Þjóðviljinn - 20.01.1983, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 20. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Framtíðin í okkar sjávarútvegi hlýtur að byggjast á fískirækt og cldi.
er framundan?
Nú í byrjun þessa herrans árs
1983 er eðlilegt að menn spyrji:
Hvað er framundan? „Höfum við
gengið til góðs götuna fram eftir
veg?“, eins og Jónas spurði forðum í
kvæði sínu. Að sjálfsögðu höfum
við stigið ýmis spor fram á við á
liðnu ári. En að mínu viti höfunt
við líka stigið mörg víxlspor og á
ýmsum sviðum getað gert betur en
gert var. Þetta er mönnum hollt að
hugleiða þegar árið 1982 er að
baki. Við lifum í heimi sem er þjak-
aður af viðskiptakreppu og offram-
leiðslu á ýmsunt sviðum, sérstak-
lega á sviði málntiðnar, þegar mið-
að er við ríkjandi heimsástand og
þá staðreynd að mörg hundruð
miljónir manna búa við sárustu fá-
tækt og vanþróun, þegar miðað er
við framleiðslu hinna iðnvæddu
þjóða. Sérstaða okkar íslendinga
er sú, að við erum lítið tengdir
málmmarkaði heimsins í útflutn-
ingi afurða eins og er. þar er aðeins
um að ræða Alverksmiðjuna í
Straumsvík og járnblendiverk-
smiðjuna á Grundartanga og allir
vita hvernig kreppan þrengir að
slíkum rekstri nú. Við Islendingar
erum fyrst og fremst matvælafr-
amleiðendur og útflutningur okkar
að stærsta hluta fiskafurðir, þetta
er fyrst og fremst ástæðan sem
veldur því, að heimskreppan hefur
fram að þessu farið mildari hönd-
um um okkur heldur en nágrann-
aþjóðir okkar.
Það er hins vegar sannfæring mín
og vissa, að á sviði fiskiðnaðar sé
hægt að gera meira en gert hefur
verið til þessa. Og það er meiri
nauðsyn nú en nokkru sinni áður,
að við fullvinnum sem mest fiskaf-
urðir okkar til útflutnings og
aukum þanniggjaldeyristekjurnar.
Áætlanir í þjóðarbúskap má aidrei
miða við algjöran hámarksafla
heldur meðalafla. Meðalafli getur
verið verðmætari sem unnin út-
flutningsvara sé til hans vandað við
veiðar og vinnslu, heldur en há-
marksafli. Á þessu sviði eigum við
íslendingar mikið ólært en sem við
þurfum að læra og það strax.
Gengisfellingar eru
okkar mesta böl
Gengisfelling íslensku krónunn-
ar nú um ný afstaðin áramót ásamt
uppihaldslausu gengissigi allt sl. ár,
er beint framhald þeirrar vitleysu
sem hér hefur ríkt á sviði peninga-
Hvað
ntála um nokkra áratugi. Hér er
langstærsta orsök þeirrar stjórn-
lausu verðbólgu sem lengi hefur
riðið húsum í íslensku þjóðfélagi,
og getur orðið sjálfstæði þjóðar-
innar hættulegra en allt annað,
verði mikið lengur haldið áfram á
sömu braut. Gengisfellingar eins
og hér hafa verið stundaðar. eru
ekki lausn á neinurn vanda, heldur
endalaus flótti, án viðnáms. Við
hverja gengisfellingu hækka er-
lendar skuldir í íslenskum krónunt
og fyrir útgerð sem standa þarf skil
á erlendum lánum er þetta svipuð
lækning og ef göngumaður rnígur í
skó sína í frosti, til að halda á sér
hita. Með gengisfellingum er erfið-
leikum í rekstri velt yfir á launþega
með því að þeir greiða þeim verð-
minni krónur í kaup, sem svo verða
að standa undir hækkuðu vöru-
verði. Ef íslenska þjóðfélagið ætlar
sér að standa á eigin fótum í fram-
tíðinni þá verður þessi gengislækk-
unar loddaraleikur að hætta. Við
þurfum að leggja rekstrargrund-
völl fyrir vel rekin fyrirtæki svo
þau geti bjargað sér án sífelldrar
opinberrar hjálpar. En amlóðirnar
verða að liverfa úr rekstrinum svo
aðrir hæfari geti tekið við.
íslensk gengisskráningarstefna
sent notuð hefur verið sem stjórn-
tæki peningamála hér á landi í
nokkra áratugi, á sér hvergi
hliðstæðu nerna í ríkjum Suður-
Ameríku, og þar hefur hún ekki
leitt til neinnar blessunar, svo fyrir-
myndin var engan veginn góð. Sí-
felldar gengislækkanir leiða óhjá-
kvæmilega til vaxandi dýrtíðar og
verðþenslu sem svo aftur leiðir af
sér hávaxtastefnu í peningamálum
sem enn eykur á vandann og gerir
alla lausn erfiðari. Fyrir þjóð sem
að stórum hluta þarf að styðjast við
útflutning á erlenda markaði er
þetta hrein Bakkabræðrahagfræði,
samsvarandi því þegar þeir vísu
bræður báru inn í bæ sinn sólskin í
trogum.
