Þjóðviljinn - 07.01.1983, Blaðsíða 5

Föstudagur 7. janúar 1983 ÞJÓÐYILJINN - SÍÐA 5

Þarna er nútíminn að basla með sína tækni. Hugsanlegt er að meiri snjór geti komið í Reykjavík og hvað þá?
Aldargömul ódæmi
Þannig var umhorfs í Reykjavíkurhöfn veturinn 1918.
Ótíð hefur nú að undanförnu
verið um allt land, þótt cngin aftök
né harðindi verði það kölluð. En
ýmsir kvarta samt og kveina af því
að þeim gengur venju fremur illa
að komast leiðar sinnar.
Raunveruleg harðindi þekkja
núlifandi íslendingar yfirleitt ekki
af eigin raun. Þau geta þó vissulega
komið enn, jafnvel á borð við það,
sem verst hefur gerst. Það mætti
því vera okkur til nokkurs fróöleiks
en einnig áminningar að rifja stutt-
lega upp árferði á Islandi fyrir rúm-
um 100 árum.
Steininn tekur úr
Allt frá 1859 og fram yfir 1880
mátti árferði kallast illt, oftast nær.
Þó tók steininn úr um áramótin
1880-1881. Kuldar byrjuðu þá strax
um haustið. En þann 9. jan. skall á
blindhríð með ógnar veðurhæð og
grimmdar frosti. Stóð hún dögum
saman. Þótt öðru hverju rofaði til
var það aðeins stundarfriður. Frost
var 22-30 stig norðanlands, 16-22
stig syðra. Fannfergi varð gífur-
legt, einkum nyrðra. Hafþök af ís
lögðust að landinu, og báru með
sér bjarndýr, sem ráfuðu langt á
land upp. Firði og flóa lagði. Til
dæmis var farið á ísi frá Reykjavík
og upp á Akranes, inn allan Gils-
fjörð og Breiðafjörð svo langt, sem
eyjar náðu. Veðurhæð íþessum byl
var slík, að beingödduð hey fuku
og ófært varð í útihús. Um miðjan
febrúar slotaði syðra og vonir
mannaglæddust um að fram úrsæi.
Brátt skall þó norðanveörið yfir á
ný og nú með meiri harðneskju en
nokkru sinni fyrr. Frost norðan-
lands fór í 37 stig og fannfergi með
þvílíkum ódæmum, að elstu menn
töldu sig ekki muna annað eins. Lá
við sjálft að fólk króknaði í húsum
inni og sumsstaðar fór það ekki úr
rúmum nenia í brýnustu nauðsyn.
Heyin borin í pokum
í aprílbyrjun brá til hlýinda, sem
héldust maí út og hvarf þá hafísinn.
En um hvítasunnu. 5. júní, reið
enn yfir hörkuhret og upp frá því
var vorið mjög kalt. Gróður várð
því lítill og lömb drápust í hrönn-
um, samkvæmt ágiskun allt að 18
þús. Víða lá klaki í jörð allt sumar-
ið.
Heysakaparlíð var ekki sem
verst svo að það litla sem heyjaðist,
náðist óhrakið en spretta var víða
svo fádæma léleg, að heyið tolldi
ekki í böndum og varð að bera það
heim í pokum. Haustið varð frem-
Harðærin
fyrir
hundrað
árum
ur hlýtt, einkum sunnanlands og
hélst svo til áramót.
Ekkert varð úr vetrarvertíð en
nyrðra var víða uppgripaafli eftir
að ísinn fór.
liafís og sandbylur
Veturinn frá ársbyrjun 1882 var
umhleypingasamur en fór batnandi
eftir því sem á leið. En á annan í
páskum, 10. apríl, gekk í norðan-
átt, með frosti og hríðarveðri nyðra
en kuldaþræsingi syöra. Sandrok
varð þá svo mikið á Rangárvöllum
að ófært var milli bæja og margar
jarðir eyðilögðust. Hafþök af ís rak
að landinu norðvestanverðu og
brátt lukti ísinn landið allt frá
Aðalvík og Breiðamerkursandi.
Fyrir Norðurlandi lá ísinn allt sum-
arið og fór ekki að fullu fyrr en í
september. Tíðafar var með ó-
dæntum. Seint í maí gerði blindbyl
og ntunaði litlu að ýmsir yrðu úti.
„Hugmyndin er alveg ágæt, og
mér linnst sjálfsagt að þetta ntál
verði kannað, svo hægt sé að taka
annað inn í dæmið eins og kostn-
að við að konia slíku kerfi upp“,
sagði Gunnar Bergsteinsson for-
stjóri Landhclgisgæslunnar, um
hugmynd Þorgeirs Pálssonar raf-
Stórár voru riðnar á ísi allt sumarið
og tíu sinnunt varö jörð alhvít af
snjó frá Jónsmessu til rétta. En svo
loks þegar ísinn harf geröist veðr-
átta svo góð sunnanlands ;ið menn
töldu sig vart muna hana betri.
