Þjóðviljinn - 30.11.1982, Page 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 30. nóvember 1982
Sigurður A. Magnússon:
Fáeinar línur til
þjóöleikhússtjóra
Kæri Sveinn.
Ekki má minna vera en ég hripi
þér nokkrar línur og þakki fyrir
þann óvænta heiður, að þú skulir
helga vesaling mínum hálfa síðu í
Þjóðviljanum á annasamasta
tíma ársins. Það hlýtur meir að
segja að teljast tvöfaldur heiður
að fá slíka umfjöllun af þinni
hendi, þegar höfð er hliðsjón af
því að ég „skrifaði hér áður fyrr
um árabil leiklistargagnrýni, án
þess þó að hafa mikil áhrif“, enda
skorti mig að þínum dómi „í
rauninni bæði faglega þekkingu,
sviðslegt næmi og sjálfstætt mat“.
Þú virðir það við mig þó ég hljóti
að telja púðri þínu sóað á lítilfjör-
legt skotmark. Hinsvegar á ég dá-
lítið erfitt með að láta þessar ný-
legu niðurstöður ríma við ítrek-
aðar áskoranir þínar í einka-
samtölum á liðnum árum (von-
andi er ég ekki að rjúfa neinn
trúnað) þess efnis að ég færi aftur
að skrifa um leiksýningar í dag-
blöð. Hverjum var akkur í að ég
héldi áfram að opinbera van-
hæfni mína?
Nú get ég hughreyst þig með
því að nýbyrjuð skrif mín í Þjóð-
viljann eru stundarfyrirbæri og
eiginlega ekki annað en vinar-
bragð við Árna Bergmann til að
létta undir með honum í miklum
önnum, en hann mun góðu heilli
halda áfram að dæma leiksýning-
ar í vetur, enda er hann einsog þú
réttilega bendir á „betur í stakk
búinn til að leiðbeina áhorfend-
um jafnt sem leikhúsfólki".
En mig iangar að víkja nokkr-
um orðum að örfáum atriðum í
grein þinni. Þó ég telji Steinþór
Sigurðsson alls ekki óskeikulan,
þá kannast ég ekki við að hafa
lýst list hans sem konfektkassa-
myndum né heldur þykist ég hafa
dekrað óþarflega við ný andlit
eða útnefnt nemendur „leikhús
ársins", þó allir velunnarar
leiklistar hljóti að gleðjast þegar
leiknemum farnast vel og má
raunar teljast mannlegt að vera
örlátari á lof við byrjendur en
þrautreynt atvinnufólk. Ég skil
semsé ekki hvaða erindi tilvísanir
til .konfektkassamynda og leik-
nema eiga í grein um mín skrif,
því ' fráleitt fellur þú, há-
menntaður og víðsýnn leikhús -
maður, í þá gryfju skammsýnni
manna en þú ert að setja alla
gagnrýnendur undir einn og sama
hatt. Hafi ég alið á fordómum í
garð Þjóðleikhússins, Leikfélags
Reykjavíkur, einstakra leikstjóra
eða leikara, þá vil ég að þú bendir
á dæmi því til sönnunar, en vísa
öllu almennu og órökstuddu
snakki um þessa hluti heim til
föðurhúsanna.
Þú tekur réttilega fram að
gagnslaust sé að deila um smekk,
en fellir þig ekki við þá sérstöðu
mína að bregðast öðruvísi við
túlkun Þóru Friðriksdóttur á
hlutverki Mary Tyrone en aðrir
gagnrýnendur. Þú telur ástæðuna
vera þá að ég hafi ekki glöggvað
mig á heildaraðferð sýningarinn-
ar, viðleitni leikstjórans til inn-1
hverfrar könnunar á áhugaverðu
sálarlífi í þessu merkilega verki.
