Þjóðviljinn - 27.02.1985, Blaðsíða 9

TÓNUST
Af IBilli
tvfund
Spunaverksmiðjan í Félagsstofnun
stúdenta um síðustu helgi
Um síðustu helgi var haldin
spunasmiðja í Félagsstofnun
stúdenta, sú fyrsta hér á landi.
Að þessum ágætatónlistar-
viðburði stóð hljómsplötuút-
gáfan Gramm í samvinnu við
erlendaaðila.
Á síðustu árum hafa komið
hingað frá Bandaríkjunum
nokkrir afkomendur frjálsdjass-
ins og ber hæst Art Ensemble of
Chicago og tríóið Air. Þó að
nokkrir hinna evrópsku spuna-
manna hafi komið hingað áður,
er þetta í fyrsta sinn sem tækifæri
gefst til að hlusta á breiðan hóp
tónlistarmanna úr hinum evr-
ópska afleggjara frjálsdjassins.
Nú er liðinn aldarfjórðungur síð-
an nokkrir djassmenn í Banda-
ríkjunum hófu þá byltingu sem
stóð í mestum blóma í kringum
miðjan sjöunda áratuginn og
fólst í fyrstu í því að leika atónalt,
hljómar, skalar fóru fyrst á rusl-
ahauginn og síðar fastur ryþmi.
Blúsinn léku þeir þó áfram og
Turnaround Ornette Colemans
er með bestu blúslínum. Þeir
spunamenn sem léku í FS um
helgina meðtóku boðskapinn
ungir og hafa leikið þessa tónlist í
tvo áratugi. Tónlistin hefur
breyst, hún er evrópskari en fyrr;
þegar trompetleikarinn úr Art
Ensemble of Chicago fór að huga
að rótum sinnar tónlistar komu
fram bandarískir negrasálmar,
vinnusöngvar, blús og bebop,
sbr. Back to the roots sjóið sem
hann fór með víða um lönd; hinn
miðevrópski tónlistararfur er
annarrar ættar. Mér þótti þess
gæta nokkuð hjá píanóleikurun-
um, sérstaklega hvað ryþmík
snerti.
Seiðandi spunagaldur
Það var píanóleikarinn Fred
van Hove sem opnaði hátíðina
með klukkustundarspuna. Hann
fléttaði saman mörgum tilbrigð-
um í leik sínum; það sem ein-
kenndi hann helst voru mjög
perkússívur ásláttur (trommara-
legur í vondri þýðingu), þrástef
og ómstríðustu tónbilin, allt
framborið af miklum krafti. Á-
slátturinn takmarkaðist ekki við
hljómborðið, heldur fylgdi mikið
trommusóló ofan í flyglinum við
mikla hylli Ijósmyndara. Glöggur
maður hefur skýrgreint spuna-
TÓMAS
EINARSSON ^ ^ V V
tónlist sem músík er fari mitt á
milli Gérard Chinottis (sem lengi
kynnti bandarískan frjálsdjass í
útvarpi) og Þorkels Sigurbjörns-
sonar tónskálds. Fred van Hove
stóð nær Þorkeli.
Kvartett þeirra Heinz Becker
(trompet), Irene Schweizer (pí-
anó), Peter Kowald (kontra-
bassi) og Paul Lovens (tromm-
ur), byrjaði á öllu útopnuðu.
Hollenski píanóleikarinn Fred van Hove leikur listir sínar. (Mynd: E.ÓI.)
Trompetinn í efsta registrinu,
Kowald strauk hæstu tóna bass-
ans af mikilli leikni og Lovens rak
bandið svo hörkulega áfram að
flísar flugu úr kjuðunum. í sam-
leiksköflunum heyrðist skiljan-
lega lítið í píanóinu, nema þegar
dró úr fartinni. Þá blés Becker
temprað, Lovens tók upp sög og
strauk boga af mikilli hind og
meðlimir bandsins gáfu sér tíma
til að hlusta hver á annan. Það
sem helst mátti finna að leik
þessa kraftmikla kvartetts var
skortur á dýnamík, þ.e. uppbygg-
ingin var hratt og kraftmikið -
hægt og ljóðrænt og þannig alltaf
til skiptis. Skiptin þar í milli voru
allbrött og virtist mér Lovens
helsti fljótur að reka meðspilara
sína upp í efsta registrið.
Síðasta atriðið á föstudags-
kvöld var leikur Peter Brötz-
manns, saxófón- og klarinettu-
leikara. Það var í stuttu máli sagt
glæsilegur hápunktur kvöldsins
og reyndar hátíðarinnar. Leikur
Brötzmanns hefur verið nefndur
tevtónskur og þar vísað til hins
villimannlega krafts sem ein-
kennir hann. Það er bæði satt og
rétt, en krafturinn gerir engan að
snillingi, þar ræður úrvinnslan.
