Þjóðviljinn - 08.06.1982, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 8. jiinl 1982
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
(Jtgefandi: Otgáfufelag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson,
Óiafsson.
Kjartan
Fréttastjóri: Þórunn Sigurðardóttir.
l'msjónarmaöur sunnudagsblaös: Guðjón Friöriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiöslustjóri: Filip W. Franksson.
Blaöamenn: Auöur Styrkársdó'tir, Helgi Ólafsson
Magnús H. Gislason, Ólalur Gislason, Oskar Guömundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlööversson.
iþróttafréttaritari: Viöir Sigurösson.
ttlil og hönnun: Andrea Jónsdóttir-Guöjón Sveinbjörnsson.
i-jósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglvsingar; Hildur Ragnars, Sigriður H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiösla: Bára Sigurðardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn óladóttir.
Ilúsmóöir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn:Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar
Sigúrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Otkeyrsla. afgreiösla og augiýsingar: Sföumúla 6,
Reykjavik, simi 81233
Prentun: Blaöaprent hf.
Kjarasamninga strax
• Enn hafa ekki tekist samningar í kjaradeilu
verkalýðsfélaganna innan Alþýðusambandsins, þótt
nokkur hreyfing hafi verið á málum öðru hvoru
síðustu dagana.
• Mörg verkalýðsfélög, þar á meðal flest hin
stærstu hafa boðað tveggja daga vinnustöðvun á
fimmtudag og föstudag nú í þessari viku og síðan
ótímabundið verkfall f rá og með 18. júní. Ekki þarf að
taka f ram, að verkfall er auðvitað neyðarúrræði, sem
félögin grípa ekki til nema vegna þess að þau telja sig
tilneydd, þar sem viðræðufundir hafa til þessa borið
harla takmarkaðan árangur.
• Þótt nú séu aðeins tveir dagar til stefnu, þar til
tveggja daga verkfallið skellur á, þá er enn hægt að
komast hjá þeim sviptingum, ef menn nota tímann vel
og Vinnuveitendasambandið sýnir óhjákvæmilegan
samningsvilja.
• Það var mikið sem bar á milli í upphafi
samningaviðræðna nú. Vinnuveitendasambandið setti
fram kröfur um skerðingu á ýmsum áunnum
réttindum verkafólks, og aðalkrafa þess var meiri-
háttar niðurskurður á greiðslu verðbóta á laun. Að
mati samningamanna verkalýðsfélaganna jafngilti
þessi krafa Vinnuveitendasambandsins um niður-
skurð verðbótanna 20—30% skerðingu kaupmáttar
launa á tveggja ára samningstíma.
• Kröf ur verkalýðsfélaganna fela aftur á móti í sér
13% hækkun grunnlauna í áföngum á samnings-
tímanum, óskertar verðbætur samkvæmt fram-
færsluvísitölu og auk þess ýmsar sérkröf ur bæði sam-
eiginlegar og frá einstökum samböndum.
• Augljóster aðfyrir verkafólk og stéttarfélög þess
hlýtur eitt allra mikilvægasta atriðið að vera það, að
fá fram örugga verðtryggingu launanna, því
umsamin launahækkun upp á 5,10 eða 15% verður nær
strax að engu sé illa f rá verðtryggingunni gengið, svo
ekki sé nú talað um ef kröfur Vinnuveitendasam-
bandsins um nýja meiriháttar verðbótaskerðingu
næðu fram að ganga.
• Verkafólk getur ekki unað neinu minna en sæmi-
lega öruggri tryggingu í þessum efnum, þannig að í
raun sé verið að semja um kaupmáttinn, en ekki ein-
hverja krónuupphæð, sem enginn veit hvaða gildi
hefur á næstu vikum og mánuðum.
• Það er öllum fyrir bestu að Ijúka kjarasamn-
ingunum strax. Komi til langvarandi verkfalla fylgir
því verulegt tjón fyrir báða aðila, sem langan tíma
getur tekið að vinna upp. Atvinnurekendur verða að
gera sér Ijóst, að hvort sem þeim líkar betur eða verr,
þá komast þeir ekki hjá því að láta af hendi einhverja
launahækkun og einnig bætta verðtryggingu launa.
