Þjóðviljinn - 24.08.1985, Blaðsíða 5

Náungi nokkur, sem er mið-
aldra og vel spikaður, enda þykist
hann tilheyra þessari upplýstu
millistétt einsog flestir aðrir,
vaknar með pólitík í kollinum á
morgnana og fer með hana £ mag-
anum í bælið á kvöldin. Hann
hugsar um pólitík, talar um póli-
tík, elskar pólitík og hatar. Þetta
er fyrirbærið homo politicensis, -
og í stað þess að fá sér staðgóðan
morgunmat, treður hann sér í
pípu, nær fyrst í Þjóðviljann og
les upp til agna. Síðan fer hann og
rakar af sér stöku hárin í hvolpa-
fullu andlitinu inná salerni (að
öðru leyti með þétt, vel greitt
alþýðubandalagskj álkaskegg).
Fer fram í eldhús, fær sér litla
sígarettu, amríska, jafnhattar
Morgunblaðið uppá borðið og
byrjar að fletta. Rétt áður en
hann missir af strætó, skoðar
hann berustu stelpuna í spegli
Tímans, athugar niðurlagið á
leiðaranum og fyrirsögn á les-
endabréfi eftir Halldór á Kirkju-
bóli. Svo er þessi maður rokinn í
vinnuna.
Þegar hann hefur komið sér
fyrir á bakvið skrifstofuborðið í
vinnunni segir hann eina dæmi-
sögu um hræsnina í Mogga dags-
ins, fimmaurabrandara úr „klippt
og skorið" í Þjóðviljanum, lætur
falla styggðaryrði um spillingu
Framsóknarflokksins og fær léð
Alþýðublaðið hjá kratanum á
vinnustaðnum (þetta er stór
vinnustaður). Það má segja að
hið daglega líf hefjist þarna.
Ég þarf varla að taka fram að
þessi maður þykist vera listelskur
í rúmu meðallagi, les bara jóla-
bækumar sem Árni Bergmann
mælir með, gengur brösulega að
þekkja Mozart frá Megasi, en
segir Megas betri og finnst Bjössi
bolla ekki besti leikarinn. Þetta
er nefnilega bæði krítískur
náungi og hortugur. Hann hefur
meiraaðsegja lesið Einarana - og
þykist vita allt um nútímabók-
menntir, en það geti bara enginn
skrifað alminnilega nema Kiljan.
Þið þekkið týpuna? Þetta er orð-
hákur. Með allt á hreinu.
Leið þrjú
Þessum manni kynntist ég í leið
þrjú á dögunum. Hafði áður séð
hann á fundum og við skipst á
einsatkvæðisorðum. Orð hans
voru yfirleitt einhver hæðnisyrði
um mál síðasta ræðumanns - og
mér gafst aldrei tóm til annars en
að muldra einhvers konar jáyrði
niðrí barminn. Sjálfur er ég feim-
inn að eðlisfari og hafði ekki haft
uppburði í mér til að taka hann
tali, þartil í strætó á dögunum, að
ég herti upp hugann, afþví fóík á
blöðunum á að leggja sig eftir
ymnum í grasrótinni og hún
grænkar og grær í strætó. Um-
ræðuefnið: Alþýðubandalagið og
annað sem leikur á tungu vinstri-
mannsins nú um stundir. Og af-
því það er laugardagur, og allar
líkur á því lesandi góður að þú
getir sofið þetta úrþér í fyrramál-
ið, langar mig til að gefa þér inn-
sýn í þetta samtal sem fram fór í
leið þrjú:
Kreppan
- Alþýðubandalagið á í
kreppu. (Það er þessi hortugi sem
heftir orðið)
- Þú segir tíðindi þykir mér,
hefur einhver þrætt?
- Nei, en þið eruð alltof hrœdd-
ir við að taka á henni í Þjóðviljan-
um.