Þrátt fyrir allt þetta varö gras-
spretta ekki sem verst en nýting
sjálfvirkt tölvustýrt kerii til eftir-
lits með íslenska fiskiskipaflot-
anum sem kynnt var í Þjóðviljan-
um í gær.
Aðspurður hvernig slíkt
upplýsinga- og öryggiskerfi gæti
afleit. Nokkuð bætti þó úr skák að
haustið var mjög gott svo hægt var
aö stunda heyskap lengur frameftir
en alla jafna.
Misl ingasum a ri ð
En fleira gerði mönnum erfitt en
ótíðin. Mögnuö mislingasótt gekk
gagnast Landhelgisgæslunni
sagði Gunnar, aö erfitt væri aö
dæma unt slíkt á þessari stundu.
Landhelgisgæslan hefurekki haft
aðgang að þeim upplýsingum
sem liggja fyrir hjá Tilkynninga-
skyldunni. „Slíkt hefur ekki verið
talið heppilegt, en hins vegar má
um sumarið, sem síðan hefur bonð
nafnið „mislingasumarið". Menn
bunkuðust niður um bjargræðis-
tímann og talið er að um 1600
manns hafi látist.
Sem nærri má geta urðu veruleg
vanhöld á skepnum, en skýrslur
um það eru gloppóttar. Frá Skarðs-
heiði í Gilsfjörð er talið að menn
hafi misst 136 nautgripi, 1300hross
og 42.450 fjár. Ógnvænlegastur var
þó unglambadauðinn. Álitið er að
farist hafi um 65 þús. lömb, trúlega
um þriðjungur lifandj fæddra
lamba. Talið er að 1883 hafi
sauðfjáreign bænda verið komin
niður í 337 þús. fjár eða nálægt því
sem þar var eftir fjárkláðann og
niðurskurðinn 1859, en þá var
sauðf járeign landsmanna talin vera
311 þús.
Á ýmsu gekk um veðurfarið
næstu árin þótt ekki verði á neinn
hátt jafnað til óærisins 1881 og
1882.'
„Frostaveturinn“
Á þessari öld, sem nú stendur
yfir, hefur árferði aldrei verið svo
slæmt sem það var þessi tvö ár, sem
hér hafa verið gerð að umtalsefni.
Næst þeim mun komast veturinn
1917-1918, „frostaveturinn" svo-
kallaði. Þá gerði hörku norðanbyl 5.
janúar. Rak þá hafís aö landi á
Vestfjöröum, Norðurlandi öllu og
allt suður til Gerpis á
Austfjörðum. ísnurn fylgdu feikna
frosthörkur. í Reykjavík var frost-
iö flesta daga yfir 20 stig, fór í 28
stig á Isafirði, 33-34 stig á Akureyri
og 36 á Grímsstööum. Á Reykja-
víkurhöfn varð ísinn svo þykkur aö
skip urðu naumast höggvin út úr
honum og ekið var úr landi og út í
Flatey á Breiðafiröi. Hvítabirnir
gengu á land og voru 7 felldir á
Noröur- og Austurlandi.
Það var áþekkt með árunum
1882 og 1918 að mannskæðar drep-
sóttir gengu þá yfir landið. Hið
fyrra sinnið voru það mislingarnir,
en hið síðara spánska veikin. Unt
260 manns létust í Reykjavík á
meðan veikin gekk þar yfir, flestir
beint eða óbeint af hennar völdum.
Enn geröist það þetta ár, að
Katja gaus og olli miklum búsifj-
um, einkum í nálægum sveitum.
- mhg.
Ileimild; Saga íslendinga, 9. bindi,
eftir Magnús Jónsson, prófessor.
Siggi var
úti á
Akureyri
Laugardaginn 8. janúar sýnir
Leikfélag Akureyrar leikritið Siggi
var éti eftir Signýju Pálsdóttur,
tónlist eftir Ásgeir Jónsson. Þetta
er leikrit fyrir krakka á öllum aldri
oghefst sýningin kl. þrjú. Miðasal-
an er opin frá klukkan eitt - miða-
pantanir í síma 24073.
vel hugsa sér í framtíðingi að
Lándhelgisgæslan tengist upplýs-
ingakerfi af þessari gerð, það
myndi eflaust hjálpa mikið til við
okkar störf á miðunum“, sagði
Gunnar.
- Ig-
Gunnar Bergsteinsson forstjóri Landhelgisgæslunnar:_
Slíkt upplýsingakerfi
gæti eflaust hjálpað til
eindaverkfræðings um nýtt al-