Tónn Brötzmanns er ótrúlega
mikill og víbratóið magnaði hann
enn frekar. Það var farið bæði
ótrúlega lágt og í yfirtónana án
sýnilegrar fyrirhafnar. En leikur
Brötzmanns var meira en sýning
á óvenjulegri tónmyndun; hann
blés hægt og dramatískt og óf sig
hægt og sígandi upp í villtustu org
og lék ryþmískt meira eggjandi
en aðrir gestir hátíðarinnar.
Tónlistin var vel uppbyggð og
algerlega laus við tilgerð; í fáum
orðum sagt seiðandi spunagald-
ur.
íhugun og tryllingur
Ulrchh Gumpert lék fyrstur
síðara kvöldið. Hann hafði leikið
mjög skemmtilega með Brötz-
mann undir lokin á föstudag og
hafði brugðið fyrir jazzblæ í spil-
inu. Sólótónleikar hans voru aft-
ur á móti innhverfari íhugun og
byggðust mest á ýmis konar
þrástefjum. Allur leikur Gum-
perts einkenndist af sparneytni
og einfaldleik. Tríó píanóleikar-
ans Alexanders von Schlippen-
bach lagði hins vegar höfuðá-
herslu á kraftinn og þandi sig í
demónskar hæðir. Trommuleik-
arinn var sá sami og kvöldið áður
og þó Lovens sé bæði teknískur
og hugmyndaríkur þá var hann
heldur snöggur að koma þeim
Evan Parker saxófónleikara og
von Schlippenbach upp á háa
céið. En þótt byggingin væri
þannig dálítið köntuð, var hinn
tryllingslegi og ákafi leikur þrem-
enninganna áhrifamikill.
Píanóleikarinn Irene Schweiz-
er galt þess nokkuð að koma síð-
ust í þessari röð, fjögurra tíma
spuni reynir á eyru og ein-
beitingu. Schweizer er gamal-
reynd í faginu og lék af miklu ör-
yggi allan tímann. Hún sýndi ekki
aðeins mikinn briljans á hinu
hefðbundna hljómborði, heldur
skreið líka ofan í flygilinn og
strauk strengi þar og barði. Leik
Schweizers var vel tekið af
áheyrendum, sem voru þó nokkr-
ir bæði kvöldin en hefðu að skað-
lausu mátt vera fleiri.
Velkomin
Kathleen
Kathleen Bearden, fiðla og Snorri
Sigfús Birgisson píanó.
Tóneikar í Norræna húsinu 23. febrú-
ar s.l.
Efnisskrá:
Franz Schubert: Sónatína í g moll
Eugene Ysaýe: Sónata nr 4 op. 27
Igor Stravinsky: Suite Italienne
Charles Ives: Sónata nr. 2
Kathleen Bearden fiðluleikari
og Snorri Sigfús Birgisson píanó-
leikari héldu tónleika í Norræna
húsinu 23. þ.m. Þetta voru fyrstu
tónleikar Kathleen hér á landi,
en hún fluttist til íslands fyrir
tæpum 2 árum og kennir hún
fiðluleik við Tónlistarskólann í
Kópavogi og Nýja tónlistar-
skólann í Reykjavík. Það skal
segjast strax að þessir tónleikar
voru sérlega ánægjulegír og
hjálpast allt að, ágæt efnisskrá og
lífleg spilamennska.
Tónleikarnir hófust á Sónatínu
í g moll op. 137 nr. 3 eftir Franz
Schubert. Það var eins og að fiðl-
uleikarinn væri ekki alveg búin
að „hita“ sig upp í sónatínunni.
Tónninn var dálítið mattur og
samræmi ekki alveg nógu gott
milli fiðlu og píanós, en þettalag-
aðist allt þegar á tónleikana leið
sem sýndi að þetta voru aðeins
byrj unarerfiðleikar.
Næst lék Kathleen Bearden
Sónötu nr. 4 op. 27 eftir belgíska
fiðlusnilinginn Eugene Ysáýe
sem samin er fyrir einleiksfiðlu.
Hér náði Kathleen Bearden sér
verulega á strik og lék hún glæsi-
lega þessa erfiðu en jafnframt
bráðfallegu sónötu.
Eftir hlé léku þau Bearden og
Snorri Sigfús Suite Italienne eftir
Igor Stravinsky. Þessi svíta sver
sig í ætt við Pulcinella svítuna,
þar sem tónskáldið byggir á verk-
um ítalskra meistara frá 18. öld
(Pergolesi t.d.) og gerir það með
sínum sterka persónulega stíl svo
úr verður bráðskemmtileg og
falleg svíta, sem Kathleen og
Snorri léku af miklu fjöri og
næmum tónlistarsmekk.