- Kjaftæði, við erum alltaf
öðru hvoru að fjalla um krepp-
una, - og svo opnar þú varla blað-
INN
SÝN
Náungi í leið þrjú
ið án þess að sjá einhver skrif frá
fólki í þessari hreyfingu og kring-
um hana. Þetta er opið blað og
lýðræðislegt, við hikum hvergi
við að taka á vandanum.
- Iss,þetta erubara silkihansk-
ar og stungur á milli lína, - svo
eru ekkert fœrri í halelújakórn-
um.
- Heyrðu góur, þú sem hefur
allt á hreinu, áttu ekki uppskrift
að því hvernig frjó umræða um
kreppu Alþýðubandalagsins á að
fara fram?
- Jú.
Þegar hér var komið sögu ætl-
aði ég að ganga á djöfsa, en
vagnstjórinn hrópaði Háaleitis-
braut (þeir gera þetta fyrir þýska
túrista) og ég varð að þjóta.
Skyrgreiningin
Þegar leið þrjú kom árdegis,
klukkan 8.45, á þriðjudaginn var
upp Framnesveginn, hrökk ég í
kút. Það var kominn nýr litur á
vagninn, fagurgulur. Þegar ég
stíg uppí strætóinn sé ég orðhák-
inn frá því deginum áður og laust
sæti við hliðina á honum. Og af-
því ég var hálf smeykur um að
hafa verið of afundinn fyrir hönd
Alþýðubandalagsins daginn
áður, ákvað ég að beina talinu að
öðrum málum og vera svolítið
artarlegur við náungann:
- Finnst þér ekki fallegur nýi
liturinn á þessum strætó, það er
ekki þessi helvítis grámugga eins-
og á gömlu vögnunum?
- Þú segir nokkuð, - Mogginn
sá sér leik á borði og krafðist þess
að það yrði blár litur á vögnun-
um. Það er af því að þeir hafa
auga fyrir því, að það er sniðugt
fyrir Sjálfstæðisflokkinn að láta
umrœðuna snúast um ekki neitt,
svosem einsog Rauðavatnsmálið
fyrir kosningar, og það er snjallt
hjá þeim að vera á móti gula litn-
um núna. Það tekur athyglina frá
einræðisruglinu í borgarstjóran-
um og Sjálfstæðisflokknum.
Hann var orðinn æstur, hækkaði
róminn, roðnaði í framan og ég
heyrði fullorðinn mann í sætinu
fyrir framan hvísla að sessunaut
sínum um leið og hann skákink-
aði kolli afturfyrir sig: „kom-
mar. “
- Og þetta var svo lítið skárra
hjá Alþýðubandalaginu í borg-
inni, að fólki finnstþetta bara allt í
lagi núna.
- Svona, svona (vildi róa hann
og koma í veg fyrir langar ræður)
það var nú ekkert alvont og þér
væri miklu nær að kenna mér
uppskriftina að frjórri umræðu
einsog þú þóttist hafa á hreinu í
gær.
- Það er sama málið, maður,
skilurðu það ekki? Efþú œtlar að
leysa kreppuna, þarftu að ræða
um hana, og þegar þú ræðir um
hana þá þarftu að analýsera, skýr-
greina hana, og frammistaða Al-
þýðubandalagsins er ein aðal
skýringin.
- Lát oss heyra.
- Sko, þegar Alþýðubandalag-
ið fór í borgarstjórn, fór það að
haga sér einsog Sjálfstæðisflokk-
urinn. Þeir sögðu meira að segja
borgarfulltrúarnir að þeir væru
að bera sig saman við íhaldið, það
var nefnilega akkúrat ekki það
sem fólkið vildi, heldur eitthvað
annað en íhaldið. Þess vegna varð
laxinn hans Sigurjóns tákn, tákn
um að Alþýðubandalagið vœri
ekkert skárra.
