Þjóðviljinn - 26.06.1985, Blaðsíða 7

Laugarnestanginn er einn besti sólarlagsútsýnisstaður Reykjavíkur. Ljósm.: Valdís.
Jónsmessuhátíð
á Laugarnestanga
Blikur á lofti um framtíð þessa litla skika sem er orðin eins og vin í eyðimörk
uppfyllinga, birðageymsla, verksmiðja og hraðbrauta
Sólin skein í daufu Ijósi í gegn-
um móðu í vestri og Sóleyja-
breiður hneigðu krónur sínar
fyrir hægri golu af sjónum.
H@fið marraði hljóðlega við
lága stuðlabergskletta og sæ-
bárna möl í víkum og vogum.
Fuglar kvökuðu en í fjarska
heyrðist daufur niður af sam-
felldri bílaumferð í borginni.
Jónsmessunótt á Laugarnes-
tanga.
Á sunnudagskvöld safnaðist
stór hópur fólks við Listasafn Sig-
urjóns Ólafssonar, sem stendur á
fögrum og óspilltum stað við sjó-
inn, til að halda Jónsmessu hátíð-
lega og leggja áherslu á að það
sem eftir er af Laugarnesi verði
ekki skemmum, olíutönkum og
hraðbrautum að bráð. Fólki
finnst nóg að gert þar sem búið er
að skemma allar náttúrulegar
fjörur frá Eiðisgranda inn í Graf-
arvog nema þennan litla bút á
Laugarnestanga. Parna eru líka
gömul tún, mýrar og holt og þar
að auki sögulegar minjar. Þar er
fuglalíf og fjölbreytilegur gróður.
Laugarnestanginn er orðinn eins
og vin í eyðimörk og ómetanlegur
fyrir stressaða borgarbúa.
í þessum 2-300 manna hóp var
fjöldi Laugarnesbúa og þar mátti
sjá listamenn, náttúrufræðinga,
sagnfræðinga og aðra Reykvík-
inga á ýmsum aldri. í hópnum
voru m.a. tveir alþingismenn og
einn borgarfulltrúi. Og í vændum
var dýrlegt sumarkvöld með
miklum væntingum um framtíð
þessa svæðis þó að blikur séu á
lofti, um hraðbraut sem á að
skera svæðið í tvennt og gera
gamla Laugarnesbæinn á sínum
háa bæjarhól og friðaðan kirkju-
garð að kverk milli hraðbrauta.
Það var Þór Magnússon
þjóðminjavörður sem tók að sér
ganga með hópnum um svæðið til
að byrja með og rifja upp sögu
þess. Fyrst var gengið á bæjar-
staði Suðurkots en alllangt sunn-
an þess er Suðurkotsvör sem nú
hefur verið fyllt upp með grjóti.
Suðurkot var í byggð 1703 og
fram eftir síðustu öld og hefur
verið ein af hjáleigum Laugar-
ness. Sjúklingar í
holdsveikraspítalanum reru til
fiskjar úr Suðurkotsvör fram
undir seinni heimsstyrjöld.
Rétt norðaustan við Suðurkot
var Biskupsstofan en hennar sér
nú engin merki. Hún var reist
snemma á 18. öld úr steini og var
ekki ósvipuð Nesstofu með
sneidda gafla. Þarna bjó
Steingrímur Jónsson biskup yfir
íslandi, mikill fræðimaður, og í
nokkur ár var ungur maður að
vestan ritari biskups. Hann hét
Jón Sigurðsson frá Rafnseyri við
Arnarfjörð. Hér hefur hann
reikað um tún og móa og horft á
Snæfellsjökul rísa við sjónarrönd
meðan sólin sökk í mar.
Fram undan Sigurjónshúsi var
holdsveikarspítalinn sem brann
til kaldra kola árið 1943. Þetta
var eitt stærsta hús á íslandi, gef-
ið af Oldfellowum í Danmörku
1898. Hér var holdsveikinni út-
rýmt en eftir því sem sjúklingum
fækkaði var húsið fengið lista-
mönnum og embættismönnum til
bústaðar. Hérbjuggu Guðmund-
ur G. Bárðarson náttúrufræðing-
ur, Haraldur Níelsson prófessor
og Sigurjón Markússon stjórnar-
ráðsfulltrúi og hér voru þeir Jón
Þorleifsson listmálari frá Hólum
og Ásmundur Sveinsson mynd-
höggvari til húsa. Holdsveikra-
spítalinn var æskuheimili Jónasar
Haralz bankastjóra og
Rögnvalds Sigurjónssonar píanó-
leikara. Þeir ólust upp í akadem-
íu lista og mennta.
Nú er gengið beint yfir tún og
þurrkaðar mýrar í átt til gamla
Laugarnesbæjarins sem stendur
upp á háum hól, síðasta bæjar-
hólnum í Reykjavík, og framan
við bæinn er hringlaga reitur. Það
er gamli kirkjugarðurinn og sér
móta fyrir útlínum kirkju í hon-
um miðjum. Líkur benda til þess
að kirkja hafi komið í Laugarnesi
skömmu eftir kristintöku en hún
var lögð niður 1794. Síðast var
grafið í kirkjugarðinum um 1870.
Frægasti ábúandi á Laugarnesi
var Hallgerður langbrók sem
eyddi ævikvöldi sínu hér og var
þá orðin kristin. Hún er því að
öllum líkindum grafin í þessum
kirkjugarði. Um langa hríð á
þessari öld bjó í Laugar-
nesbænum Þorgrímur Jónsson
söðlasmiður en hann var faðir
þeirra Ólafs lögfræðings og tón-
listarfrömuðar, Péturs, stofn-
Miðvikudagur 26. júní 1985 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 7