Að endingu var Sónata nr. 2
eftir ameríska tónskáldið Charles
Kathleen Bearden fiðluleikari:
„Mikill fengur að því að fá hana til
starfa".
Ives. Ives er eitt sérkennilegasta
tónskáld Bandaríkjanna. Hann
er eins og sprottinn upp úr amer-
ískri mold. Allt sem hann skrifaði
á rót sína að rekja til mannlífsins í
Bandaríkjunum, siða og tónlistar
og má heyra í tónlist Ives endur-
óm úr þessum iðandi ntenningar-
straumi í mótun. Önnur sónata
Ives fyrir fiðlu og píanó var hér
engin undantekning. Þættir heita
„Autumn“, „In the barn“ og
„The revival“ og er málandi lýs-
ing á sveitasælunni í Nýja Eng-
landi. Sónatan er mjög skemmti-
leg og fallegt verk sem Kathleen
Bearden og Snorri Sigfús Birgis-
son túlkuðu frábærlega vel.
Eins og hér kemur fram, er
Kathleen Bearden ágætur fiðlu-
leikari og býð ég hana velkomna í
hóp annarra ágætra íslenskra tón-
listarmanna og er mikill fengur í
því að fá hana hér til starfa.
Snorri Sigfús Birgisson lék sitt
hlutverk afbragðsvel. R.S.
Minnisstœðir
tónleikar
Sinfóníuhljómsveit íslands,
hljómleikar í Háskólabíói 21. febr.
1985
Stjórnandi Klauspeter Siebel
Einleikari Guðný Guðmundsdóttir
Efnisskrá: Jón Nordal: Langnætti
W.A. Mozart: Fiðlukonsert nr. 5 í A
dúr (K219)
P.I. Tjsaíkovskí Sinfónía nr. 6 í h moll
(Pathétique)
Það var allt til að gera þessa
tónleika minnisstæða, efnis-
skránin, stjórnandinn og ein-
leikarinn. Tónleikarnir hófust á
verki eftir Jón Nordal „Lang-
nætti“ en það er samið að beiðni
Sinfóníunnar í tilefni af 25 ára af-
mæli hennar 1975 og var frum-
flutt 20. febr. það ár. Það var
gaman að fá að heyra þetta verk
aftur sem er einkennandi fyrir stíl
Jóns, en hann er ef til vill persón-
ulegasta tónskáld sem við eigum.
Hann fer sínar eigin leiðir í
hljómsveitarritun og er alltaf
auðþekkjanlegur þeim sem hafa
kynnst stíl hans. Þetta verk er
ekki frábrugðið öðrum verkum
Jóns hvað vinnubrögð snertir.
Vandvirkni og rík tilfinning fyrir
hinum „hreina“ hljómsveitartón
eru hans aðalsmerki. Jón notar
mikið obligato piano í verkum
sínum sem gefa þeim alveg sér-
stakan blæ. Snorri Sigfús Birgis-
son lék á píanóið og gerði það
mjög vel. Áfbragðs gott verk.
Næst á efnisskránni var fiðlu-
konsertinn í A dúr K 219 eftir
Mozart. Einleikari var Guðný
Guðmundsdóttir konsertmeist-
ari. Hún er skapmikill fiðlu-
leikari með breiðan og þrunginn
tón ásamt vissri ágengni (í góðri
merkingu) í spilamáta sem nýtur
sín sérlega vel í rómantískum og
nýrri verkum. Hún lék konsert-
inn fallega og af miklu öryggi, en
mér fannst vanta dálítið á hið
„blíða og barnslega" sem óhætt
er að tengja við þennan yndislega
konsert. Hljómsveitin lék sitt
hlutverk vel undir góðri stjórn
Klauspeter Siebel.
Eftir hlé var flutt hin stór-
brotna Pathétique sinfónía nr. 6 í
h moll eftir P.I. Tsjaíkovskí. Það
er engum blöðum um það að
fletta, að þessi svanasöngur hins
rússneska jöfurs er ein áhrifa-
mesta og geníalasta sinfónía allra
tíma. Hún stendur við hlið mestu
meistaraverka í sinfónískri tónlist
og eru engin ellimörk að finna á
þessu sérstæða meistaraverki.
Sinfóníuhljómsveitin bætti enn
einni fjöður í hatt sinn með góð-
um leik undir afbragðs stjórn
Klauspeter Siebel. Allar styrk-
leikabreytingar og tempo voru
sannfærandi og hinn tragiski tónn
ásamt ofsafengnum ástríðum sem
sinfónían er svo rík af komust
mjög vel til skila. Hrifning
áheyrenda var mikil og ætlaði lóf-
aklappinu aldrei að linna í lok
tónleikanna.
R.S.
Miðvikudagur 27. febrúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9