Þjóðviljinn - 28.07.1983, Qupperneq 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. júlí 1983
Þrátt fyrir fjandskap og viðskiptabann:
Bandarísk vopn
streyma áfram
tll Khomeinis
Peningar lykta ekki er eitt af
sígildum lögmálum markaðar-
ins - og allra síst af blóði. Þótt
klerkaveldi Khomeinis lýsti
Bandaríkin Satan sjálfan og
jafnvel á meðan íranir héldu 50
bandarískum gíslum í Teheran
hátt á annað ár hefur straumur
bandrískra vopna legið til íran.
Fyrir hundruð miljóna dollara á
ári hverju.
Og ef íranir segjast nú geta sótt
fram inn í Kúrdahéruð íraks, þá er
það ir.eðal annars af því, að vopna-
verslun þessi stendur með blóma.
Vopnasala til írans var mikil á
dögum keisarans. Hann keypti
bandarísk vopn fyrir um sautján
miljarði dollara á áttunda áratugn-
um. Bandaríkjastjórnir treystu
þessum bandamanni sínum svo vel,
að þeir létu honum í té orustuflug-
vélar af gerðinni F-14, sem voru
svo nýjar af nálinni, að engin önnur
erlend ríkisstjórn fékk að kaupa
þær.
fíaunir Carters
Allt þetta mikla vopnabúr féll
svo í hendur Khomeinis og manna
hans þegar veldi keisarans hrundi í
febrúar árið 1979. Nú voru góð ráð
dýr. Stjórn Carters gerði út sendi-
sveit sem átti í leyniiegum
viðræðum við hina nýju valdhafa
um áframhaldandi viðskipti. Sum-
arið 1979 voru bandarískir sérfræð-
ingar á ferð í íran og voru hernum
innan handar með loftvarnareld-
flaugar og.fleira. En þegar Mehdi
Bazargan hafði verið steypt úr stóli
forsætisráðherra og bandaríska
sendiráðið í Teheran var tekið her-
skildi setti Carterstjórnin algjört
viðskiptabann á íran.
Þetta viðskiptabann reyndist
ekki hafa mikil áhrif, að minnsta
kosti ekki á sviði vopnasölu. Viku
eftir að Carter lýsti viðskiptabanni
á íran höfðu um 300 fyrirtæki, bæði
bandarísk og vestur-evrópsk, haft
samband við stjórnina í Teheran og
gert henni tilboð um sölu á vopnum
og öðru því sem Carter hafði bann-
að. Þessi verslun hefur stóraukist
síðan stríðið hófst milli írak og f ran
í september 1980, og nú er henni
stjórnað frá skrifstofu sem íranir
hafa komið sér upp í London.
Einstakir ævintýramenn eru at-
kvæðamiklir í þessum viskiptum.
Einn þeirra er Balanian Hashemi,
auðugur íranskur kaupmaður, sem
varð að flýja land sitt eftir að
keisarinn hafði tapað - en hefur
ekkert á móti því að græða á
klerkabyltingunni. Hashemi hefur
m.a. rekið verslun í Connecticut í
Bandaríkjunum, sem þóttist selja
persnesk teppi en var ekki annað
en hentug „framhlið“ til að fela
ólöglega verslun með bandarísk
vopn og varahluti í flugvélar. Has-
hemi hefur síðan lokað þessu fyrir-
tæki en kaupir engu að síður mikið
inn af bandarískum vopnum frá
London.
Einna mest gremst bandarískum
embættismönnum sem vikuritið
Time hefur rætt við um þessi mál
nýlega, að ýmsar ríkisstjórnir, sem
éta úr lófa Bandaríkjanna og telj-
ast mjög nánir bandamenn hafa
gengið öðrum fremur fram í að
versla með bandarísk vopn og
varahluti við íran. Hér er um að
ræða ísrael og Suður-Kóreu, sem
hefur um opinber fyrirtæki keypt
varahluti í bandarískar orustuflug-
vélar sem og loftvarnarskeyti af
Hawk-gerð. fsraelar hafa selt mik-
ið af bandarískum hergögnum til
írans - og virðist það ekki tefja að
ráði fyrir þeim viðskiptum, að
valdhafar í íran telja ísraela enn
verri djöfla en Bandaríkjamenn.
ísraelar neita því að vísu stöðugt að
þeir hafi brotið gegn samningum
við Bandaríkin, en fáir virðast trúa
þeim staðhæfingum ef trúa má
skýrslu Time um málið.
„Okkur er sama“
Öll eru þessi mál nokkur kynd-
ug. Tollverðir kvarta yfir því að
þeir geti ekki þekkt hluti úr hern-
aðarmaskínum þótt þeir sjái þá.