Þetta á að semja um strax í dag.
• Það er athyglisvert, að þótt stefnt hafi í alvarleg
átök hjá nokkrum hópum ríkisstarfsmanna, ekki síst
meðal ýmsra heilbrigðisstétta, á undanförnum
vikum, þá hafa öll þau deilumál verið leyst í samn-
ingum við f jármálaráðuneytið án langvarandi vinnu-
stöðvana. I kjaradeilum nokkurra hópa starfsmanna
sjúkrahúsanna á þessu vori var fyrst samið við
Starfsmannafélagið Sókn, sem er félag lægst launað-
asta fólksins í starfsliði sjúkrahúsanna. Við þetta lág-
launafólk samdi f jármálaráðuneytið um lagfæringar,
sem stéttarfélag þess taldi jafngilda allt að 10%
launahækkun og tókust þessir samningar án verkfalls.
Síðan var samið við hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða
um nokkrar flokkatilfærslur.
• Þarna var komið all nokkuð til móts við kröf ugerð
viðkomandi stéttarf élaga og starf shópa, án þes þó að
um nein heljarstökk væri að ræða.
• Vinnuveitendasambandið þarf líka að koma til
móts við kröfur verkalýðsfélaganna innan A.S.Í., og
forðast að stefna málum í óefni með þvermóðsku og
óbilgirni.
• Það skal f ullyrt hér, að af hálf u samningamanna
Alþýðusambandsins og verkalýðsfélaganna er fyrir
hendi eindreginn vilji til að ná samningum án meiri-
háttar verkfallsátaka, og helst án nokkurra verkfalls-
átaka.
• En til þess að samningar geti tekist verður Vinnu-
veitendasambandið líka að sýna raunverulegan
samningsvilja. k.
Andropof
! Kremlarfrœði
Til eru merkileg fræBi og
sérkennileg og heita þau
Kremlarfræöi. Þau eru fólg-
in I þvi, aö fréttamenn sem
hafa fylgst meö sovéskum
málefnum reyna að átta sig
á þvi, hvaöa menn i æöstu
stööum i Sovétrikjunum eru
á uppleiö og hverjir á niöur-
leiö og hvernig á þvl stendur.
Þetta eru mikil getgátu-
fræöi og hefur stundum veriö
likt viö þaö aö spá i kaffi-
korg. Ekki endilega vegna
þess aö heimskir menn eöa
ófróöir fáist viö þau. Astæö-
an er miklu fremur sú, aö
þaö er ákaflega erfitt aö
komast aö þvi, hvort einhver
háttsettur flokksmaöur
sovéskur hefur i mikilvæg-
um málum aöra stefnu en
flokksleiötoginn á hverjum
tima, enn erfiöara er aö vita
hvert hann mundi fara ef
hann mætti ráöa. Sovéskir
leiötogar koma yfirleitt fram
i mjög samræmdum stil og
þaö er erfitt aö geta i eyöurn-
ar. Sumir segja reyndar aö
þaö sé óþarfi — hiö sovéska
stjórnkerfi sjálft sjái til þess
aö þeir menn hafi ósköp
svipuö viöhorf sem I æöstu
stööur komast.
Betri eða verri?
Þetta er nú nefnt vegna
þess aö fyrir skömmu hætti
Júri Andropof störfum sem
yfirmaður sovésku leynilög-
reglunnar, KGB, og geröist
ritari miöstjórnar
Kommúnistaflokksins. Þetta
þykja tiöindi, þvi þar meö er
gert ráö fyrir þvi aö Andro-
pof sé liklegur arftaki Brés-
njefs. Margir telja þaö ills
viti, aö yfirmaöur þeirrar
leynilögreglu, sem leikur
■ andófsmenn grátt skuli á leiö
upp til æöstu valda. En svo
koma aörir Kremlarfræöing-
ar eins og t.d. Jerry Hough,
prófessor i stjórnmálafræö-
um viö Duke háskóla i
Bandarlkjunum, og segja aö
fréttirnar um upphefö
Andropofs séu þaö bestasem
frá Sovétrikjunum hafi lengi
heyrst! Andropof sé nefni-
lega liklegri til slökunar-
stefnu en aörir menn.