- Heyrðu vinur, þetta er gömul
lumma og maður er orðinn dá-
lítið þreyttur á þessu. Þetta er
líka búið, fortíð, það er annað
uppi. Það eru heldur ekki borg-
armálin sem spila neina stóra
rullu núna, ekki satt?
- Það getur vel verið, en þetta er
dœmisaga. Og þessi dœmisaga
gekk alveg aftur í síðustu ríkis-
stjórn. Við sem vildumflokk sem
væri öðruvísi en hinir flokkarnir,
uppskárum flokk sem varð alveg
einsog hinir. Það er bömmerinn.
Mér fannst ég vera búinn að
heyra þessa ræðu alltof oft í stof-
unni heima hjá mér og kunningj-
unum, svo ég varð næstum því
feginn að vagninn var kominn á
stoppistöðina mína við Háaleitis-
brautina einmitt á þessu augna-
bliki - á „bömmernum“.
Sagan
endalausa
Þegar ég stíg uppí strætisvagn-
inn síðastliðinn miðviku-
dagsmorgun kl. 8.45 á horninu á
Öldugötu og Framnesvegi, hvern
haldið þið að ég sjái? Nema þá
hortugu Alþýðubandalagsplöt-
una sem ég hef hér verið að leika
af. Ég ákvað að reyna að ná frum-
kvæðinu í þessum þætti samræðn-
anna:
- Þú verður að viðurkenna, að
það eiga allir flokkar í kreppu;
ekki bara Alþýðubandalagið,
heldur allir flokkamir. Á ég að
rekja þær fyrir þig? Meira að
segja flokkakerfið ailt er f
kreppu!
- Aha, ég vissi að þú myndir
koma með þennan. Þarna ertu
aftur farinn að líkja Alþýðu-
bandalaginu við aðra flokka og
afsaka þannig. Heldurðu að
flokkseigendafélagið í Alþýðu-
bandalaginu sé í eðli sínu öðruvísi
en önnur flokkseigendafélög?
Það skiptir í raun og veru ekki
máli, heldur hitt hvar fólkið er,
hreyfingin, vinur. Kreppa
Alþýðubandalagsins er fyrst og
fremst sú, að fólkið hefur snúið
sér frá því í alltof ríkum mæli.
- Heyrðu vinur, mér finnst æði
stutt í klisjurnar hjá þér og þú ert
kominn í húrrandi mótsögn.
Annars vegar segir þú að kreppa
Alþýðubandalagsins sé vegna
þess að það hafi orðið einsog hin-
ir flokkarnir og hins vegar segir
þú að fólkið hafi snúið baki við
flokknum, - hvert? Mér er spurn,
- ef fólkið fer yfírí aðra flokka af
því að Alþýðubandalagið er orð-
ið eins og hinir flokkamir, þá er
eitthvað í röksemdafærslunni
sem ég skil ekki.
- Nei, þú skilur það ekki! En
sérðu ekki, að ég sem er allaballi í
merg og bein, vil lýðrœði og
heiðarlega sósíaldemókratíu í
blönduðu efnahagskerfi, þar sem
ríkið erminimalt, hefenga ástæðu
til að styðja Alþýðubandalagið? í
skoðanakönnunum gefur fólk
eins og ég sig upp á BJ,
Kvennalistann eða hvergi, meira
að segja á Jón Baldvin. Ég vil
refsa þessari stofnun sem þið á
Þjóðviljanum haldið verndar-
hendi yfir.
- (Nú var mér hætt að lítast á
blikuna. Flótti? Léttir strengir?)
Ef þú værir ekki svona djöfull
traustvekjandi í útliti myndi ég
halda að þú værir algjör kverú-
lant, gott ef ekki létt geggjaður.
Þú ert ein mótsögn - og ja, hald-
inn annarlegum hvötum. Refsa!
(Sló mér á lær.)
- (Nú kom hann mér í fyrsta
skipti á óvart, - skáldlegur) Líf-
ið er mótsögn.