Satt að segja héft ég að þessi
skilningur hefði komið fram í um-
ræddum leikdómi, þó hann væri
öðruvísi orðaður. Ég lagði
áherslu á að ytri tilþrif og umsvif
skiptu ekki máli í þessu verki,
heldur sú innri hreyfing í fram-
vindu leiksins sem grípi áhuga og
athygli leikhúsgesta og haldi
Sigurður Pálsson skrifar:____
Svar við „postulapistlT
Til rítstjóra Þjóðviljans.
Þar sem ég kann því betur að vera
úthrópaður fyrir skoðanir sem
raunverulega eru mínar, fremur en
afskrœmda mynd þeirra sem
teiknuð er af þeim sem ekki hafa
heilsu til að unna andmœlendum
stnum sannmœlis, (sbr. pistilinn
„Postular í ham“ á 13. síðu Þjóð-
viljans20.-21. nóv. sl.) leyfi ég mér
að óska þess að meðfylgjandi grein-
arstúfur ásamt þessu bréfifái rúm í
blaði yðar við fyrstu hentugleika.
Greinarstúfurinn sá arna er fram-
saga mín á undan pallborðsum-
rœðum sem fram fóru á fundi í
Norrcena húsinu 15. okt. sl. og
gerður er að umræðuefni í fyrr-
nefndum „postulapistli".
Sigurður Pálsson
Hér kemur svo ræða Sigurðar:
Góðir fundarmenn.
Hætt er við að fárra mínútna tala-
um fóstureyðingar í ljósi kristinnar
trúar og kristins mannskilnings
verði yfirborðskennd. Ég hætti á
það. Væntanlega getur umræður
eitthvað fyllt upp í ófullkomna
mynd.
Ég kýs að beina athyglinni að
þrem atriðum, sem ég tel vera
kjarna máls.
1. Hvert er gildi mannlegs lífs að
kristnum skilningi?
2. Er fóstur mannlegt líf?
3. Er auðvelt líf og líf heilbrigðra
einstaklinga verðugra en annað?
1. Að mínu mati er svarið við
spurningunni um það „hvað mað-
urinn er“ grundvallandi í þessari
umræðu. Það svar verður ekki
fundið eftir leiðum hinna empir-
isku vísinda heldur er nánast trúar-
atriði. Kristin trú kennir að maður-
inn sé sköpun Guðs og hafi algjöra
sérstöðu í sköpunarverkinu.
Um leið og hann er kallaður til
að „ríkja“ er hann jafnframt kall-
aður til ábyrgðar gagnvart skapara
sínum og ábyrgðar á meðbróður
sínum og reyndar sköpunarverkinu
öllu. í hinum kristna mannskilningi
felst einnig, að allt mannlegt líf er
heilagt og jafngilt, - líf fávitans
jafnt og afburðamannsins, líf hins
Sigurður Pálsson
sjúka jafnt og hins heilbrigða, líf
þess sem verður undir í lífsbarátt-
unni jafnt og þess sem fleytir rjóm-
ann ofan af. Af þessu leiðir svo, að
einn getur ekki tekið sér vald yfir
lífi annars heldur er sérhver maður
kallaður til þjónustu við náunga
sinn sem erindreki þess Guðs sem
lífið hefur gefið.
En það er að sjálfsögðu hægt að
skilja manninn með öðrum hætti.
Það er hægt að skilja hann „natúr-
alískum" skilningi, - að hann sé
ekkert annað en náttúrufyrirbæri,
eitt dýrið meðal allra hinna. Að
vísu það sem lengst er komið, en
aðeins dýr. Hann þurfi ekki að leita
út fyrir sjálfan sig eftir svörum við
siðferðilegum vanda, heldur á-
kvarði sjálfur hvar sé rétt og hvað
rangt, hvað gott og hvað illt, hvað
sé verðugt líf og hvað óverðugt
o.s.frv. Innan þessarar ófullkomnu
skýrgreiningar minnar getur vissu-
lega rúmast fjölbreytilegur skiln-
ingur á manninum, en hér verðum
við að láta stikkorðin nægja.
Ég vil því leggj a áherslu á að þeir
sem þátt taka í þessum umræðum
gefi upp skilning sinn á manninum.
