Þjóðviljinn - 22.05.1984, Qupperneq 10

14 SÍÐA - I>JQÐV1LJINN Þriðjudagur 22. maí 1984
„Að taka 10% gengismun af
skreið sem framleidd var fyrir 1.
júní 1983 er beinlínis fáránleg ráð-
stöfun og órökrétt. Enn er mikið
óselt af skreið framleiddri árin
1981 og 1982 og gefur auga leið að
rýrnun hlýtur að verða við svo
langa geymslu“, sagði Elsa Krist-
jánsdóttir í upphafi jómfrúrræðu
sinnar á þingi á dögunum en þar
ræddi hún um bráðabirgðalög
ríkisstjórnarinnar frá því fyrir ári
síðan um ráðstafanir í sjávarút-
vegsmálum sem nú fyrst eru til af-
greiðslu á Alþingi. Elsa stendur að
nefndaráliti með Guðmundi Ein-
arssyni þar sem lagt er til að frum-
varpið verði fellt en leggur jafn-
framt fram þá breytingartillögu við
það að ekki verði tekinn gengis-
munurafskreiðeftir 1. janúarsl. til
að lagfæra verstu agnúa frumvarps-
ins.
Gegn betri vitund
„Þótt hækkun verði á söluverði
vegna gengisfellingar, þá hækka
einnig lánin sem á birgðunum hvfla
af sömu ástæðu og vaxtakostnaður
hleðst upp. Það er jafnvel spurning
hvort skilaverð dugar fyrir áhvfl-
andi lánum í sumum tilfellum",
sagði Elsa í ræðu sinni.
„f áætlun skreiðarframleiðenda
kemur fram að rúmlega 18% vant-
ar upp á, að söluverðmæti dugi
fyrir þeim kostnaði, sem þegar hef-
ur verið lagður út. í því dæmi er
reiknað með töku gengismunarins.
Því hlýtur að vera skylda
stjórnvalda að taka tillit til breyttra
aðstæðna. Þetta viðurkenna marg-
ir af þingmönnum stjórnarinnar og
hafa m.a.s. gert opinberlega, en
hvers vegna í ósköpunum greiða
þeir þessu þá atkvæði gegn betri
vitund? Ég flyt breytingartillögu á
þingskjali 872 um þetta mál, ég
skora á þá háttvirta þingmenn, sem
til þekkja, að styðja breytingartil-
lögu mína.
I 1. gr. frv. er kveðið á um, að
greiða skuli útgerðarfyrirtæki 29%
af fiskverði sem sérstakan kostnað-
arhlut útgerðar, en 25% af skipum
undir 240 brúttórúmlestum. Kem-
ur þetta í stað 7% olíugjalds áður.
Hér er enn einu sinni verið að
breyta með lögum forsendum
gerðra kjarasamninga og að sjálf-
sögðu launþeganum í óhag. Sífellt
er verið að taka stærri hluta fisk-
verðs utan skipta. Fyrir utan 29%
eru tekin 10% í stofnfjársjóð.
Sjómenn bera byrðar
útgerðarinnar
Það vantar ekki fjálgleg orð um
„hetjur hafsins" í ræðum á sjó-
mannadaginn og um mikilvægi
fiskveiða fyrir íslenskan þjóðarbú-
skap. En þegar meta á framlag
þessara aðila til verðs, þá kemur
annað hljóð í strokkinn. Kannski
það séu „hetjulaunin“ að fá að taka
á sig byrðar útgerðarinnar?
íslenskir sjómenn vinna við erf-
iðar aðstæður, einkum yfir vetrar-
tímann. Aðbúnaður er misjafn,
sums staðar góður, annars staðar
slæmur. Vinnutíminn er langur og
launin oft ekki í neinu samræmi við
vinnuframlagið. Eða vita menn
annars, að í raun gilda engin lög um
hvfldartíma sjómanna önnur en
gömlu vökulögin?
Jómfrúrræða Elsu Kristjánsdóttur á Alþingi
Órökrétt að taka
gengismun á skreið
Þegar rætt er um tekjur sjó-
manna í fjölmiðlum er nær undan-
tekningarlaust slegið upp háseta-
hlut á aflahæstu skipunum, eða
jafnvel einstakri velheppnaðri
veiðiferð skellt á ársgrundvöllinn
margumrædda. Hitt er svo látið
liggja á milli hluta, að hér er aðeins
um lítið brot af sjómannastéttinni
að ræða. En þetta er myndin sem
dregin er upp fyrir almenning. •
Mönnum verður oft tíðrætt um
framleiðsni hinna ýmsu stétta og
bera sig þá gjarnan saman við ná-
grannalöndin. Ekki fara íslenskir
vergri landsframleiðslu er 9,4%.
