Þjóðviljinn - 25.08.1984, Qupperneq 5

INN
SÝN
Haraldur Steinþórsson benti á
það í vikunni í grein hér í blaðinu,
sem áður hafði birst í Ásgarði, að
íslenskir ráðamenn væru orðnir
einsog atvinnurekendur sem
stefna að því að veikja áhrif stétt-
arfélaga með því að hræða launa-
fólk annaðhvort með verðbólgu
eða atvinnuleysisgrýlu.
Kaupkröfur verkalýðssamtak-
anna hafa nú litið dagsins ljós og
verður ekki annað sagt en þær
séu hóflegar. Guðmundur J.
Guðmundsson spyr hvort
mönnum þyki 14 þúsund króna
lágmarkslaun ofrausn, en uppá
það hljóða kröfur Verkamanna-
sambandsins. Og Haraldur
Steinþórsson spyr hvort mönnum
stjórnarinnar í fyrra, var hér um
harðar aðgerðir að ræða sem
kröfðust tímabundinna fórna
launafólks. En einsog Alþýðu-
bandalagið og Þjóðviljinn bentu
á, er hér um varanlegar kjara-
skerðingar að ræða. Hinar tíma-
bundnu fórnir reyndust varan-
legar - og ríkisstjórnin orðar ekki
einu sinni „tímabundnu" fórnirn-
ar lengur. Þannig reyndist hin
pólitíska forsenda fyrir harðvít-
ugum efnahagsráðstöfunum ein-
faldlega blekking. Og þær eru
fleiri.
Verðbólgan
Einsog Haraldur Steinþórsson
Arásir á frelsi
einstaklings
blöskri tölurnar í kaupkröfum
BSRB: „Lægstu útborguð laun
hækka úr 12.913 kr í 16.787 kr.
eða um nærri 4 þúsund krónur -
samt sem áður hrykkju þau tæp-
lega fyrir framfærslu fjölskyldu".
Engu að síður hafa bæði Verka-
mannasambandið og BSRB mætt
fjandskap og skilningsleysi við-
semjenda sinna-Vinnuveitenda-
sambandsins og fjármálaráð-
herra.
Samhengið
Fjandsamleg afstaða atvinnu-
rekenda og ríkisvalds í garð stétt-
arsamtakanna hér á landi er í
samræmi við þá þróun sem orðið
hefur í fósturlöndum frjálshyggj-
unnar Bretlandi og Bandaríkjun-
um síðustu árin. Um leið og rétt
er að hafa í huga hið alþjóðlega
samhengi í núverandi stefnu at-
vinnurekendavaldsins í landinu
sem notar ríkisvaldið miskunnar-
laust í hagsmunabaráttu sinni
gegn verkalýðshreyfingunni,
liggur beint við það samhengi að
aukinn gróði fyrirtækjanna helst í
hendur við rýrnandi kjör launa-
fólks.
Blekkingar
Á undanförnum mánuðum
höfum við fylgst með tilkynning-
um og fréttum um bættan og góð-
an hag fyrirtækjanna. í sjálfu sér
er það auðvitað meira en ágætt að
fyrirtæki skili ágóða. Til þess eru
þau nú einu sinni rekin - og að
ágóðanum sé varið í skynsam-
legar fjárfestingar sem ættu svo
að skila fleirum atvinnu og bætt-
um hag. En er það nú raunin?
Hitt er svo alveg fráleitt að
kaupinu hjá almennu launafólki
skuli vera haldið niðri meðan fyr-
irtækin skila auknum hagnaði. í
grófum dráttum hefur það
auðvitað gerst í tíð núverandi
ríkisstjórnar, að fjármagn hefur
verið flutt frá launafólki til fyrir-
tækjanna, - stærri hlutur af arði
vinnunnar hefur verið færður til
fyrirtækjanna.
Efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar sem liðkuðu til fyrir
þessari þróun voru náttúrulega
fólgnar í afnámi verðbóta á laun.
Tilgangurinn segja stjórnvöld
vera þann að ná niður verðbólgu.
