Þjóðviljinn - 19.08.1984, Page 16

LEÐARAOPNA
Á engan mun hallað þó fullyrt sé að efnahagsráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar fyrr í mánuðinum komi verst við
húsbyggjendur og þá sem eru að kaupa íbúðir, - einmitt
þann hóp sem var í hvað mestu uppáhaldi stjórnmála-
manna fyrir kosningarnar í fyrravor og núverandi ríkis-
stjórnarflokkar ætluðu að gera allt fyrir. Eftir rúmt ár
bólar ekkert á efndum. Þvert á móti hafa vextir verið
hækkaðir, bönkunum lokað fyrir fjárfestingarlánum ein-
staklinga, greiðslubyrði nýbyggingarlána hefur aukist
um 5% þrátt fyrir lengingu lánanna og þau mögru lán
sem Húsnæðisstjóm veitir fást ekki greidd út fyrr en eftir
dúk og disk. í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar er því líka
blygðunarlaust hótað að leggi lífeyrissjóðirnir ekki meira
fjármagn í húsnæðislánakerfið verði dregið úr lánunum
eða mönnum afhent veðdeildarbréf sem þeir eiga svo að
selja sjálfir á hinum frjálsa markaði!
Bakgrunnur
Búseta hefur verið úthýst úr kerfinu og þar með í bili
voninni um að ferskir vindar hans gætu blásið burt þeirri
goðsögn að það sé íslendingum sáluhálparatriði að eiga
steypuna í veggjunum hjá sér. Leiguokrið heldur áfram
og allt er nú gert til að brjóta niður Verkamannabústaða-
kerfið, eina möguleika láglaunafólks til að komast í ör-
uggt húsnæði. Ríkisstjórnin hefur tilkynnt 25% niður-
skurð á framkvæmdum Verkamannabústaða næsta ár og
tvöfaldað útborgun í íbúðum þeirra, þannig að hún fer að
nálgast hálfa miljón króna.
Þeir sem bjóða vöru sína fala á fasteignamarkaði hafa
greinilega ekki mikla trú á efnahagsstefnu ríkisstjórnar-
innar og fullyrðingum Þjóðhagsstofnunar um að verð-
bólgan sé 15%. Alla vega miðast greiðslukjörin sem þeir
bjóða við óðaverðbólgustig og engin teikn á lofti um að
markaðurinn í Reykjavík, sem þó á að vera orðinn svo
frjáls, hlaupi sjálfkrafa á eftir tölum frá Þjóðhagsstofn-
un.
Mitt í þessum hremmingum „húsbyggingarkynslóðar-
innar“ er komin fram tillaga í Húsnæðisstjórn um Iausn á
stórum hluta þessa vanda. Tillagan miðast við að ekki
fáist G-lán til íbúðakaupa nema útborgun sé lækkuð og
greiðslubyrði innan ákveðinna marka. Þetta þýðir að
seljendur fasteigna, sem flestir fengu ódýr og óverð-
tryggð lán á sínum tíma, lána kaupendum jafnvirði 450
miljóna króna með lækícun útborgunar úr 75% í 60%,
upphæð sem er hærri en það sem veitt er í G-lán á þessu
ári.
Um þessi mál og fleira fjalla viðtölin hér á opnunni.
ÁI
Hilmar Þórisson, skrifstofustjóri Húsnœðisstofnunar.
Aukin greiðslubyrði þrátt fyrir lengingu lána
„Meginbreytingarnar á lögun-
um um byggingasjóð ríkisins eru
þær að lánstíminn er lengdur um
5 ár, vextirnir voru hækkaðir úr
2,25% í 3,5% af almennum
bygginga- og endurkaupalánum
og lánin eru nú afborgunarlaus
fyrstu tvö árin í stað eins áður“,
sagði Hilmar Þórisson, skrifstofu-
stjóri Húsnæðisstofnunar ríkisins
( samtali við Þjóðviljann. „Þrátt
fyrir lengingu lánanna eykst
greiðslubyrði nýbyggingarlána
um 5% vegna vaxtahækkunar-
innar. Lánin eru nú borguð niöur
á 29 árum í stað 25 en samt mun-
ar þetta 1700 krónum á ári núna
á dæmigerðu láni sem er 667
þúsund krónur".
- En var ekki markmiðið með
lengingunni að létta greiðslu-
byrðina?.
„Um það var í sjálfu sér aldrei
rætt. Það var tekin ákvörðun um
að lengja lánstímann, en síðan er
það pólítíkusanna að ákveða
vextina, og maður hafði á tilfinn-
ingunni að þeir myndu frekar
hækka. Ríkisstjórnin tók síðan
ákvörðun um að hækka vextina í
3,5% 1. júní sl. og gildir sú
ákvörðun til áramóta. Þá verður
þetta skoðað aftur.
Lenging lána til kaupa á eldra
húsnæði vegur hins vegar hlut-
fallslega meira en í nýbyggingar-
lánum. Greiðslubyrði þeirra
batnar því um 8%, þrátt fyrir
hækkun vaxtanna, en greiðslut-
ími þeirra er nú 19 ár í stað 15“.
