Þjóðviljinn - 07.05.1985, Blaðsíða 6

MINNING
Ási í Bæ
Framhald af bls. 5
Kristjánssonar. Eitt af því, sem
ég minnist frá æsku minni, var
eftirvæntingin sem greip um sig
þegar nálgaðist þjóðhátíð og
menn fóru að ræða sín á milli að
nú væri Oddgeir búinn að semja
nýtt þjóðhátíðarlag og Ási væri
að yrkja kvæði. Enda fór svo að
mörg þessara laga urðu þjóðar-
eign og munu sungin á meðan
„lífsþorstinn leitar á hjörtun" og
„öldur á Eiðinu brotna“.
Kynni okkar Ása í Bæ urðu
með einkennilegum hætti: Vetur-
inn 1967 var ég fenginn til að
semja danslag fyrir hljómsveitina
Loga í Vestmannaeyjum, sem
var vinsæl hljómsveit og hugðist
gefa út hljómplötu. Mér var þetta
einkar kært og Ási, óumdeilt hér-
aðsskáld Vestmannaeyinga, var
beðinn að semja ljóð við lagið.
Síðan leið og beið og ekkert frétt-
ist. Svo var það einn vordag að ég
hitti söngvara hljómsveitarinnar
að máli og hann sagði mér sínar
farir ekki sléttar: „Kallinn er bú-
inn að yrkja um einhvern draum,
sem engum dettur í hug að
syngja“. Vonbrigði mín urðu
mikil. Þau ristu stöðugt dýpra og
ég sá fram á gagnkvæman ósigur
okkar Ása beggja. Þess vegna
hélt ég á fund skáldsins og tjáði
honum að mig langaði að heyra
þetta fyrsta ljóð, sem hafði verið
gert við lag eftir mig og varð Ási
fúslega við beiðni minni. Hann
tók fram gítarinn og söng kvæðið
Fréttaauka af mikilli viðkvæmni.
Ég hrökk við. Var þetta popp-
gargið, sem ég hafði samið? -
Síðan liðu mörg ár. Ég reyndi að
koma lagi og kvæði á framfæri, en
það var of pólitískt; skáldið hafði
orðið á undan samtíð sinni og
ljóðið minnti um of á Víetnam.
Svo var það árið 1981 að tækifæri
gafst til að setja hvort tveggja á
hljómplötu og það fór sem okkur
Ása grunaði, kvæðið hitti beint í
mark og Ási, sem þá átti þrjú ár í
sjötugt, varð vinsæll popptexta-
höfundur.
Fyrir ári hélt Ási upp á sjötugs-
afmæli sitt. Af því tilefni tóku
nokkrir alþýðulistamenn sig til og
héldu ásamt afmælisbarninu tón-
leika í Norræna húsinu þar sem
Ási las úr verkum sínum og sung-
in voru ljóð hans og lög sem hann
hafði samið eða samin höfðu ver-
ið við ljóð hans. Norræna húsið
var þéttskipað fólki og margir
urðu frá að hverfa. Andrúmsloft-
ið var stórkostlegt: Skáldið hreif
áheyrendur með sér og menn
sungu af hjartans lyst, en
áheyrendur höfðu fengið lítið
kver með ljóðunum sem sungin
voru. Yfirleitt, þegar íslendingar
koma saman, er fjöldasöngur
heldur hjáróma og menn þora
ógjarnan að láta til sín heyra. En
þarna söng hver maður hástöfum
og undirleikarar heyrðu varla í
hljóðfærum sínum.
Þessi stund verður aldrei end-
urtekin. Ási er horfinn héðan yfir
landamærin, en verkin hans lifa
áfram á vörum þjóðarinnar.
Hugur okkar sem eftir lifum fyll-
ist þakklæti til hans fyrir þær gjaf-
ir, sem hann færði okkur.
Arnþór Helgason.
Mig langar að skrifa örfá minn-
ingabrot um hann Ása minn, sem
örlítinn þakklætisvott fyrir mína
hönd og barnanna minna
tveggja, Védísar q&Egils.