Eftir stendur að þorri launafólks
er með lægri laun, en fyrirtækin
standa betur en nokkru sinni.
Samkvæmt kenningum ríkis-
bendir á í grein sinni, er launa-
fólkið hrætt með verðbólgu. Og
ýmisiegt bendir til að sá
hræðsluáróður hafi gagnast ríkis-
stjórninni á fyrsta stjórnarári
hennar, þó nú sjáist nýjar blikur á
himni. Skoðanakannanir gefa
ótvírætt til kynna að ríkisstjórnin
sé á fallanda fæti.
Þenslan á peningamarkaði
bendir ekki til þess að verðbólga
sé úr sögunni. Og þó ríkisstjórnin
berji sér á brjóst og segist hafa
kveðið niður verðbólgudrauginn,
má sjá þá vofu í hverri gætt. Eða
hvað kallar maður þá staðreynd
sem BSRB hefur bent á að frá 1.
mars 1983 til 1. mars 1984 hafa
laun hækkað um 44%, síminn um
49%, rafmagnið í Reykjavík um
59% og olía til húshitunar um
21%. Þetta er það sem launa-
maðurinn á við að stríða - og svo
geta menn deilt um það hversu
„absalútt" hagfræðilegt hugtak
verðbólga er.
Andspænis hinu fjandsamlega
ríkisvaldi hefur þolinmæði al-
mennings verið að bresta. Og
jafnvel menn sem vildu unna
stjórninni starfsnæðis svo að hún
gæti sýnt launafólki fram á ein-
hvern ávinning fyrir fórnirnar í
fyrra eru nú búnir að fá nóg.
Langlundargeðið er þrotið.
„Tímabili tillitsseminnar er lok-
ið“, sagði Einar Ólafsson for-
maður SFR í útvarpinu á dögun-
um.
Ráðist á
samhjálpina
Atvinnurekendavaldinu í
landinu hefur tekist á undra-
skömmum tíma að ná töglum og.
högldum í íslensku þjóðfélagi -
aðallega fyrir tilverknað ríkis-
stjórnarinnar. Rýrnandi
kaupgeta þorra launafóiks hefur
aukið bilið milli fátækra og þeirra
sem komast þokkalega af. Svarti
markaðurinn, neðanjarðarefna-
hagskerfið er greinilega mjög
sterkt hér á landi, það sýnir
neysluþenslan þrátt fyrir kjara-
skerðingarnar, það sanna skatt-
skrárnar sem sýna framá að fjöl-
margir bera lítil gjöld þrátt fyrir
að þeir berist mikið á. Engin
önnur skýring er til á þessum
„vinnukonuútsvörum“ miljóner-
anna, en neðanjarðarefnahags-
kerfi og að skattalög og reglur eru
einsog gatasigti. Það er annars
undarlegt hversu hið opinbera
gengur seint hægt og illa fram í að
ná til sín því fjarmagni sem
„ Fáir menn hafa á þessari öld brýnt okkur betur á því hvað það er að vera
íslendingur og meðan þjóðin á verk hans næst hjarta sínu, á hún betri von en
samanlagðar kjarnorkusprengjurnar og radarstöðvarnar sem nú á að reisa í
Stigahlíðunum. Ekkert varnarlið getur nokkru sinni skapað þjóðinni betra skjól
en það sem fólgið or í menningararfi hennar og lifandi þjðmenningu", sagði
Svavar Gestsson ma. í ávarpi sínu á Þingvöllum sem hann flutti eftir lestur
Halldórs Laxness. - (M. Eiríkur).
augljóslega er skotið undan
skattheimtu, bæði á vegum fyrir-
tækja og einstaklinga.
Opinberir starfsmenn og aðrir
þeir launamenn sem gefa sínar
tekjur heiðaríega upp til skatts
horfa því nú um stundir upp á
meira óréttlæti en við verður
unað. Staðreyndin er nefnilega
sú að þessi efnahagsstefna ríkis-
stjórnarinnar og alræði pening-
anna sem nú er við lýði, leiðir af
sér niðurlægingu fyrir launafólk.