Ýmislegt úr ævi Andropofs
er tilfært þessu til sönnunar.
Andropof var sendiherra I
Ungverjalandi þegar upp-
reisn þar var bæld niður meö
sóvéskum skriödrekum. En ’
prófessor Hough tekur ekki
miö af þvl, heldur hinu, aö
Andropofhafi siöarveriö yf-
irmaöur samskipta viö Aust-
ur-Evrópu og þá áfram aöal-
sérfræöingur stjórnar sinnar
um Ungverjaland. Og „þaö
er erfitt aö Imynda sér sam-
þykki Moskvu viö þær um-
bætur sem hafa átt sér staö I
Ungverjalandi án þess aö
Andropof hafi beitt sér fyrir
slikri linu”!
Svo segir I grein I
Washington Post. Og dæmiö
er tekiö rétt til aö minna á
sérkennilega krákustigu
stjórnmálavlsindanna.
klippt
Vantrú Galtungs
Nú er aö hefjast i New York
sérstakt afvopnunarþing Sam-
einuöu þjóöanna. Vitanlega
óska allir, aö raunverulegur
árangur náistáslikum ráöstefn-
um, hvort sem þær eru haldnar
á breiöum og málfrekum vett-
vangi Sameinuöu þjóöanna, eöa
á einkafundum risaveldanna,
sem ætla aö hittast I Genf innan
tiöar og ræöa niöurskurö á
kjarnorkuvopnum — eöa svo
segja þau sjálf.
Til eru þeir sem eru mjög
vantrúaöir á samningaviöræöur
um afvopnun, ekki sist ef risa-
veldin eru látin ein um þær.
Einn slikur er norski friöar-
rannsóknasérfræöingurinn
Johan Galtung, sem hefur lag á
að ydda þverstæður og skjóta
óskhyggju ýmisskonar i kaf.
Hann spyr I nýlegri grein, hvort
viöræöur um afvopnun hafi
nokkru sinni haft annaö i för
meö sér en meiri vigbúnaö?
Hann gerist meira aö segja svo
„ósvifinn” aö segja aö þaö séu
ýmsar ástæöur til aö ætla aö
vægiskröfunni) þá leiöir þessi
krafa til samanburöar á styrk-
leika, og samanburöarfræöin
leiöa til vigbúnaöar. Til eru
mörg vopnakerfi og þar eftir
veröur aö standa oft I flóknum
samanburöarfræöum, þar sem
báöir vildu helst hafa ögn meira
en hinn. Þaö liggur I hlutarins
eöli, segir Galtung, aö þaö eina
sem menn geta komiö sér sam-
an um i þessum efnum er „auk-
inn vigbúnaður undir eftirliti”
— m.ö.o. þúsnýröá mig meö þvi
skilyröi aö ég fái aö snúa á þig.
Þetta segir Galtung aö sé kjarni
málsins I samningunum sem
kenndir eru viö Salt-I og Salt-II.
Þá segir hann aö gagnkvæm
tillitssemi risaveldanna þýöi
um leiö aukið vald þeirra yfir
öllum öörum.
Krafan um eftirlit meö vig-
búnaöi, segir Galtung, hefur
leitt til þess aö stórveldin kepp-
ast um aö framleiöa einmitt þau
vopn sem erfiöara er aö hafa
eftirlit meö: þegar hægt er aö
fylgjast meö stórum eldflaugum
I ákveönum skotsvöövum er
reynt aö snúa á andstæöinginn
meö miklu minni, hreyfanlegri
eldflaugum sem auöveldara er
aö fela — eins og t.d. stýris-
flaugum.
Johan Gaitung: Er hægt aö komast hjá þvi aö viöræöur um afvopn-
un leiöi til meiri vfgbúnaöar?
viöræöur um afvopnun stuöli aö
vigbúnaöi
Þaö er nefnilega vandlifaö i
heimihér.