Aukin hráefnisgæði
og verðmeiri fiskaf-
urðir og vel skipu-
lagt laxeldi er aðkall-
andi
Það er löngu orðin aðkallandi
nauðsyn fyrir okkur íslendinga að
auka gjaldeyristekjur þjóðarinnar
með auknum útflutningi. Viö get-
um ekki haldið áfram á þeirri
óheillabraut lengur að lifa á lánum.
Það vinna of fáir að verðmæta-
sköpun hér á landi samanborið við
þá sem vinna þjónustustörf. Alla-
vega þurfunt við að auka útflutn-
ingstekjurnar og það svo fljótt sem
nokkur kostur er. Eins og stendur,
þá verðum við að afskrifa stóriðju-
draum íslenskra stjórnmálamanna
til að leysa það mál. Stóriðja
heimsins þraukar nú við miklar
þrengingar og aukna markaðs-
kreppu svo þaðan er lítillar bjarg-
ar að vænta. Með hvaða hætti er þá
hægt að auka okkar gjaldeyristekj-
ur? Það er hægt með því að gera
okkar fiskafla verðmeiri sem út-
flutningsvöru. Þetta er hægt að
gera með tvennu móti. Með því að
aukin hráefnisgæðin frá fisk-
veiðum okkar sem nú eru ekki
nógu góð, svo og með því að vinna
fiskaflann í verðmeiri vöru. Það er
reiknað rneð að þorskaflinn í ár
geti orðið 370 þúsund tonn. Gæði
þessa afla væri hægt að auka að
ntiklum mun. Tiltækasta og áhrifa-
mesta aðferðin til þess eru auknar
veiðar með línu. Þetta er sú aðferð
sem Norðmenn hafa nú gripið til í
stórum mæli til að auka hráefnis-
gæðin hjá sér. Fiskveiðileyfi til
bátaflotans þarf að binda auknum
veiðum rneð línu. Ólafur heitinn
Jónsson í Sandgerði sagði mér að
hagkvæmasta útgerðin hjá Miðnesi
h.f., sem hann veitti forstöðu um
fjölda ára, hefði verið línuútgerðin
á vetrarvertíð og þó sagðist hann
oft hafa þurft að greiða sjó-
mönnum aukalega fram yfir gild-
andi samninga til að fá þá í skips-
rúm í samkeppni við netabáta um
góðan niannskap. Ólafur Jónsson
var hagsýnn og hygginn útgerðar-
maður, sem margt var hægt af aö
læra.
Framtíðin í okkar
sjávarútvegi þarf að
byggjast á ræktun
og eldi
Lax og silungseldi í sjó er nær-
tækasta verkefni okkar Islendinga í
ræktunar- og fiskeldismálum.
Þetta verkefni ef vel og skipulega
verður að því staðið, getur aukið
gjaldeyristekjur þjóðarinnar svo
urn ntunar á næstu árunt. Hefðum
við byrjað slíkt fiskeldi á sama tíma
og Norðmenn þá heföu útflutnings-
tekjur okkar af slíku eldi átt aö
geta verið, ekki undir 12 hundruð
miljónum ísl. krónur á sl. ári.
I lefðum viö átt slíkan útflutning þá
heföi verið óþarfi fyrir þjóðina að
taka nýtt gjaldeyrislán nú um sl.
áramót. Ég miöa þetta viö þann
árangur seni Norðmenn liafa náð í
sínu lax og silungseldi. En hc:r á
íslandi eru skilyrðin til laxfiskaeld-
Jóhann E. Kúld
skrifar um
fiskimál
is ekki bara sambærileg og í Nor-
egi, heldur tvímælalaust betri
vegna lítillar mengunar í sjó, svo
ekki sé talað unt yfirburði hér þar
sem hægt er að dæla sjó á land þar
sem heitt vatn er fyrir hendi og hafa
kjörhita í eidisbúum. Vilji er allt
sem þarf.
Við megum engan
tíma missa nú
Alþingi það sem nú kemur
saman að afstöðnu jólafrú í janúar
verður að taka laxfiskaeldismál
okkar föstum tökum, setja löggjöf
um fiskeldi sem íslenskan atvinnu-
veg og standa að skipulagningu
þessara mála. Hér eiga stjórnmála-
flokkar að geta tekið höndum
saman og lyft því Grettistaki setn
hér þarf að lyfta, svo við íslending-
ar töpum ekki af þeim möguleikum
sem tvímælalaust eru fyrir hendi,
aðeins ef menn geta tekið saman
höndunt uin að notfæra sér þá. Nú
reynir á giftu alþingismanna hvort
þeir eru tilbúnir að.standa sam-
einaðir að þjóðarheill.