Egkynntist Ásafnc vorið ’68,
þá stóð hann allt í eiaföí kjallara-
dyrunum á Baldursgötu 9, heim-
ili okkar Þorsteins frá Hamri,
fyrrverandi manns míns, og var
fluttur á móti með skrifstofu
Spegilsins. „Spegilstímabilið“,
einsog við Þorsteinn höfum
stundum kallað það, var hafið.
En það tímabil var Ási nánast
daglegur gestur á Baldursgötu 9,
og Ragnar Lár. teiknari og með-
eigandi hans oft með í för. Stund-
um var rétt litið við á leiðinni
heim í kvöldmat en stundum
gerður stanz. Stundum var þá
peli með í farteskinu og stundum
jafnvel koníakspeli. „Það er svo
gott fyrir hjartað og gerir mann
góðan,“ sagði Ási stundum um
koníakið.
Hann átti auðvelt með að
heilla Védísi litlu dóttur mína,
einsog önnur börn og hún leit
fljótlega á Ása sem sér nákominn
mann, frænda eða jafnvel afa.
Þegar ég hitti Ása fyrst gekk ég
með seinna barnið mitt, og er ég
fæddi son í fyllingu tímans, gladd-
ist Ási mjög yfir þessu undri lífs-
ins. „Maður á að eiga milljón,“
sagði hann stundum og hampaði
Agli kunnáttusamlega, því sjálf-
ur átti hann fjögur. Samband
gervifótinn og framleiddi þannig
feikna míkil hljóð. Þetta var kall-
að „að gera hittið“. „Ási, gerðu
hittið,“ var oft beðið og Ási hafði
lag á að draga það hæfilega á
langinn til að vekja enn meiri eft-
irvæntingu og gera enn meiri
lukku þegar stundin rann upp.
Enda var „hittið" ævinlega há-
markið í heimsóknum Ása.
Þótt margt komi upp í hugann
og margt sé að þakka fyrir, þá er
ein minning mér kærust, og hún
er tengd þeim Spegilsfélögum
báðum, Ása og Ragnari. Þeir
vissu að þegar Egill kom í heim-
inn var þröngt í búi hjá skáldinu
og ekki til fé fyrir barnavagni.
Þetta fannst nú ritstjóra Spegils-
ins ótækt ástand og tók til sinna
ráða. Þá voru starfræktar tvær
kominn ættingja, og ég sé á bak
einum minna beztu vina og kveð
Ása með miklum trega og sökn-
uði.
Ég votta eiginkonu, bömum
og barnabörnum dýpstu samúð
mína.
Guðrún Svava Svavarsdóttir
Ási í Bæ hafði verið með Græn-
lendingum og hafði með þeim
sterka samúð og augu hans skutu
neistum þegar hann talaði um
það hvernig komið var fyrir þessu
elskulega fólki sem hafði verið
dregið úr út náttúrulegu líferni
sínu og inn í „neysluljóð
heimsins". í kvæðabók um
þeirra Egils varð mjög náið, enda
bar Ási hann á höndum sér frá
fæðingu. Ási tók fljótt upp ýmsa
siði, sem þróuðust smám saman
eftir því sem Egill stækkaði.
Hann hafði fyrir fasta venju að
jafnhatta Egil til að athuga hvort
hann hefði stækkað og þyngst síð-
an síðast. En nú eru reyndar liðin
mörg ár síðan það var gerlegt af
skiljanlegum ástæðum. En þá var
tekinn upp sjómaður í staðinn við
mikla kátínu. Auk þess var svo
brugðið á leik fyrir bæði börnin.