Ekki gefur það heldur ástæðu til
þess að rýra hluta sjómanna.
Þær greinar í fyrirliggjandi frum-
varpi, sem varða hlut sjómanna,
eru aðstandendum þess til lítils
sóma. Háttvirtur þingmaður, Hall-
dór Blöndal, lét þau orð falla á
fundi sjávarútvegsnefndar neðri
deildar, að sjómenn hefðu ekki
gert verulegan ágreining út af
ákvæðum bráðabirgðalaganna við
sfðustu samningsgerð. - Af orðum
hans mátti ráða, að þeir tækju
þessu nokkurn veginn möglunar-
laust.
un hans hefur verið, og auk þess
með einhverjum óhagstæðustu
vöxtum sem þekkjast, þá þarf
meira en lítið til að standa undir
slíku. Það má heita undarleg þver-
stæða, að þessi þunga byrði er að
stórum hluta afleiðing aðgerða rík-
isstjórna til að létta byrði þess sama
sjávarútvegs. Ég tel því alls ekki
fráleitt, að ríkissjóður greiði niður
með einni aðgerð hluta af fjár-
magnskostnaði eða skuldum út-
gerðarinnar. - Að sjálfsögðu að vel
athuguðu máli og með ákveðnum
skilyrðum, m.a. að það hvetji ekki
til frekari skipakaupa. Þetta tel ég
✓
Utgerðarmenn
beita
ríkisvaldinu
fyrir sig
til þess að
rýra hlut
sjómanna.
Elsa Krlstjánsdóttlr: Það værl
óskandl að Alþingl bærl gæfu tll að
afgreiða tillögu Svanfríðar Jónas-
dóttur um úttekt á stöðu sjávarút-
vegsins.
sjómenn illa út úr þeim saman-
burði. í nýútkomnum Fjármálatíð-
indum er grein eftir Jón Sigurðs-
son, hagrannsóknastjóra, sem
heitir „Útvegur í öldudal". Þar
kemur fram í töflu á bls. 53 að
hlutur fiskveiða í heildarvinnuafls-
notkun er 5%, en hlutur þeirra í
UTBOÐ
Tilboð óskast í framkvæmdir við skurðgröft, útdrátt á
jarðstrengjum og reisingu á götuljósastólpum fyrir
Rafmagnsveitu Reykjavíkur.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri Fríkirkjuvegi
3 Reykjavík gegn 1000 kr. skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudaginn 13.
júní n.k. kl. 14. e.h.
INNKAUPASTÖFNUN REYKJAVIKURBORGAR
Frikirkjuvegi 3 - Simi 25800
Pípulagningar
Tek aö mér alla almenna pípulagningavinnu.
Einnig gripahúsainnréttingar úr járni. Magn-
ús Hjaltested, pípulagningameistari, sími
81793.
Afleiðing
aðgerða ríkisstjórna
En ætli það hafi verið af því að
þeir væru svo ánægðir? Nei. Þeir
mótmæltu bráðabirgðalögunum
kröftuglega og nú er gjörsamlega
búið að slá öll vopn úr höndum
þeirra með kvótaskiptingunni, Þeir
hafa enga stöðu til að fylgja sínum
málum eftir.
í Sjómanninum, blaði Sjó-
mannafélags Reykjavíkur, segir
um bráðabirgðalögin frá 27/5 ’83,
með leyfi hæstvirts forseta:
„Hér er enn eitt dæmið um
hvernig útgerðarmenn beita ríkis-
valdinu fyrir sig í ránsferðum sín-
um í umsamin skiptakjör sín við
fiskimenn. Nú hefur útgerðar-
mönnum tekist að koma skiptapró-
sentu fiskimanna á skuttogara af
minni gerðinni niður í 20.71% af
raunverulegu aflaverðmæti". - Til-
vitnun lýkur. -
Flestum sem um þessi mál fjalla
er ljóst, að það eru ^kki laun sjó-
manna, sem eru að kollsigla út-
gerðinni. Þar koma önnur atriði til
og vegur þá langþyngst fjármagns-
kostnaðurinn. Það segir sig sjálft,
að þegar stór hluti lána sem hvfla á
fiskiskipastólnum eru í Bandaríkj-
adollurum, við vitum hvernig þró-
vc
I
vera skárri kost heldur en krukk
hér og millifærslur þar.
Það má segja að hér sé verið að
nálgast pennastrikið hans Alberts.
En þetta á þjóðin öll að taka á sig
sem heild, en ekki sjómenn einir,
því það er einmitt þjóðarheildin
sem nýtur góðs af vinnu þessara
manna og þeim verðmætum sem
skapast í sjávarútvegi.
