Þjóðviljinn - 26.05.1982, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 26. mai 1982
Elsta
íslenska
kvik-
myndin
Kvikmyndasafn Islands veitti ný-
lega viðtöku stuttri kvik.
mynd, sem er elsta kvikmyndin
frá tslandi, sem tekist hefur að
hafa upp á fram til þessa. Nefnist
kvikmyndin Slökkviliðsæfing i
Reykjavik 1906 og er þvi hér um
75 ára gamla kvikmynd að ræða.
Fram til þessa hefur kvikmynd af
konungskomunni 1907 verið álitin
elsta varöveitta kvikmyndin frá
íslandi.
Talið hefur verið að Siökkvi-
liðsæfingin væri með öllu glötuð,
en fyrir skemmstu fannst frum-
myndin i Kaupmannahöfn. Það
var Þóra Höberg-Petersen,
tengdadóttir Biópetersens gamla,
sem fann myndina og gerði Kvik-
myndasafninu viðvart. Safniö lét
þegar gera kópiu eftir myndinni
og er þar með þessari 75 ára
gömlu kvikmynd borgið, þótt hinu
sé ekki aö leyna að hún sé farin að
láta allmikið á sjá.
Biópetersen segir frá þvi i ævi-
minningum sinum, að danski
kvikmyndatökumaðurinn Alfred
Lind, sem kom hingað til lands til
þess að koma Gamla biói þá nef nt
Reykjavikur Biógraftheater, á
laggirnar, hafi tekið þessa kvik-
mynd og hafi Petersen aðstoðað
hann. Segir Petersen að taka
þessarar kvikmyndar hafi verið
það spaugilegasta, sem hann hafi
nokkru sinni tekið þátt i; þótt
mikil alvara hafi verið á bak við
fyrirtækið.
Eins og vera ber, þegar um al-
varlega kvikmyndagerð er að
ræða var greint frá töku myndar-
innar, áður en til sýningarinnar
kom eða eins og segir i ísafold, 24.
nóvember 1906: „Nokkrar lifandi
myndir hafa verið teknar af
slökkvitólaæfingunni”.
Slökkviliðsæfing i Reykjavik
1906 var frumsýnd i Reykjavik 1.
desember 1906 og er tekið fram i
bióauglýsingunni, að sýnendur
hafi sjálfir tekið þá mynd. Óhætt
er að fullyrða að kvikmynd þessi
hafi notið mikilla vinsælda,
sökum þess að sýningar myndar-
innar voru framlengdar um viku
eftir almennri áskorun, eins og
segir i auglýsingu biósins 8.
desember 1906.
Kvikmyndin sem er um 2 min-
útur að lengd, lýsir þvi hvernig
kallaö er til slökkviliðsæfingar.
Slökkvitólin eru tekin út úr
geymslustað sinum, farið er með
þau upp Bankastræti, fjöldi fólks
fylgist með; þvi næst hefst æfing-
in með þvi að sprautað er úr
slöngunum, klifrað er upp stiga.
Undir lok myndarinnar er ekki
laust við að slökkviliðsmenn séu
farnir að sprauta hver á annan.
Salka Valka.l tengslum við af-
mæli Halldórs Laxness hefur
Sænska kvikmyndasafniö afhent
Kvikmyndasafni Islands nýtt ein-
tak af kvikmyndinni um Sölku
Völku, sem tekin var á íslandi
1954.
Sauðárkrókur:
Tjaldstæðið
verður opn-
að 1. júní
Eins og undanfarin tvö sumur
veröur tjaldstæðið við sundiaug-
ina á Sauðárkróki starfandi frá 1.
júní fram i fyrstu viku af septem-
ber.
Þar eru ágætis aðstöðuhús,
vatnssalerni, vaskar og geyrnsla.
Vaskur til uppþvotta er utan á
húsinu, auk þess sem settur hefur
verið upp bekkur með áföstu mat-
arborði fyrir tjaldgesti.
Fyrir yngstu gestina hefur ver-
ið komið upp rólum, vegasalti og
boltaleikspili.