2. Er fóstur mannlegt líf? Enn
læt ég nægja snubbótt svar. Ég hef
hvergi rekist á neitt sem bendir til
þess að nein eðlisbreyting eigi sér
stað á manneskjunni frá getnaði til
grafar, heldur aðeins stigbreyting.
Okfruman, felur í sér allt sem í
manneskjunni býr. Þáttaskil verða
við fæðingu en ófætt fóstur er ekki
eðlisólíkt hinu nýfædda barni.
Vissulega er fóstrið háð móður
sinni varðandi möguleika til lífs en
fjölmargir fæddir einstaklingar eru
öðrum háðir um líf sitt langtímum
saman og að sjálfsögðu allir ný-
fæddir einstaklingar. Ég kemst því
ekki framhjá því að fóstur er mann-
legt líf þótt skammt sé á veg komið.
Ég lýsi eftir rökum gegn þessu við-
horfi.
3. Er auðvelt líf og líf heilbrigðra
einstaklinga verðugra en annað?
Um það hefur verið deilt. Mann-
kynnssagan geymir dæmi þess að
menn hafi talið sig þess umkomna
að ákvarða um hverjir fái að lifa og
hverjir ekki. Hvaða einstaklingar
séu æskilegir og hverjir ekki. Ég
læt nægja að fullyrða að það stríðir
gegn kristnum mannskilningi að
gera slíkan greinarmun. „Óæski-
legur“ einstaklingur eða einstak-
lingur sem „óvelkominn“ er inn í
mannlegt samfélag eru hugtök sem
stríða gegn því viðhorfi að allir
menn séu jafnir og enginn yfir
annan settur.
Svo ég haldi þessum símskeyta-
stíl mínum til enda verður niður-
staða mín sú að eyðing fósturs
stríði gegn kristnum skilningi á
helgi mannlegs lífs. Aðeins þegar
líf stendur gegn lífi er málið að
mínu mati orðið áhorfsmál og þau
úrræði sem tiltæk eru neyðar-
úrræði.
Að þessu sögðu vil ég taka fram,
sem reyndar ætti að vera óþarft, að
mér dettur ekki í hug að gera lítið
úr þeim vanda sem víða blasir við
og vakið getur spurningar um,
hvort eyða beri fóstri. En ég fæ
ekki séð að það sé réttlætanlegt að
deyða mannlegt líf til lausnar þeim
vanda. Slíkt getur með hægu móti
leitt til þess að farið verður að
ráðskast með líf fleiri einstaklinga
en þeirra ófæddu til að leysa margs-
konar vanda sem við blásir.
Svarið sem kristin trú býður okk-
ur að gefa við mannlegri þjáningu
er það svar sem fólgið er í því að
gefa líf sitt til þjónustu við
náungann og þann Guð sem ekki
fer í manngreinarálit.
þeim stöðugt við efnið. Ég
mér hafa verið fyllilega ljóst að
hverju leikstjórinn stefndi, enda
er ég allkunnugur bandarískri
leiklist og hef m.a. lagt stund á
leiklistarnám við bandarískan há-
skóla, en góð ætlun hrekkur ekki
til, ef árangurinn verður lang-
dreginn og lífvana sýning. Ég
þvertek alls ekki fyrir að mig
skorti „faglega þekkingu, sviðs-
legt næmi og sjálfstætt mat“ (þó
síðasttalda fullyrðingin komi illa
heim við sérstöðu mína á þessu
efni!). Hitt má vera lýðum ljóst
að hver einstaklingur verður að
notast við eigin skynfæri, hversu
ófullkomin sem þau kunna að
vera, og skynji hann ekki líf þar-
sem líf á að kvikna, þá er óheiðar-
legt að láta annað uppi. Ég játa
fúslega að viðbrögð mín eru ein-
staklingsbundin og eiga sér kann-
ski enga samsvörun hjá öðrum
leikhúsgestum, en við því er ekki
annað að segja en það, að ég hlýt
að lýsa eigin viðbrögðum og
reyna eftir föngum að gera mér
og öðrum skynsamlega grein fyrir
af hverju þau stafi. Hvort það
tekst er náttúrlega undir hælinn
lagt.