Þannig hittir stjórnarstefnan ekki
aðeins fyrir magann í fólki - held-
ur er hitt ekki minna atriði fyrir
einstaklinginn, að hann þarf að
leggja meira á sig til að lifa, hann
þarf að fást við fleiri vandamál
vegna efnahagsástands heimil-
anna og hefur fleiri áhyggjur að
bera.
Þannig virkar líka efnahags-
stefna ríkisstjórnarinnar sem
skerðing á frelsi einstaklingsins -
og er félagslega og tilfinningalega
niðurlægjandi. Ekki bætir úr
skák, að ríkisstjórn atvinnurek-
endanna hefur samhliða beinum
kaupmáttarskerðingum ráðist á
ýmsa samhjálparþætti velferðar-
þjóðfélagsins svosem samneyslu
lyfja og sjúkrahúsin. Allt veldur
þetta meira óöryggi einstakling-
anna og virkar skerðandi á frelsi
þeirra og lífshamingju.
Sósíalisminn
í þessu ljósi er og rétt að líta á
yfirstandandi kjaradeilu og loka-
orðin í grein Haraldar Steinþórs-
sonar sem hér hefur verið vitnað
til: „Oft var þörf en nú er nauð-
syn að sanna getu og mátt stétt-
arsamtakanna og standa þéttan
vörð um réttmætar kröfur“. Al-
mennt launafólk verður að taka
þátt í stríði stéttasamtaka sinna
og fylgja vel eftir.
Andspænis þeirri gróðahyggju
og því markaðsæði sem valtar yfir
þorra launafólks nú um stundir er
ekki hægt að komast hjá því að
leita andsvars. Sósíalisminn, hinn
sanni húmanismi bræðralags og
samhjálpar verður að vísa veg-
inn. Álþýðubandalagið er auðvit-
að sá eðlilegi valkostur sem þjóð-
in á til við markaðsflokkunum
báðum sem hafa krækt saman
klónum um stefnu Versiunar-
ráðsins. í því Thatcheríska and-
rúmslofti sem við nú hrærumst í
hljótum við að berjast fyrir frels-
un og sjálfsfrelsun einstakling-
anna með samtakamætti. Það
verðum við að gera í stéttasam-
tökunum og það verðum við að
gera einnig pólitískt með banda-
lagi sósíalista og sósíaldemókrata
í Álþýðubandalaginu og með því.
Aðrir stjórnarandstöðuflokkar
sýnast ekki hafa mikla burði nú
um stundir. Á næstunni verður
háð flokksþing Alþýðuflokksins
~ og þykir hætt við að engar
breytingar verði á eintrjánings-
hætti þess flokks. Samkvæmt nýj-
ustu kjaftasögunum mun Kjartan
Jóhannsson stefna áfram að for-
mennsku og Jóhanna Sigurðar-
dóttir að varaformennsku, þann-
ig að útkoman verður status quo.
Ef Alþýðuflokurinn og aðrir
stjórnarandstöðuflokkar sjá ekki
að sér og halda áfram að daðra til
hægri bíður þeirra ekki annað en
að veslast upp. Nái stjórnarand-
staðan ekki saman um breiðfylk-
ingu í einhverju formi verður
þörfin enn brýnni á að tvíefla Al-
þýðubandalagið sem eina valkost
vinstri manna.
En auðvitað er kominn tími til
fyrir þjóðina að fá frí frá
Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokknum í ríkisstjórn, einsog á
var bent í Innsýnarpistli nýverið.
Menningarstríð
Það var ógleymanleg stund á
Þingvöllum um sl. helgi þegar
Halldór Laxness las upphafið á
íslandsklukkunni fyrir fólkið í
Alþýðubandalagsferðalaginu. Á
það var minnt að besta vörnin
fyrir ísland og íslendinga væri
menningin, - og bókmenntir
Halldórs voru sagðar betri vörn
en öflugustu herir heimsins fyrir
sjálfstæði þessarar þjóðar. Marg-
ir höfðu á orði að helgi þessa
stundarkorns í döggvotu veðrinu
á Þingvöllum minnti eldra fólkið
á stofnun lýðveldisins. Og þegar
haft er í huga að fertugsafmælis
lýðveldisins var tæpast minnst af
stjórnvöldum, er ekki fjarri lagi
að Þingvallaförin um sl. helgi hafi
verið uppbót í staðinn fyrir þá há-
tíð sem þjóðin missti af 17. júní.