Ási notaði stafinn sinn sem fiðlu-
boga og líkti eftir hljóðfærinu um
leið, og hann kunni líka að snúa
honum einsog amerískar stúlkur,
sem fara fyrir skrúðgöngum, og
ég veit ekki hvað eru kallaðar,
eða kannski tók hann þetta eftir
Maurice Chevalier eða einhverj-
um Hollywood dansköppum
millistríðsáranna. Hann sagði
þeim oft sögur með miklum fett-
um og brettum og brá sér í mörg
hlutverk í einu. Oft var gítarinn
tekinn fram á þessum árum eða
jafnvel stigið orgel og sungið
með. Þegar Raggi Lár var með
tók hann sig stundum til og
hermdi eftir og þá oftast eftir
kunnum söngvurum og stundum
voru teiknaðar myndir af allri
fjölskyldunni. Allt vakti þetta
mikla kæti, en mesta lukku gerði
þó gervifóturinn, eftir að Ási
fékk hann. Ekkert stóðst saman-
burð við þann töfragrip í augum
barnanna minna. Ási tók, að ég
held, lofttappa úr fætinum og
pumpaði með stúfnum ofaní
verzlanir í grenndinni, sem
verzluðu með notaða barnavagna
og kerrur. Ási fór á báða staðina
og bauð að birta auglýsingu í
Speglinum gegn því að fá notað-
an barnavagn. Onnur verzlunin
gekk að þessu, svo Raggi
teiknaði auglýsingu og Ási samdi
texta og auglýsingin birtist í
„Speglinum". Ég held ég muni
aldrei gleyma því, þegar þeir
komu tveir saman niður Bald-
ursgötuna akandi tómum, gráum
barnavagni á milli sín. Gleðin var
svo mikil, að mér finnst endilega
að þeir hafi þotið eða jafnvel
flogið niður alla götuna. Þetta
voru dýrðarár. Full með glens og
grín, ljóðskraf og söng og pólit-
ískar og heimspekilegar um-
ræður.
En síðan þá er mikið vatn til
sjávar runnið. Dóttirin orðin full-
orðin manneskja og býr í út-
löndum, sonurinn á leiðinni að
verða fullorðinn og við Þorsteinn
slitum samvistum fyrir þremur
árum. Þótt Ási héldi tryggð við
okkur gegnum þykkt og þunnt,
sáumst við alltof sjaldan síðustu
árin, af ýmsum ástæðum. Þó
heimsótti Ási okkur Egil glaður
og reifur eftir Spánardvölina og
þeir brugðu sér þá í einn sjó-
mann, svona uppá gamlan.
Við erum öll þrjú þakklát fyrir
að hafa verið samferða Ása um
stund og fengið skerf af þeirri
mannlegu hlýju og lífsgleði sem
hann sparaði ekki að veita inní
okkar daglega líf. Börnunum
mínum finnst þau hafa misst ná-
Grænland efnir hann í mikinn
seið gegn óvinum sínum og
granna okkar í vestri, hann vill slá
þá „vængjum heiðríkjunnar“,
hann vill „kringja þá gjörninga-
þokurn".
Það kom reyndar víðar fyrir í
bókum Ása að hann vildi prófa
hvernig færi ef undrinu væri
hleypt inn í líf mannanna. Þegar
hann gaf út skáldsöguna Korriró
voru höfundar margir mjög upp-
teknir við kórrétt raunsæi - þá
tók Ási sig til og lét út af náunga
einum í sjávarplássi streyma mik-
inn og óútskýrðan kraft og inn í
aðra menn og breyta þeim og öllu
þeirra hátterni. Og sjá: Heimur-
inn er annar en hann var: Sér-
hagsmunapotið hefur lagt á
flótta, rembingurinn, ránskapur-
inn, hræsnin, tilfinningakuldinn
og kyndeyfðin, en fram sækja
samhygð, sameign, góðvild, um-
burðarlyndi og holdsins gleði.
Það er margt gott um þessa bók.
Hún minnir svo hressilega á það
hver maður Ási var sjálfur -
galdramaður, óvinur grámó-
skunnar, útsmoginn samsæris-
maður gegn leiðindum heimsins.
Ási í Bæ kom stundum við hér
á Þjóðviljanum og færði okkur
eitt og annað bundið og óbundið,
munnlegt og skriflegt og hafi
hann kæra þökk fyrir það allt.
Við vorum einhverju sinni að tala
saman um landsins og sósíalis-
mans gagn og nauðsynjar og þá
sagði hann rétt si sona: Ég held
að þú sért manneskja. Þetta
fannst mér besta lof og bjó að því
lengi. Sjálf þurftum við aldrei að
„halda“ neitt um Ása í Bæ, hann
VAR svo sannarlega Manneskja.