80% reka einnig
fiskvinnslu
Ég vil þó vekja athygli á þeirri
staðreynd að um 80% útgerðarað-
ila reka einnig fiskvinnslu, svo e.t.v
eru byrðarnar ekki svo óskaplega
þungbærar hjá öllum útgerðarfyr-
irtækjum.
Að sjálfsögðu ráða ríkisstjórnir
ekki öllu um gengi sjávarútvegs á
fslandi. Þar eiga fyrirtækin sjálf og
sölusamtök þeirra einnig sinn stóra
þátt og þar má örugglega margt
bæta, bæði skipulag, nýtingu, gæði
og síðast en ekki síst markaðssókn
og sölustarfsemi.
Víða er þörf meira aðhalds og
eftirlits, t.d. í skipasmíðum. Menn
sem þekkja þar til segja mér, að
þegar byggð eru ný skip eða eldri
skipum breytt, þá séu þau oft búin
út fyrir svo margs konar veiðar og
fyllt af alls kyns dýrum tækjum,
sem síðan eru lítið sem ekkert nýtt
og eru stundum hreinlega til trafala
við þann veiðiskap sem skipin eru
síðan notuð til.
Skuldbreytingar og lenging lána
geta bjargað einhverju, en oft líður
svo langur tími frá því að ákvörðun
er tekin, þar til úr framkvæmdum
verður, að á meðan hafa skuldir
laðið á sig vanskilavöxtum og að-
:oðin verður ekki að því gagni sem
il var ætlast.
Talandi um skuldbreytingar: Nú
stendur til að skuldbreyta og lengja
lán hjá Fiskveiðisjóði allt upp í 7 ár
í viðbót með veði í skipum allt að
90% á húftryggingu þeirra. Ég er
hrædd um, miðað við líftíma skip-
anna, að einhver veðanna verði
orðin úr sér gengin eða ónýt, áður
en skuldirnar eru greiddar.
Hættuleg stefna
Ég vil nú víkja nokkrum orðum
að hugmyndum ríkisstjórnarinnar
um 10% sveigjanlega bindiskyldu
innlánastofnana og breytingu á
afurðalánum, en í greinargerð með
bandorminum segir á bls. 7, með
leyfi forseta:
„Hinir margþættu annmarkar
endurkaupakerfisins hafa orðið til
þess, að nikisstjórnin setti í upphaf-
lega stefnuskrá sína það ákvæði, að
afurða- og rekstrarlán atvinnuveg-
anna skyldu færð til viðskipta-
banka og sparisjóða. Liggur fyrir
ríkisstjórninni tillaga frá Seðla-
bankanum um samhliða lækkun
allra endurkaupa um sem næst 5
prósentustig eða nálægt tíunda
hluta þeirra." Tilvitnun lýkur.
Ég tel þetta vera mjög hættulega
stefnu, einmitt við ríkjandi aðstæð-
ur. í fyrsta lagi hafa fæstar
innlánsstofnanir úti um landið bol-
magn til að taka þessi lán að sér.
Það leiðir svo annað tveggja af sér,
að atvinnuvegirnir fá ekki þá fyrir-
greiðslu sem þeim ber, eða við-
komandi banki lendir í bullandi
yfirdrætti hjá Seðlabankanum með
tilheyrandi refsivöxtum.
Úttekt á
stöðu sjávarútvegs
Varla getur það heldur talist til
jákvæðra ráðstafana í sjávarút-
vegsmálum að lækka afurðalánin
eins og ástandið er.
Nú má enginn taka orð mín svo,
að eingöngu eigi að sinna sjávarút-
vegsmálum og láta uppbyggingu
nýrra atvinnugreina og
menntakerfisins lönd og leið, síður
en svo. Það er framtíðarverkefni
sem tekur mörg ár að byggja upp,
þangað til við förum að njóta arðs,
ekki síst ef á að fylgja þeirri stefnu
að skera niður í menntakerfinu á
öllum stigum.
Á meðan verðum við að treysta á
hefðbundnu atvinnugreinarnar og
vandi sjávarútvegsins er það, sem
við stöndum frammi hér og nú, og
hann verður að leysa,
Það væri óskandi að Alþingi bæri
gæfu til að afgreiða fyrir þinglok
tillögu Svanfríðar Jónasdóttur um
úttekt á stöðu sjávarútvegsins. Ef
svo verður ekki, þá leyfi ég mér að
beina þeim tilmælum til hæstv.
sjávarútvegsráðherra, að hann
skipi engu að síður nefnd í málið
sem starfi í sumar, þannig að úttekt
á stöðu sjávarútvegsins og tillögur
til úrbóta gætu legið fyrir strax við
upphaf þings í haust.
Betra blað