- Nú eru fyrirhugaðar
breytingar á útreikningi G-lána?
„í lögunum er ákvæði um að
áhvflandi og uppreiknað G-lán,
þ.e. Ián til kaupa á gamalli íbúð,
megi ásamt nýju láni aldrei fara
upp fyrir venjulegt nýbyggingar-
lán. Áður fyrr skipti stjórnin sér
ekkert af því hvað hvfldi á íbúð-
inni, nema hvað áhvflandi skuldir
máttu aldrei fara upp fyrir 60% af
brunabótamati. Eftir 1. júní
verður stjórnin hins vegar að at-
huga hvaða lán hvfla á íbúðinni
frá Byggingasjóði ríkisins áður en
ný upphæð er veitt, og fram-
reikna það til verðlags í dag“.
- Nú hafa áhvílandi skuldir
einmitt oft gert fólki kleyft að
festa kaup á eldri íbúðum. Var
þetta að tillögu húsnæðisstjórn-
ar?.
„Nei, stjómin gerði tillögu um
að það yrði dregið úr þessu
ákvæði en við því var ekki orðið.
Þetta er rökstutt með því að lán
úr Byggingasjóði til kaupa á eldri
íbúð gætu verið hærri en nýbygg-
ingarlán og það þótti mönnum
óeðlilegt, einkum þeim sem eru
Hilmar Þórisson
að byggja. Hámarks G-lán er
núna 290 þúsund fyrir venjulega
íbúð og þetta þýðir að áhvflandi
húsnæðisstjórnarlán má ekki
vera hærra en 377 þúsund krónur
uppreiknað, án þess að til skerð-
ingar komi á nýja láninu“.
- Biðtími eftir lánum hefur
lengst og fólk kvartar mikið
undan því?.
„Já, - biðtíminn hefur lengst
vegna peningaskorts. Lífeyris-
sjóðirnir hafa ekki keypt nema
36% af því sem ákveðið var í
lánsfjáráætlun þegar 7 mánuðir
eru liðnir af árinu og það hefur
valdið miklum erfiðleikum. Þetta
hefur almennt seinkað lánum um
1-2 mánuði. Nú fá þeir sem eru að
eignast sína fyrstu íbúð lánið í
tvennu lagi meðan aðrir fá þau.í
þrennu. Þetta var ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar og eins að lánin til
þessa hóps kæmu innan ákveðins
tíma, þ.e. hefðu vissan forgang á
við önnur lán. Biðin hjá þessum
hóp getur nú farið yfir 2 mánuði
en 4-5 mánuði hjá öðrum. Það
gæti orðið enn meira þegar nálg-
ast áramótin ef ekki rætist úr með
fjármagn, þannig að þessar hefð-
bundnu lánveitingar sem hafa
verið í október til desember
drægjust fram yfir áramótin. Um
það vitum við þó ekkert".
- Nú gerist þetta á sama tíma
og bönkunum er lokað fyrir hús-
byggjendum. Skapar það ekki
enn aukinn vanda hjá þessum
hóp?
„Því miður hefur það alltaf ver-
ið þannig að húsnæðisstjórn hef-
ur aldrei getað gengið að fjár-
magninu vísu, þótt upphæðin
standi skýrum stöfum í lánsfjárá-
ætlun og fjárlögum. Við höfum
orðið að taka ákvarðanir um
greiðslu lánanna með tiltölulega
litlum fyrirvara þannig að fólk
hefur heldur ekki getað gengið að
þessu vísu.
Fólk biður heilmikið um flýt-
ingu á lánum núna. Það býst eðli-
lega við að lánin komi á svipuð-
um tíma og áður, en nú er biðin
t.d. 7mánuðirámilli hlutaístaðó
áður. Það gefur auga leið að þetta
kemur sér illa fyrir fólk.
Það er brýnast að finna fjár-
magn í húsnæðislánakerfið. Líf-
eyrissjóðskaupin hafa vegið mjög
hátt í heildarfjármögnun þess og
það gengur ekki lengur. Við
tökum þessa peninga að láni hjá
þeim með rúmlega 5% vöxtum
og erum svo að lána sömu pen-
ingana aftur með 2-3% vöxtum.
I nýju lögunum er gert ráð fyrir
að ríicið leggi fram 40% af sam-
þykktri útlánaáætlun og á það
mun reyna á næsta ári. Það þýðir
hins vegar að það verður slagur
um útlánaáætlunina á hverju ári.
Það er betra held ég að hafa
markaða tekjustofna en allir
markaðir tekjustofnar voru tekn-
ir af með lögum 1980. Á Norður-
löndunum hafa verið farnar ýms-
ar leiðir til að fjármagna húsnæð-
iskerfið. Ein er sú að leggja á
aukafasteignagjöld sem renna til
ríkisins á þá sem hafa fengið
óverðtryggð og ódýr lán á sínum
tíma. Kannski það væri lausnin
hér?“.