Eiginkonu og börnum Ása
sendi ég mínar einlægustu sam-
úðarkveðjur.
Árni Bergmann.
1. maí. Ég sit einn í bíl á leið
vestur á Stykkishólm. Klukkan er
langt gengin í tíu. Hvalfjörður. í
útvarpinu syngur Ási í Bæ vísur
sínar um Gulla Valdason, hvern
ekki var mulið undir. Hins vegar
pissuðu utan í hann góðborgarar,
enda dansaði hann ekki eftir
þeirra nótum. Þannig vísur á að
syngja á slíkum degi.
Liðið er fram á hádegi og stefn-
an tekin norður yfir Kerlingar-
skarð. Þeir á fréttastofunni flytja
tíðindi af tilstandi dagsins. Kem-
ur þá ekki, eins og skrattinn úr
sauðarleggnum, andlátsfregn
Ása. Og ég sem hélt, að þessi
minn gamli staupkumpán og
bróðir í anda mundi fráleitt
geispa golunni fyrr en þessi öld
hefði tekið staf sinn og hatt.
Þannig líður tíminn og
Breiðafjörður blasir við í nettri
ró, eins og mannlífið á Hólmin-
um. Mikið hefði sá staður haft
gott af hóflega hrjúfri yfirreið
Ása í Bæ. En því verður ekki við-
komið héðan af.
Víst kveð ég Ása með nokkr-
um trega. Þó votta ég engum
samúð mína, því vissulega er
mulið undir okkur, sem eigum
vísa endurfundi við góða drengi.
Pjetur Hafstein Lárusson.
Sumarið 1937 var ég eitt sinn á
gangi niður Bárustíg í Vest-
mannaeyjum með Binna móð-
urbróður mínum. Eftir gangstétt-
inni hinum megin götunnar gekk
ungur maður við staf, stórlega
fatlaður á öðrum fæti, en tigin-
mannleg reisn yfir honum engu
að síður, og sólvindur lék í hári
hans. Hann vakti strax athygli
mína, og ég spurði hver maður-
inn væri. „Þetta er Ási í Bæ,“
sagði Binni. Frekari kynning var
óþörf, því ég hafði oft heyrt hans
getið sem spéfugls og vinsæls
gaman vísnasöngvara.
Síðar átti ég eftir að kynnast
honum náið, eiga hann að félaga
og vini yfir fjörutíu ár. Svo fágætt
var trygglyndi hans.
Nú er þeirri skemmtilegu sam-
fylgd skyndilega lokið. Ég var á
ferðalagi í öðrum landsfjórðungi,
þegar mér var sagt lát hans. Þó ég
vissi að hann hafði átt við van-
heilsu að stríða seinustu mánuði
og taflið tvísýnt, kom mér fregnin
á óvart. Ég talaði við hann klukk-
utíma áður en ég fór úr bænum.
Hann var þá hress í máli að vanda
og taldi sig á góðum batavegi, þó
hægt færi.
Það var fallegt af forsjóninni,
fyrst komið var að hinstu lend-
ingu hvort eð var, að unna Ása
„síðasta lokadags" í stíl við líf
hans og hugsjónir: 1. maí þegar
alþýðan sem hann unni fer um
götur undir blaktandi rauðum
fánum „til frelsis okkar stétt“.
Mikill sjónarsviptir er að Ása í
Bæ og tóttilegt að eiga ekki von á
fleiri sanjfimdum. En það er ekki
eins og któpn skilji okkur eftir arf-
laus. Eg hief verið að lesa í bókun-
um han& seinustu dægrin. Þar
mætum Við honum ljóslifandi á
hverri sfðu: glöðum og reifum,
jafnglöggum á mannlega fegurð
sem fánýti og mannlegan veik-
leika, glettnisbrosið alltaf í
kallfæri, og gott er hjartað sem
undir slæi.
Vegna -ytri atvika tókst mér
ekki milli andláts hans og útfarar
að setja orð á blað sem minningu
hans væru samboðin. En ég flyt
honum saknaðarkveðju og heilar
þakkir fyitir liðna tíð.
Einar Bragi
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN ' Þrlðjudagur 7. maí 1985