Þjóðviljinn - 02.02.1985, Blaðsíða 5

INN
SÝN
Stuldur
aldarinnar
Er 600-700 miljón króna
umboðslaunum
skotið undan skatti árlega?
Borga íslendingar 5 til 7 prósentaf
þjóðartekjum vegna svika og óhag-
kvœmra viðskiptahátta innflutn-
ingsverslunarinnar? Miðað við út-
tekt á innflutningsversluninnifrá
1979, þá er svarið já!
Innflutningssvindl Mótorskips
hf. sem Þjóðviljinn upplýsti
fyrstur blaða ásamt kaffi-
svindli SÍS hafa vakið mikla
athygii.
Áárunum 1979-1981 tókst
Sambandi íslenskra
samvinnufélaga að stela af
kaffineytendum í landinu sem
svaraði til 220 miljóna ís-
lenskra króna. Þaðjafngildir
nánast árslaunum allara íbúa
í bæjarfélagi á stærð við Þorl-
ákshöfn. Skattrannsóknar-
stjóri hefur komist að því að
mest af þessu fé rann í sjóði
Samvinnuhreyfingarinnar, en
þó er ekki enn búið að upp-
lýsa hvað varð um 20 miljónir
króna.
Margir hafa orðið til að spyrja
sem svo: ef SÍS tókst að hafa
jafn geipilegar upphæðir af
neytendum á kaffiinnflutningi,
má þá ekki búast við því að
aðrir kaffiinnflytjendur séu
seldir undir svipaðar sakir?
Og fyrst svona miklu er hægt
að stela bara á kaffiinnflutn-
ingi, er þá ekki viðbúið að
heildarrán innflutningsversl-
unarinnar nemi tröllauknum
upphæðum?
Svarið er því miður jákvætt.
Innan innflutningsverslunarinnar
þrífst gífurleg spilling, og það er
nánast sama við hvern er rætt í
þessari atvinnugrein. Flestir
kannast við einhvers konar
myrkraverk.
Rangfenginn
gróði?
Að frumkvæði Alþýðubanda-
lagsins var gerð úttekt á innflutn-
ingsversluninni árið 1978 og
1979. Sú könnun leiddi í ljós, að
verðlag á innfluttum vörum var
að minnsta kosti 10 til 15 prósent-
um of hátt. Aðilar í innflutnings-
verslun töldu aðspurðir að á-
standið væri að öllum líkindum
svipað í dag.
Það er því hægt að setja upp
einfalt reikningsdæmi til að slá
gróflega á, hversu háar upphæðir
íslenskir neytendur greiða sam-
tals fyrir svik og óhagkvæman
rekstur í innflutningsversluninni.
Samkvæmt spám Seðlabankans
mun innflutningur á yfirstand-
andi ári, sem með réttu má taka
til viðmiðunar, nema í kringum
41 miljarð. Sé gert ráð fyrir því,
að 10 til 15 prósent þessarar upp-
hæðar stafi af of háu verðlagi -
eins og uppgötvaðist í fyrrnefndri
könnun, þá þýðir þetta einfald-
lega að íslenskir neytendur greiði
árlega fjórum til sex miljörðum of
hátt verð fyrir influttar vörur.
Seðlabankinn spáir því að
þjóðartekjur þessa árs muni
verða um 86 miljarðar. Sam-
kvæmt því munu 5 til 7 prósent
þjóðarteknanna fara til að standa
straum af spillingu innflutnings-
verslunarinnar.
Þetta jafngildir því að um 30 til
45 splunkunýjum skuttogurum
væri árlega sökkt ónotuðum í haf-
ið.
Umboðslauna-
svikin
Eitt af þeim atriðum sem inn-
flytjendur nota til að auðgast ó-
löglega eru svik í tengslum við
umboðslaun. íslendingur sem
flytur inn vöru frá erlendum aðila
þiggur fyrir það umboðslaun,
sem oft eru á bilinu 5 til 10 prós-
ent. Umboðslaunin eru tekin af
innflutningsverðinu, og eiga ekki
að ieggjast ofan á það. Álagning-
in sem hinir íslensku innflytjend-
ur fá af vörunni þykir þeim hins
vegar oftlega of lág. Til að hækka
krónutöluna sem álagningin gef-
ur grípa þeir því stundum til þess
ráðs, að fá hinn erlenda við-
skiptaaðila til að leggja umboðs-
launin ofan á hið raunverulega
verð. Þetta hækkar að sjálfsögðu
verðið á hinni innfluttu vöru og
þar með þann stofn, sem innflytj-
andinn leggur álagningarprósent-
una ofan á. Þannig eykst gróði
innflutningsaðilans. Varan hins
vegar hækkar að sama skapi og
það er neytandinn sem auðvitað
borgar brúsann.