Verðin eru krónur 30 fyrir
tjaldiö eða krónur 10 fyrir mann-
inn og krónur 10 fyrir tjaldiö.
Frftt er að sjálfsögðu fyrir börn
undir tólf ára aö aldri.
Ibúar 1 Grjótaþorpi vilja fá aö sofa á nóttunni og segja aö eini skapnaðurinn sem einhverra réttinda njóti
i þorpinu séu bifreiðar.
íbúasamtök Grjótaþorps:
ÖPIÐ BRÉF
til borgaryfirvalda
Enn einu sinni snúa
ibúasamtök Grjótaþorps
sér til ykkar. Enn einu
sinni förum viö fram á
lagfæringu á því
óf remdarástandi sem
rikir hér daga og nætur.
1 áraraöir hafa ibúasamtök og
einstakir ibúar Grjótaþorps
snúiö sér til borgaryfirvalda
meö frómar og hógværar óskir
um heimilisfriö. Ollum þessum
óskum hefur verið tekiö eins.
Komi svar, er þaö stutt og af-
dráttarlaust: Ekki samþykkt.
Auövitað þarf vart aö rekja alla
þá sögu fyrir þeim sem stjórnaö
hafa borginni. Þeir hljóta allir
að þekkja hana. Hinna vegna
sem lesa þetta opna bréf og
kunna að hafa áhuga á högum
samborgara sinna, ætlum viö aö
lýsa ástandinu i stuttu máli,
enda fljótgert: Ibúar þorpsins,
sem eru skattborgarar, viröast
ekki njóta nema aö hluta til al-
mennra mannréttinda svo sem
heimilisfriöar meö verndar lag-
anna.
Viö ætlum að sinni ekki aö
kvarta yfir stefnuleysi og
hringiandahætti borgaryfir-
valda hvaö viðvikur kaupum og
sölu húseigna I þorpinu. Þó að
borgin kunni aö selja hús eða
kaupa önnur, hefur hún þá eina
stefnu aö láta húsin grotna
niður, þrátt fyrir tiiburði ibú-
anna til annars. Við ætlum
heldur ekki að kvarta yfir aö
eini skapnaöurinn sem þar
viröist njóta einhverra réttinda
eru bifreiöar.
Viö ætlum ekki einu sinni að
kvarta yfir þvi aö þó aö skipulag
þorpsins hafi veriö samþykkt,
virðast flestir stjórnendur
borgarinnar sammála um aö
gera ekki neitt.
Viö ætlum einungis aö krefj-
ast þess að fá að sofa á nóttunni
— lika um helgar.
Hallærisplan
Svo er fjölmiölum fyrir að
þakka, að allir landsmenn
þekkja til „Hallærisplansins”
og þeirra persónulegu og félags-
legu vandamála sem hrannast
upp. Hitt virðast færri vita — aö
þetta vandamál á sér bakhlið,
annað vandamál, sem er lika al-
varlegt á sinn hátt. Það er
nefnilega svo að þetta „leik-
svæði” æskulýösins er ibúöar-
hverfi lika.
Þaö er „tætt á tryllitækjum”,
bæði I kringum hverfið og innan
þess. Margskonar þjónusta er
rekin um helgar i þorpinu og er
þá átt vib aimenningssalerni og
hamborgarasölu. Mikill fjöldi
unglinga safnast saman um-
hverfis þessar þjónustumið-
stöðvar og valda ólýsanlegu
ónæöi. I nóvember sl. fóru Ibúa-
samtök Grjótaþorps þess á leit,
eins og oft áöur, aö þessi bikar
yrði frá fbúunum tekinn. Viö
báöum um aö umferö vegna
„rúntkeyrslu” unga fólksins
yrði létt af Garðastræti og að
hringakstri innan þorpsins yrði
lokaö. Aö geröur yrði barnaleik-
völlur á öruggum staö á svæöi
milli Grjótagötu og Bröttugötu
þar sem nú er bilastæði.en leik-
völlurinn á horni Túngötu og
Garðastrætis er stórhættulegur
vegna umferðar. Þess skal getið
aö gert er ráö fyrir sliku svæöi 1
samþykktri skipulagstillögu af
Grjótaþorpi.