Og þegar við erum farin að
minnast á menningu í bland við
efnahagsstefnu ríkisstjórnarinn-
ar og yfirstandandi kjaradeilu er
rétt að hafa í huga, að hér tvinn-
ast margir hlutir saman. Auk
þeirrar félagslegu niðurlægingar
sem kaupmáttarskerðingin hefur
haft í för með sér á einstaklinga
og stéttir, þá er slík efnahags-
stefna beint menningarfjand-
samleg. Kaupmáttarskerðingin
leiðir það beint af sér að almennt
launafólk hefur síður efni á að
sækja menningarsamkomur og
neyta menningarefnis.
Nú hefur farið svipað fyrir bók-
inni og heita vatninu hans Davíðs
borgarstjóra, - að hún hefur hlut-
fallslega hækkað meira en
kaupið. Hún má heita undarleg í
meira lagi sú værukærð lista-
manna og annarra menningar-
manna að hafa ekki efnt til harð-
vítugari andstöðu við núverandi
ríkisstjórn vegna þessa. Því er
ekki að leyna að á milli menning-
arritstjóra Morgunblaðsins,
Matthíasar Johannessen og Þjóð-
viljans er samstaða um vörn fyrir
bókina. Oft á tíðum hefur Morg-
unblaðið tekið undir umvandanir
Þjóðviljans og tekið þátt í varn-
arstríðinu. En stjórnvöld hafa
ekki látið sér segjast. Sama ríkis-
stjórn og veitir fyrirtækjunum
miljarða króna í skattaívilnanir
og stærri hlut af vinnu fólksins,
herðir skattheimtu af bókavin-
um. Þetta er táknrænt.
Staðreyndin er auðvitað sú, þó
margir eigi erfitt með að kyngja
því, að andófið gegn ríkisstjórn-
inni er ekki síður spurning um
menningu þjóðarinnar heldur en
krónur og aura.
íslensk borgarastétt kann ekki
að meta borgaralega menningu
fremur en annað sem hugsanlega
gæti orðið henni til vegsauka. Sú
frjálshyggja sem nú á uppá pall-
borðið hjá ríkisstjórn Framsókn-
arflokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins, er ekki að sækjast eftir fjöl-
þjóðlegum menningarstraumum,
hvað þá þjóðlegum. Hún á sér
ekki annað en peninginn og vald
hans - og kallar frelsi. f sjálfu sér
er það ekki nýtt að sósíalísk
hreyfing á íslandi þurfi að hlaupa
borgaralegri menningu til varnar.
Þannig hefur það verið alla þessa
öld á lslandi. Það er og hefur ver-
ið söguleg' hlutskipti sósíalista
hér á landi að verja borgaralega
menningu fyrir barbarískum ný-
ríkramannadyntum. En það er í
sjálfu sér ánægjulegt að nú skuli
vera til áhrifamenn í Sjálfstæðis-
flokknum einsog Matthías Jo-
hannessen sem hafa skilning á
nauðsyn samstöðu sósíalista og
borgaralegra húmanista. Á þá
samstöðu á mikið eftir að reyna í
■ varnarstríði íslenskrar menning-
ar.
Guðinn
Friedman
Guðinn Friedmann er á
leiðinni til íslands og ætlar að tala
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, Versl-
unarráðið og rannsóknarstofnun
Jóns Þorlákssonar. Fyrirlestur-
inn er „öllum opinn“, segir á
áberandi hátt í fréttatilkynning-
um. Og þær fréttatilkynningar
eru dæmigerðar fyrir skilning
markaðskreddumanna á frelsi.
Það kostar nefnilega litlar 1200
krónur inná fyrirlesturinn.
Óskar Guðmundsson
Laugardagur 25. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5