Jafnframt virðist það alsiða í
innflutningsversluninni að sá sem
flytur inn vöruna til íslands
semur við erlenda viðskiptaað-
ilann um að gefa einungis upp
hluta af umboðslaununum. Áf-
gangurinn er svo settur á er-
lendan reikning. Þar með er ís-
lenski aðilinn kominn með fjár-
muni í gjaldeyri til ávöxtunar í
erlendum banka.
Þetta brýtur vitaskuld í bága
við reglur um gjaldeyrisskil. En
það, sem er ef til vill verra, er að
þessum fjármunum er þar með
vikið undan skatti.
„Týnast“
600-700
miljónir?
Georg Ólafsson, verðlags-
stjóri, áætlaði í fyrrnefndri
skýrslu, að 31 til 36 prósent af
umboðslaunum væri með þessum
hætti skotið undan skatti. Sam-
kvæmt spám Seðlabankas verður
innflutningur á vörum (þjónusta
undanskilin) á þessu ári jafnvirði
31 miljarðs króna. Sé miðað við
að umboðslaun séu 6,5 prósent
að meðaltali (sama tala og var
notuð í skýrslunni 1979) og sama
hlutfalli þeirra sé komið undan
skatti og verðlagsstjóri áætlaði,
þá er líklegt að á þessu ári muni
vantalin umboðslaun nema um
600 til 700 miljónur króna.
Af þessum stórupphæðum er
að sjálfsögðu enginn skattur
greiddur. Þær verða einfaldlega
eftir á erlendum reikningum,
notaðar til að kosta einkaneyslu
ytra. Flestir þekkja dæmi um
þetta. Svo ég nefni eitt úr mínu
nánasta umhverfi: innflytjandi á
iðnaðarhráefni frá Svíþjóð fær 10
prósent umboðslaun. Einungis
sex prósent eru gefin upp. Af-
gangurinn er á sænskum banka
og notaður til að kosta afkvæmi
hans til háskólanáms!
Hækkun í hafi
- skjalafals
Gírugir innflytjendur eru
gjarnan sáróánægðir með sinn
hlut, þ.e. þá krónutölu sem kem-
ur í vasa þeirra þegar þeir hafa
lagt sína álagningarprósentu ofan
á innflutningsverðið. Til að
hækka hlut sinn komast þeir að
samkomulagi við erlenda selj-
andann um að falsa innflutningss-
kjöl, stundum þannig að verðið
er skráð hærra en það raunveru-
lega er.
Á þessu græðir íslenski
kaupandinn tvennt: álagningar-
stofninn hækkar og þar með
krónutalan sem rennur í vasa
hans. En hin fölsuðu innflutn-
ingsskjöl gera honum jafnframt
kleift að fá gjaldeyri út á hið
skráða verð. Mismunurinn á
skráða verðinu og hinu raunveru-
lega verði - sem er auðvitað
greiddur af neytendum á íslandi
og er því hreinn þjófnaður af
hálfu innflytjandans - er svo sett-
ur á reikninga í bönkum í landi
viðskiptaaðilans. Sá íslenski get-
ur þarmeð haft ránsfenginn á
vöxtum erlendis (eftirsóknarvert
á tímum verðbólgunnar) og tekið
út til einkaneyslu þegar hann er á
ferðalögum sér til skemmtunar.
Hækkun í hafí er þannig notuð
til að stela af íslenskum neytend-
um. Ránsfengurinn er svo notað-
ur til að fjármagna prívatneysíu í
útlöndum.
Það virðist einnig tíðkast tals-
vert að íslenskir innflytjendur
kaupi vöruna ekki beint frá fram-
leiðandanum, heldur í gegnum
millilið, oft í þriðja landi. Þetta
veldur því yfirleitt að varan
hækkarmjögmikiðíverði. Dæmi
hafa verið nefnd um vöru sem
þannig hækkaði í innkaupi um 80
prósent.