Upplýsingar um
fiskeldi Norðmanna
Þær fréttir sem ég fékk í sl. des-
embermánuði af fiskeldi Norð-
manna á árinu 1982 eru þær, að lax
frá fiskeldi ntundi fara í það
minnsta í 10 þúsund tonn á árinu og
urriði og regnbogasilungur í 4 þús.
tonn. Eftirspurn eftir silungi hafði
vaxið rnikið á erlendum mörkuð-
um og var reiknað með rúmlega 2
þúsund tonna útflutningi á árinu.
Markaður fyrir norskan eldislax
hefur vaxið jafnt og þétt og hafa
eldisbúin tæplega haft undan að af-
greiða pantanir á sl. hausti. Stærsti
markaðurinn er eins og'áður f Frakk-
landi og sá næst stærsti í Vestur-
Þýskalandi, en auk þess er nokkur
markaður fyrir eldislax í Bretlandi,
Danmörku og Svíþjóð. Þá hófst út-
flutningur á eldislaxi árið 1981 ti!
Japan og Bandaríkjanna og óx
eftirspurn eftir norskum eldislaxi í
Bandaríkjunúm mikið á sl. ári. En
flutningur á þennan markað er nær
eingöngu að vetrinum þegar lax-
veiðar Bandaríkjamanna liggja
niðri og er laxinn fluttur yfir hafið
með flugvélum, allt til Vestur-
strandarinnar. Til þess að geta ann-
að vaxandi eftirspurn eftir norsk-
um eldislaxi, þá hefur verið á-
kveðið að auka framleiöslu á honum
á þessu ári í þaö minnsta upp í 16
þúsund tonn og á árinu 1984 í 30
þúsund tonn. Þær atvinnugreinar
sent nú standa sig best í Noregi eru
olíuvinnslan og laxeldið og segir
það sína sögu þegar laxeldi er nefnt
samhliða olíuvinnslu. í Noregi
voru skráð á sl. hausti 467 laxfiska-
eldisbú og reiknað var með að 400
eldisbú myndu afhenda lax til út-
flutnings fyrir sl. áramót. En í okt-
óber höfðu 330 bú afhent lax til
útflutnings.
Við íslendingar höfum rnargt
lært af frændum okkar Norð-
mönnum. Og nú er okkur mikil
nauðsyn á að læra af þeim laxeldi.
Nokkrir lslendingar munu nú vera
í Noregi við aö kynna sér þetta og
þá veröum við að fá heim aö loknu
námi. Annars megum viö ekki hika
við það að ráöa hingað erlenda fag-
menn í þessuni fræðum, ef með
þarf, því á miklu veltur að ekki
verði töf á því að hér verði stofnað
til fiskeldis í stórum mæli (og án
tafar.)
Þorskur í norskum
eldisbuum
Nýjustu fréttir af norsku fiskeldi
eru þær aö fiskeldismenn í Norður-
Noregi eru farnir að ula upp þorsk í
eldisbúum. Þetta hófst þannig að
mikið af þorsk og ufsa smáfiski
sótti að laxeldisbúrunum til að fá
æti sem fór í gegnum net eldisbú-
anna. Laxeldismonnum hug-
kvæn.dist þá að opna hlið í tómu
eldisbúi og gefa jafnhliða fóður í
búrið. Fiskarnir komu þá strax inn í
búrið, sem síðan var lokað. Síðan
hefur þorskurinn og ufsinn verið
fóðraður og vaxið mjög hratt. Lítil
reynsla er komin á þetta eldi enn-
þá, en fiskeldismenn láta sér detta í
hug, að þetta geti verið leiö til
aukinnarframleiðslu á þorski. Þeir
sleppa við útgerðarkostnað, en á
móti kemur fóðurkostnaður. Þetta
dæmi á svo eftir að gera upp. Ann-
ars tókst tilraunastöð norska ríkis-
ins að klekja út þorskhrognum fyrir
tveimur árum, að vísu með nokkuð
miklum afföllum. Síðan voru þessi
þorskseiði alin upp í göngustærð
en síðan sleppt og er sagt að þau
hafi þrifist vel. Þá er nú viða unnið
að skelfiskræktun sem talið er að
geti orðið búgrein í framtíðinni. Á
þessu sviði standa Japanir framar-
Íega og er ræktun þeirra á hörpu-
diski með miklum blóma ásamt
annarri fiskræktun.
Framtíð sjávarútvegs í heimin-
um er ekki lengur bundin eingöngu
við veiðimennsku, heldur jafnhliða
við ræktun fiskistofna og þá grein
þurfurn við íslendingar líka að fara
að tileinka okkur.
12. janúar 1983.