Vitaskuld væri ákjósanlegast
að leiklistargagnrýnendur
gleggra auga og næmara eyra en
gengur og gerist, og vonandi á
það við um aðra en mig. Ég hef
hinsvegar ævinlega litið á sjálfan
mig sem einn úr þeim hópi ís-
lendinga sem hafa áhuga á leik-
list, sækja leikhús og reyna að tjá
sig um það sem þeir sjá, heyra og
upplifa. Væntaniega eru við-
brögð venjulegs leikhúsgests líka
hnýsileg og marktæk, þó þau
verði ekki mæld við afurðir þeirra
andans jöfra sem þú lýsir eftir. Ef
mig misminnir ekki, varstu ekk-
ert sérlega uppnuminn yfir skrif-
um ungs gagnrýnanda á liðnum
vetri, þó hann hefði að minnsta-
kosti faglega þekkingu og sjálf-
stætt mat. Um sviðslegt næmi má
auðvitað endalaust deila.
Ég gagnrýndi valið á banda-
ríska leikstjóranum einmitt
vegna þess hvers eðlis verkefnið
var. Þegar svo mikið veltur á hinu
talaða orði, blæbrigðum máls,
Framhald á bls. 16
Skáksveit Búnaðarbankans hefur verið sigursæl á undanförnum árum.
Heyrir það til undantekninga, sigri hún ekki í þeim keppnum er hún tekur
þátt í. Hér sitja þeir að tafli Jóhann Hjartarson, Bragi Kristjánsson og
Hilmar Karlsson. Mótstöðumennirnir eru úr skáksveit Hraðfrystistöðvar
Stöðvarfjarðar. - Ljósm.: -eik.
Flugleiðamótið í skák:
Búnaðarbanki
sigrar enn
Skáksveit Búnaðarbankans sigraði örugglega á fjórða Flugleiðamótinu í
skák sem haldið var að Hótel Esju um helgina. Hlaut sveit Búnaðarbank-
ans 58 1/2 vinning af 69 mögulegum. I öðru sæti kom sveit Ríkisspítalanna
með 56 1/2 vinning. Niðurstaðan i keppni Flugleiða í fyrra varð sú sama,
þá varð Búnaðarbankinn í efsta sæti og spítalarnir komu næstir. í 3. sæti
var sveit DV með 54 v. 4. sæti kom í hlut skáksveitar Flugleiða sem hlaut 53
1/2 v. Skákfélag Akureyrar varð í 5. sæti með 48 v. og Verkamannabústað-
ir urðu í 6. sæti með 45 v.
Keppnisfyrirkomulagið var með
þeim hætti að í hverri sveit áttu þrír
menn sæti og tefldu allar sveitirnar
innbyrðis alls 69 skákir. Sigursveit
Búnaðarbankans var skipuð þeim
Jóhanni Hjartarsyni, Braga Krist-
jánssyni, Hilmari Karlssyni, Stef-
áni Þormar Guðmundssyni og
Guðmundi Halldórssyni.
Flugleiðir veittu verðlaun í
keppni þessari og hlutu þeir kepp-
endur sem bestan árangur fengu á
hverju borði farmiða Keflavík -
Kaupmannahöfn - Keflavík í verð-
laun. Sigursveitin fær að launum
ferð til Akureyrar með uppihaldi
og öllu tilheyrandi. Á 1. borði varð
Jón L. Árnason hlutskarpastur
með 21 1/2 vinning, en hann tefldi
fyrir DV. Á 2. borði hlaut Dan
Hansson verðlaun fyrir bestan ár-
angur en hann tefldi fyrir hönd
Ríkisspítalanna og á 3. borði Ró-
bert Harðarson hjá Ríkisspítölum.
Stefnt er að því að mót þetta verði
árlegur viðburður, en til keppni var
boðið 10 skáksveitum utan af landi
og 14 frá höfuðborgarsvæðinu.