í viðtali við innkaupastjóra
stórs fyrirtækis á íslandi kom
fram að hátt vöruverð hjá um-
boðsaðilum á íslandi hefði leitt til
þess að hann fór sjálfur að leita
eftir beinum innkaupum utan-
lands frá. Við það kvaðst hann
hafa komist að raun um, að hægt
væri að kaupa vörur á miklu hag-
stæðara verði en hinum íslensku
umboðsaðilum fyrir sömu vöru-
merki tækist að gera. Hann tók
sem dæmi tvær tegundir af úrum.
Önnur tegundin var hjá honum á
fjögur þúsund króna lægra verði
en hjá íslenska umboðsaðilanum.
Hin á þúsund króna lægra verði.
Hann kvaðst líka hafa rekið sig
á, að íslenskir innflytjendur
keyptu vöru gegnum milliliði sem
væru staðsettir í sama landi og
framleiðandi vörunnar. Að sjálf-
sögðu leiddi það til miklu hærra
verðs, en þörf væri á og kæmi því
neytendum hér á landi í óhag.
I skýrslunni frá 1979 eru nefnd
dæmi um þetta. Þar er meðal
annars greint frá því að milliliða-
viðskipti við Danmörku (alls ekki
fátíð) hafi í för með sér fjórð-
ungshækkun á innkaupsverði,
miðað við að ella væri keypt beint
frá framleiðslulandinu.
Þó eitthvað af slíku megi rekja
til þekkingarleysis á mörkuðum
er líka jafnljóst að hérlendir inn-
flytjendur gera þetta vísvitandi til
að hækka álagningarstofninn og
þarmeð krónumar sem renna í
vasa þeirra.
Svindl á
svindi ofan
Fleiri aðferðir eru líka notaðar
til að svindla á innflutningi. Ein
tegund fölsunar er að skrá ranga
vörutegund á innflutningsskjöl,
sem er þá í lægri tollaflokki en hin
raunverulega vara. Þannig þekk-
ir Þjóðviljinn dæmi þess, að fyrir-
tæki flutti inn gám sem átti að
geyma hljómplötur en var hins
vegar fullur af myndböndum,
sem eru í lægri tollaflokki.
Dæmið af Mótorsport hf., sem
Þjóðviljinn uppiýsti fyrstur fjöl-
miðla, sýnir annað dæmi. Þar var
skráð of lágt verð. Þannig urðu
tollar miklu lægri en ella og hægt
var að bjóða vöruna á lægra verði
en umboðsaðilinn á íslandi gerði.
Geipilegar
fjárhæðir
Allt ber þetta að sama bmnni.
Svindlið í innflutningsversluninni
skellur fyrst og síðast á neytand-
anum. Ánnaðhvort með því að
vömverð er snöggtum hærra en
þarf, einungis til að fóðra betur
pyngju gróðapunganna, eða með
því að miklum fjárhæðum er stol-
ið undan skatti og réttmætum
skerfi til samneyslunnar þannig
komið undan.
Einsog fyrr er sagt, þá er ekki
ólíklegt að 600 til 700 miljónir
króna af umboðslaunum verði
eftir á erlendum gjaldeyrisreikn-
ingum og komi aldrei fram til
sköttunar hér á landi. Jafnframt
er hægt að færa að því rök, að
áriega borgi Iandsmenn um 4 til 6
miljörðum of mikið fyrir innflutt-
an varning, vegna svika og óhag-
stæðra verslunaraðferða inn-
flutningsverslunarinnar. Þetta
jafngildir um 5-7 prósentum af
áætluðum þjóðartekjum. Þetta
borgum við, neytendur, til að
halda uppi einkaneyslu þeirra
heildsalanna.
Hvað er til ráða? Það er ljóst að
það þarf að gera ýtarlega úttekt á
innflutningsversluninni. Einsog
ofangreindar tölur sýna, þá er
einsýnt að þar liggur hið falda fé í
þessu þjóðfélagi. Upptaka þessa
rangfengna gróða hlýtur að vera
ofarlega á dagskrá og gott skref í
áttina er að finna í frumvarpi
þingflokks Alþýðubandalagsins
um úttekt á innflutningsverslun-
inni. Því fyrr - því betra. Það er
mál að stuldi aldarinnar linni.
Össur Skarphéðinsson.
Laugardagur 2. febrúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5