„Varan“ er oft flutt út undir föls-
uðum og villandi skilríkjum. En
það sem mestu veldur um það, hve
greiðlega vopnaviðskipti ganga við
jafnsvarna féndur Bandaríkjanna
og valdhafarnir í Teheran eru, er
þó visst kæruleysi utanríkisráðu-
neytisins. Time hefur eftir einum
embættismanni í því ráðuneyti, að
„okkur er skítsama (um vopnasöl-
una) meðan að það hefur ekki áhrif
á valdajafnvægið á svæðinu eða
bandamenn okkar þótt íranir eða
írakir slátri hver öðrum“. Og því
má alls ekki gleyma, að þegar allt
kemur til alls, þá gefur vopnasala
mikið í aðra hönd - hver sem
viðtakandinn er.
áb tók saman.
Vinnudeilur hefjast oftast
nær vegna ágreinings um laun.
En í Vestur-Þýskalandi dregur
nú að átökum stærsta verka-
lýðssambands landsins við
atvinnurekendur vegna kröf-
unnar um 35 stunda vinnuviku,
sem aðstæður kreppu og
hraðrar tæknivæðingar hafa
sett efst á blað hjá verka-
mönnum.
Járniðnaðarmenn í Þýskalandi
35 stunda vlnnuvlka
er nœsta krafan
Stærsta verkalýðssamband
Vestur-Þýskalands er IG-Metall,
samband járniðnaðarmanna. Það
hefur fyrir nokkru ákveðið að setja
kröfuna um 35 stunda vinnuviku á
oddinn. Meirihluti forystumanna
þess sambands, og yngri menn í
því, telja það óumdeilanlegt, að
veruleg stytting vinnuvikunnar sé
eina leiðin til að tryggja þau störf
sem enn eru eftir og ef til vill skapa
ný.
Atvinnurekendur segjast hins-
vegar harðákveðnir í því að fara
aldrei inn á þessa braut vegna þess
að þar með verði þýskur iðnaður
enn síður samkeppnisfær á alþjóð-.
legum mörkuðum en hann nú er. t
frásögn af þessu máli telur Spiegel
að langt sé síðan „aðilar vinnu-
markaðarins“ hafi verið svo gjör-
samlega ósammála og er búist við
því að til meiriháttar verkfalla geti
komið út af þessum ágreiningi áður
en langt um líður.
Ekki einhugur
En nú er á það að líta, að þótt
forysta verklýðssambandsins hafi
komist að ofangreindri niðurstöðu,
þá nýtur hún enn ekki stuðnings
meirihluta meðlima járniðnaðar-
mannasambandsins. Skoðana-
könnun bendir til þess, að um 54%
meðlimanna vilji halda óbreyttri 40
stunda vinnuviku, en 39% vilja
stytta hana. Hitt er svo ljóst að
krafan um styttri vinnuviku á
mestu fylgi að fagna meðal yngra
fólks - eftir því sem verkamenn eru
eldri þeim mun verr líst þeim á slík-
ar breytingar. Og það er einnig
ljóst, að verkamenn í litlum fyrir-
tækjum eru hliðhollari óbreyttu
ástandi en þeir sem vinna í stærri
fyrirtækjum.
Samband j árniðnaðarmannahef-
ur því ákveðið að ráðast í mikla
fundaherferð þar sem reynt verður
að útskýra fyrir þeim sem enn eru
■
Unga fólkið og þeir sem vinna hjá stórfyrirtækjum taka best undir kröfuna
um styttri vinnuviku.
neikvæðir eða tvístígandi að krafan
um 35 stunda vinnuviku sé
nauðsynjamál dagsins.
Minni tekjur?
Á hinn bóginn er það ljóst, að
atvinnurekendur eru ekki allir á
sama máli um að spyrna af öllu afli
gegn styttingu vinnuvikunnar. All-
margir hafa þegar boðið upp á það
að starfsmenn þeirra styttu vinnu-
tíma sinn upp á eigin spýtur. Vegna
þess blátt áfram að margir eru
reiðubúnir til siíks samkomulags -
jafnvel þótt tekjurnar minnki um
íeið og vinnuvikan styttist. 35%
þeirra sem spurðir eru eru fúsir til
að kaupa styttri vinnuviku slíku
verði. Óg ef að litið er á konur í
verklýðssambandinu þá eru 47%
þeirra reiðubúnar til þess.
Volkswagen hefur til dæmis
tekið upp sérstakt fyrirkomulag
fyrir hjón sem bæði vinna hjá fyrir-
tækinu, vinnur annað þeirra þá
hálfan vinnudag (og þau geta skipst
á um að gera það). Um 700 manns
hafa tekið þessu tilboði - enda má
reikna það út, að skattar lækka það
mikið á hjónum við þetta, að mun-
urinn á því sem þau nú hafa til
ráðstöfunar og fyrri tekjum fyrir
tvo heila vinnudaga er sáralítill.
Aftur á móti er meira deilt um
tilhneigingu ýmissa fyrirtækja
(Mannesmann, Siemens og fleiri)
til að ráða ungt fólk í hálfs dags
yinnu, einkum þá sem nýlokið hafa
iðnnámi. Verkalýðsfélögin líta
þetta mjög homauga - m.a. vegna
þess að reynslan hefur þegar sýnt,
að það er mjög erfitt að semja um
að hálfsdags vinna breytist í fulla
vinnu - eins þótt hagur fyrirtækis
batni.
(áb tók saman.)