Meö þessum aðgeröum er um
leiö komiö I veg fyrir ágang
utanaökomandi aöila sem finna
ekki bilastæði I miöborg Rvk og
leita þá uppl Grjótaþorp. Þar
sem Islensk umferöarlög
viröast ekki gilda. Umferðar-
nefnd borgarinnar tók málaleit-
an okkar vel og samþykkti ein-
róma tillögur sem við teljum að
hefðu talsvert I rétta átt. Engu
að slður hafnaöi borgarráð til-
lögunum án minnsta rökstuön-
ings. Svariö var samkvæmt
venju „Ekki samþykkt.”
Þannig samþykktu allir
borgarráðsmenn að undanskild-
um forseta borgarstjórnar, sem
samþykkti tillögur umferðar-
nefndar, að hundsa enn einu
sinni óskir Ibúa Grjótaþorps,
ibúanna handan Garðastrætis
einnig og loks einróma sam-
þykkt umferðarnefndar. Borgar-
ráö hefur ekki einu sinni fengist
til að loka hringakstri innan
hverfisins sem má þó gera án
nokkurs tilkostnaðar og að þvl
er virðist öllum að meinalausu.
Oðrum en þeim sem kjósa að
leika ser með gný meöan aörir
sofa.
Við viljum fá
að sofa
Þegar svefnlausir og lang- J
þreyttir Ibúar hverfisins hringja ■
Ilögregluum miöja nótt og jafn- I
vel með grátandi smábörn sér I
við hliö svarar lögreglan kurt- J
eislega þvi til.aö þvl miöur sé ■
mannafli ekki fyrir hendi til aö I
ráöa viö vandann. „Máliö er af- I
greitt”.
Eins og fyrr sagði er þetta ■
ekki I fyrsta sinn sem Ibúar I
Grjótaþorps snúa sér til yfir- I
valda I bón um miskunn. Hins- J
vegar hefur ekki áöur verið far- ■
in sú leið að skrifa borgaryfir- I
völdum opið bréf.
Viö höfum haldiö I þaö hálm- J
strá, aö einn dag berist okkur .
ekki lengur hið slgilda svar: I
„Ekki samþykkt”. Sú von hefur I
ekki ræst enn.
Við ætlum að
fá að sofa
Fái borgarar einhvers sam- ■
félags ekki notið grundvallar- I
mannréttinda eins og heimilis- I
friöar, og fá ekki þá lagalegu J
vernd sem hver og einn á rétt á, .
kemur að þvi að biölundina I
þrýtur. Skiptir þá ekki máli I
hvort hópurinn sem nlðst er á er J
stór eöa litill. Ekki eykur þaö .
biðlundina að lif og limir ungra I
og gamalla séu I bráöri hættu I
vegna geðsýkistilþrifa við akst- J
ur og brot á öllum umferðar- !
reglum.
Þetta bréf er ekki sent til ykk- I
ar I trú á skjót viöbrögð ykkar, 1
borgarráösmenn. Það er ein- J
ungis sent til að láta vita af þvl I
að langlundargeö ibúa Grjóta- I
þorps er þrotið. Hafist borgar- *
yfirvöld ekkert aö, þó aö ekki j
væri nema að tryggja okkur
svefnfriö, neyöumst viö til aö I
gripa til okkar eigin ráöa. Okk- [
ur er fullljóst aö slikt er neyöar- J
úrræði og getur haft ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar. Viö I
hljótum þvi i þvi sambandi aö 1
visa frá okkur allri ábyrgð og á J
hendur sljóum borgaryfirvöld- I
um. Við bendum á þann rétt og I
skyldu hvers manns aö verja [
hendur sinar sé á honum troöið. .
Af oröum höfum viö nóg.
Okkur vantar aögeröir.