-Á1
LEIÐARI
Ríkið hefur burði til að breyta
fasteignamarkaði en vantar vilja
Stjómarflokkamir lofuðu 80% lánum til
húsnæðiskaupa fyrir kosningar, og eftir að nú-
verandi ríkisstjórn komst til valda hafa loforð
húsbyggjenda og íbúðakaupenda aukist um
allan helming, en lána- og greiðsluskjör farið
hríðversnandi á sama tíma, þegar tillit er tekið
til stórfelldrar kjararýrnunar. Loforðin um 80%
lánin eru ekki lengur á vörum ráðherra og
þrengt er að húsnæðislánakerfinu með ýms-
um hætti.
Ekki verður lengur unað framkvæmdaleysi
á þessu sviði og þess vegna er vert að gefa
sérstaklega gaum ýmsum athyglisverðum
hugmyndum sem fram hafa komið og miða
sérstaklega að því að bæta skipulag fasteigna
og lánamarkaðar fyrir kaupendur og seljendur
íbúða. Á það hefur verið bent að innan áratugs
muni húsnæði á hvert mannsbarn á íslandi
verða komið yfir 42 fermetra. Fólki á landinu
fjölgar um innan við 1.5%, en íbúðum fjölgar
um 2.5% og íbúðarrými eykst enn meir sökum
þess að nýju íbúðirnar eru stærri en þær
gömlu. Meða sama áframhaldi stækkar hús-
næði á hvert mannsbarn um 1 % á ári.
Húsrými ætti því að vera ærið í landinu, en
skipulag húsnæðismarkaðarins er hins vegar í
ólestri. Ungu fólki er gert ókleift að kaupa
annað en smæstu íbúðir sem það á í harðri
samkeppni um við eldra fólk sem vill minnka
við sig. Húsnæðisstefnan miðast hins vegar
fyrst og fremst við fólk sem vill byggja yfir sig
stórar íbúðir eða hús. Á það hefur verið lögð
áhersla af ýmsum sem þekkja fasteignamark-
aðinn að með lækkun útborgunarhlutfalls væri
hægt að gera ungu fólki kleift að kaupa strax í
upphafi íbúðir sem hæfa barnafólki, en það
myndi rýma litlar íbúðir fyrir eldra fólk sem vill
minnka við sig. Slík stefna myndi stuðla að
eðlilegum kynslóðaskiptum í því húsnæði sem
fyrir er, draga úr lánaþörf í nýbyggingu hús-
næðis, og skapa meira jafnvægi á markaðn-
um.
Tilraunir til þess að lækka útborgunarhlut-
fallið hafa verið gerðar af einstökum fast-
eignasölum, en þó virðast litlar líkur á að lægra
hlutfall festist í sessi. Þar kemur það sjálfsagt
til að almenningur jafnt sem fasteignasalar,
hafa litla trú á að jafnvægi verði í efna-
hagsmálum og vaxtakjör stöðug. öryggi í
verðbréfaviðskiptum er og sama sem ekki
neitt og fólk hrætt við að það verði hlunnfarið í
slíkri bréfahöndlun.
Guðrún Hallgrímsdóttir fulltrúi Alþýðu-
bandalagsins í Húsnæðismálastjórn hefur
ásamt 2 öðrum lagt fram tillögu um að stofnun-
in setji það að skilyrði fyrir lánum til kaupa á
eldra húsnæði að útborgun kaupendafari ekki
yfir 60% af kaupverði. Jafnframt sé það skil-
yrði sett að greiðslubyrði af þeim lánum sem
hvíla á íbúðinni, að viðbættu láni seljanda, sé
ekki þyngri en 6% af heildarverði hennar.
Þeirri hugmynd hefur og verið varpað fram að
til þess að gera seljendum íbúða auðveldara
að fara inn á þessa braut geti ríkissjóður eða
bankar með greiðslutryggingu eða skulda-
bréfaskiptum gert skuldabréf vegna íbúða-
kaupa verðmeiri og öruggari en nú er. Sumir
telja að ef ríkisvaldið og stofnanir þess færu
markvisst inná þá braut að knýja niður útborg-
unarhlutfallið þangað til „eðlileg viðskiptakjör"
ríktu á verðtryggingartímum gæti svo farið að
lán hins opinbera til kaupa á eldra húsnæði
yrðu óþörf og því fé sem þar sparast mætti
veita til nýbygginga er fram líða stundir. Að-
gerðir af þessu tagi gætu reynst eitt sterkasta
vopnið í baráttu gegn verðbólgu á komandi
árum, segir Guðrún Hallgrímsdóttir í tillögu
sinni í húsnæðismálstjórn.
Hinarfjölmörgu fasteignasölur í landinu, 80-
100, sem að meðaltali selja ekki nema 80
íbúðir á ári, hafa hvorki burði né vilja til þess að
koma á eðlilegum viðskiptakjörum á fast-
eignamarkaðinum. Ríkið hefur burðina en vilj-
inn er sáralítill.
16 SÍÐA — ÞJÓÐVIUINN Sunnudagur 19. ágúst 1984