verið teknar saman og
unnið er aö frágangi á uppdrátt-
um og skýrslugerö.
Virkjunartilhögun er i öllum
meginatriðum hin sama og i
siöustu áætlunum, en forsendur
um orkuvinnslugetu eru breyttar.
Nú er gert ráö fyrir 252 MW
virkjun i staö 290 MW i áætlun
vorið 1981. Orkuvinnslugeta
miöaö viö virkjun eftir Kvisla-
veitu, stækkun Þórisvatns-
miðlunar og miðlun viö Sultar-
tanga er áætluö 1330 GWh/a.
Miðlun veröur 670 Gl, þar af 540
G1 við Eyjabakka. — Fyrir utan
minnkun á uppsettu afli og
minnkun Eyjabakkamiðlunar eru
ýmsar minniháttar breytingar
vegna nánari mælinga og rann-
sókna.
Stofnkostnaöur virkjunarinnar
er áætlaöur 2313 m.kr. miöaö við
verðlag og gengi i desember 1981
og visitölu byggingarkostnaðar
909, þ.e. sama verölag og i hinum
virkjununum.
Samtals 522 MW og 2755
GWh á ári
t áætlunum þessum um stofn-
kostnað eru hvorki meðtaldar
bætur fyrir landspjöll né
greiöslur fyrir vatnsréttindi.
Ennfremur er kostnaöur viö
vegabætur utan athafnasvæöis
virkjunar ótalinn. Þá er i
kostnaðaráætlunum gert ráö fyrir
að virkjunaraðili veröi undanþeg-
inn greiöslu á söluskatti og aö-
flutningsgjöldum af aflvélum og
rafbúnaði.
Aftur á móti er gerð sérstök
staðarleiðrétting fyrir Blöndu-
virkjun og Fljótsdalsvirkjun og
hún innifalin i stofnkostnaöi. Er
þar tekinn inn i myndina ýmis-
konar aukakostnaöur viö þessar
virkjanir miöaö viö virkjanir á
Þjórsár-Tungnaársvæðinu, svo
sem fjarlægö frá þéttbýli, hæö
virkjunarsvæöis yfir sjávarmál,
mismunur i veðurfari og aörir
slikir þættir.
Ef til viðbótar er gert ráö fyrir
aö kostnaöur fyrir landspjöll og
vatnsréttindi viö Blöndu verði um
5% af virkjunarkostnaöi umfram
Fljótsdalsvirkjun og Sultartanga-
virkjun verður stofnkostnaöur
Blönduvirkjunar um 1195 m.kr.
Samanburöur þessara þriggja
virkjunarkosta, eins og þeir nú
liggja fyrir, veröur þannig:
Hagnýting
orkulindanna
I okkar
eigin þágu
er
stórbrotið
verkefni
og er þá áætlaöur umfram-
kostnaöur vegna bóta við Blcndu-
virkjun meötalinn.
Forræði islendinga yfir
orkulindum og atvinnulifi
Þaö mál sem hér er til umræöu,
virkjanir og hagnýting orkulind-
anna á næstu árum og áratugum
er meö stórbrotnustu viöfangs-
efnum, sem Alþingi hefur haft til
meöferðar um langt skeiö og
varöar miklu i efnahagslegu tilliti
og fyrir öryggi fólks um land allt
; svo og byggöaþróun. Meö fyrir-
huguöum stórvirkjunum nyröra
og eystra og öflugri samtengingu
raforkukerfisins meö stofnlinum
er brotiö blað i orkumálum lands-
ins alls. Það öryggi sem meö þvi
skapast einnig fyrir þéttbýliö hér
suðvestanlands er meira en menn
almennt átta sig á og sú jöfnun
orkuverðs og atvinnuuppbygging
sem gerast þarf samhliöa mun i
senn jafna lifskjör og renna
stoðum undir fjölbreyttara at-
vinnulif, ef vel tekst til. Sérstök
áhersla er i þessari þings-
ályktunartillögu lögö á forræöi
landsmanna yfir orkulindunum
og þeim atvinnurekstri er sækja
mun til þeirra aflgjafa. Er þar
lyft svipuðu marki og geröist i
landhelgisbaráttu okkar og snúið
frá þeirri orkusölustefnu til er-
lendra auðfélaga sem leidd var til
öndvegis fyrir 15 árum og ált
hefur sér öfluga talsmenn allt til
þessa. Við þjóðinni blasir stór-
brotiö viöfangsefni aö hagnýta
orkuiindirnar til almennra nota
og atvinnuuppbyggingar i eigin
þágu, og gæta þarf þess að þetta
sóknarskeið i orkumáium nýtist
til fjölþættrar eflingar atvinnulifs
og byggöar i landinu.
Ég vænti þess aö þings-
ályktunartillaga þessi fái góðar
viötökur hér á háttvirtu Alþingi
og legg rika áherslu á afgreiöslu
hennar. Þar sem hér er um stórt
fjárhagsmál aö ræöa tel ég viö
hæfi aö tillögunni veröi aö lokinni
þessari umræöu visaö til hátt-
virtrar fjárveitinganefndar.
Stofnkostnaöur lllutfall
m.kr. kr/kWh/a
1195 1.56 1,00
2313 1,74 1,12
1340 2.03 1,30
Virkjun Grkuvinnslu- Ail
geta, GWh/a MW
Blanda 765 ... 150
Fljótsdalur 1330 ... 252
Sultartangi 660 120