Ibúasamtök Grjótaþorps J
10/5 1982j
erlendar
bækur
D.M. Thomas:
The White Hotel
A King Penguin. Penguin Books
1982
Höfundurinn er enskt skáld og
skáldsagnahöfundur. Hefur gefiö
út fjórar ljóöabækur og eina
skáldsögu auk þessarar, sem kom
út i fyrra (1981). Hann hefur einn-
ig þýtt ljóð úr rússnesku, m.a.
eftir Pushkin.
Þessi skáldsaga er saga Lisu
Erdman og jafnframt lýsing
þeirra djúpa sem i manninum
búa og þess hryllings mannlegs
hátternis, sem brýst fram þegar
lögmáliö er brotið og djöfulleg öfl
ná valdi á sálum mannanna.
Saga Lisu hefst með bréfa-
skiptum Freuds og starfsbræðra
hans um væntanlegan sál-
fræöingafund og um kynni Freuds
af aöal-sögupersónunni. Freud
kemur mikiö viö sögu og hysteri-
an sem þjáir aöalpersónuna. Höf-
undurinn segir i athugagrein, aö
sögusviöið sé „svið hysteriunn-
ar” öðrum þræði og það er einnig
sviö „hólókastsins”, en aðalper-
sónan reynir það i öllum sinum
hryllingi.
Sagan er þrungin fyrirboðum
og táknmyndum sem höfundur
beitir af mikilli snilli, frásögnin
veröur strax þrungin spennu og
atburðarásin full af spádómum,
sem veröa sjálfsagöir vegna þess
aö sviðiö er „sviö hysteriunnar”
og aöalpersónan lifir fantasiuna.
Tækni höfundar er einstök,
hann segir sjúkdómssögu Lisu,
lýsir sex-fantaslum hennar bæði i
ljóðum og prósa, birtir bréf sem
varða persónurnar og endursegir
sögulegar staðreyndir sem áttu
sér staö I siðari heimsstyrjöld og
kryfur sálarástand Lisu. Allt
þetta verður ein heild, draums,
sálsýki og veruleika. Kenning
Freuds um að siðmenningin sé
likust kertaljósi I heimi fullum af
hryllingi og djöfli verður skýr
staöreynd I heimi sögunnar, eins
og I raunveruleika 20. aldar.
Sagan er tjáning timanna og ættu
sem flestir aö lesa hana.
Egon Friedell:
Kulturgeschichte der
Neuzeit/ Band 1-11.
Deutscher Taschenbuch Verlag
1980.
Menningarsaga Friedell kom út
á árunum 1927-31. Aðal þessa rits
er hvaö þaö er skemmtilegt án
þess aö vera þunnt. Höfundurinn
er snjall og hugkvæmur og skrif-
ar mjög skemmtilegan stil. Þaö
væri hentugt fyrir þá sem þykir
saga leiöinleg, aö lesa rit Frie-
dells; ef þeim þætti það ekki
skemmtilegt, þá er þeim ekki viö-
bjargandi. Þetta er persónuleg
menningarsaga og hann hefur
áreiöanlega haft mjög gaman af
aö skrifa hana. Gáfur hans og
þekking samhæfðust menningar-
timabilinu I Evrópu fyrir fyrra
striö og ritiö ber auösæ einkenni
þeirrar menningar.
Þaö væri full ástæöa til aö þýöa
þetta rit á islensku, þaö hefur
veriö þýtt á flest Evrópumál og
viröist alltaf vera jafn eftirsótt.
The Pelican Guide
to English Literature
Vol. 7: The Modern Age.
Edited by Boris Ford. Penguin
Books 1981
Siðasta endurskoðaða útgáfan
af þessu riti kom út 1979. Timabil-
ið sem bókin spannar er frá þvi
nokkru fyrir og um siöustu
heimsstyrjöld og fram yfir miðja
þessa öld. Fjallað er um Hardy,
Virginiu Woolf, Yeats, Shaw,
Eliot, Auden, Green, Sylviu Plath
ofl. ofi. Þessi bókmenntasaga er
nú öll fáanleg og hefur reynst
hentugt og handhægt uppsláttar-
rit. Bókaskrár fylgja. Ctgáfurnar
eru orðnar margar og ööru hvoru
eru þær endurskoðaöar.