Þrír skilmálar
Galtung vitnar I viðræöusér-
fræðinga risaveldanna, McCloy
og Zorin, sem hafa komiö sér
saman um þaö, aö ef afvopnun-
arviöræöur eigi aö vera raun-
sæjar þá sé þaö forsendan aö
þær séu byggöar á jafnvægi,
gagnkvæmni og eftirliti meö
vigbúnaöi. Allir þessir skilmál-
ar, segir Galtung, virka I raun
og veru gegn þvi aö afvopnun
eigisér staö.
Um jafnvægiskröfuna I vig-
búnaöi segir hann aö þaö sé
næstum þvi ómögulegt aö skil-
greina hvenær hernaöarlegt
jafnvægi riki — vegna þess hve
mörg og hvert ööru ólik vopna-
kerfin eru. Þvi hefur jafnvægis-
krafan þaö i för meö sér aö um-
ræöur dragast endalaust á lang-
inn — eöa þá aö þær snúast um
jafnvægii auknumvigbúnaöi.
I annan staö gerir jafnvægis-
krafan ráö fyrir þvi aö bæöi
risaveldin óski jafnvægis. Hann
segir aö þaö sé hugsanlegt aö
Sovétmenn vilji i raun og veru
„jafnræöi” (paritet). En ef
menn eigi að trúa bandariskum
forsetum þá sé þaö ljóst aö þeir
vilja að Bandarikin hafi yfir-
buröi og geti talaö „út frá styrk-
leika”. Niöurstaðan er aö sjálf-
sögöu endalaust vlgbúnaöar-
kapphlaup milli þess sem vill
hafa forystu og þess sem reynir
aö ná honum. Ef Sovétmenn
vilja hafa yfirburöi lika veröur
kapphlaupiö enn hraöara.
Tillit og eftirlit
Ef aö rikja á gagnkvæmni —
þ.e. aö stórveldin taki tillit hvort
til annars (framhald af jafn-
Lamar
friðarhreyfingar
Þá segir Galtung: Þrátt fyrir
allt þetta hafa viöræöur um af-
vopnun I sjálfu sér lamandi
áhrif á friöarhreyfingarnar.
Vegna þess aö almenningur hef-
ur þörf fyrir aö fá tákn um aö
eitthvaö jákvætt sé á seyöi á
hann auðvelt meö aö trúa þvi,
aö þaö hafi eitthvað merkilegt
og jákvætt gerst viö þaö eitt aö
risaveldin hafa sest viö samn-
ingsborö. En I fyrsta lagi er alls
ekki vist aö þau vilji ná þeim
árangri i afvopnun aö tortim-
ingarmáttur þeirra veröi tak-
markaöur. I ööru lagi: jafnvel
þótt bæöi vildu er erfitt aö sjá
hvernig þau ættu aö ná árangri
meö þá þrjá fyrrgreinda skil-
mála fyrir viöræöum yfir sér,
sem áöan voru nefndir. Þaö er
lika erfitt aö sjá, hvernig risa-
veldin geta komist hjá þvi að
tala um eftirlit, gagnkvæmni og
jafnvægi. Þaö er þvi eins vist,
segir Galtung, aö þaö sé eitt-
hvaö rangt viö viöræöumynstriö
sjálft, eins og það hefur veriö
sett upp og notaö.
Galtung svarar þvi ekki i
þeirri grein sem nú var vitnaö
til, hvaö skuli þá til bragðs taka
— þó þar komi fram ákveðinn
vilji til aö friöarhreyfingar séu
virkar og þjarmi aö vlgbúnaö-
aröflunum. En um galla viö-
ræöuformsins milli risanna seg-
ir hann m.a. undir lokin : þaö er
ekki aö undra þótt eina raun-
verulega spennuslökunin sem
viö þekkjum sé tengd einhliöa
frumkvæöi de Gaulles. Þar mun
átt viö þaö aö de Gaulle dró sig
út úr hernaöarsamstarfi Nató-
rikja og smiöaði sér sjálfstæöa
stefnu bæöi gagnvart Banda-
rikjunum og Sovétrikjunum,—áb
og skorið