Þama fannst mér hann eitt
augnablik vera farinn að gefa sig í
vissum skilningi en gat ekki feng-
ið botn í tilfinningalífið hjá hon-
um, því strætó var kominn uppá
Háaleitisbraut - og ég orðinn
öskufúll.
Framtíðin
Eins og gefur að skilja var ég
orðinn dálítið þreyttur á þessum
náunga, mónótónumræðuefni,
og ég var farinn að vona að bíllinn
minn kæmi úr viðgerðinni. En til
að losna við að hitta hann á
fimmtudagsmorguninn ákvað ég
að taka strætóinn sem kemur
uppá Öldugötuhorn kl. 8.30. En
haldiði ekki að helvítið sé á sama
stað í vagninum.
Hann rífur orðið af mér, sem
ætlaði að segja þroskasögu af
dóttur minni.
- Ég er fulltrúi á kontór, dyra-
vörður á hóteli um helgar, skúra á
kontórnum þrisvar í viku, konan
mín vinnur líka og við eigum tvö
börn.
- Til hamingju.
- (Hann lét einsog hann heyrði
ekki háðið) Þetta er þrœlaþjóðfé-
lag, þar sem maður þarf að vinna
eins og skepna til að hafa þaðbara
sæmilegt - og maður hefur ekki
efni á þessu, hvorki líkamlegt né
andlegt þrek nema í örfá ár. Þess
vegna hélt ég íalvöru að verkfallið
hjá okkur í BSRB í fyrrahaust
vœri byrjunin á einhverju rosa-
lega góðu. Flokkakerfið skildi
þetta ekki - og allaballinn minn
ekki heldur. Veistu, að ég missti
trúna á þetta fyrirkomulag í vetur.
Það var þá sem flokkurinn fór að
missa af fólkinu, hreyfingunni.
Hann vissi ekki í hvorn fótinn
hann átti að stíga, með okkur eða
hinni deildinni.
- Þetta er líka gömul lumma
vinur, að flokkurinn hafi svikið,
að verkalýðshreyfingin hafi svik-
ið og allt það. Komdu með
eitthvað nýtt.
- (Hann saup hveljur og tók
svo að buna út úr sér). Flokkur
verður að vita hvað hann vill. Er
hann með stóriðju - móti stór-
iðju? Er hann á móti pólitísku
kommisarakerfi í bankaráðum og
svona? Hvað vill Alþýðubanda-
lagið? Er flokkurinn með fólkinu
sem stendur í verkfalli og r ' ann
þá reiðubúinn að vera lóti
öllum þeim sem leggja stei; i , ötu
þess? Verja ogsœkja? Erf, lur-
inn meðþvíaðþað verði e'mn líf-
eyrissjóður fyrir alla land:- nn?
Ér hann til í að fara í ha:. fyrir
raunverulegu atvinnulýðræði og
stríði við einræðisöflin sem þreng-
ja uppá hvern dag að lýðræði í
landinu? Er hann tilí að vera í
raunverulegri stjórnarandstöðu
með öllum þeim óþægindum sem
því fylgja, til dœmis að vera á
öðru máli en verkalýðsforystan?
Er flokkurinn tilí að leggja fram-
tíðaráætlun fyrir fólkið í landinu
og þar með gera upp með sjálfum
sér hvað hann vill?
- Nú þykir mér tíra. Þú ert
hættur að tala absalút og farinn
að spyrja. Ertu leitandi vinur? Þú
ert þá ekki meira afhuga Alþýðu-
bandalaginu en þetta. Hvað um
framtíðina? Hvaða möguleikar
eru fyrir fólk eins og þig, - sérðu
einhvers staðar von og ljós?
- Framtíðin liggur ( svörunum
við þessum spurningum mínum.
Framtíðin liggur með öðrum orð-
um í umræðunni sem núna fer
fram t. d. í Alþýðubandalaginu og
nærsveitum.
Og af því það var kominn í
hann sáttatónn og af því að vagn-
inn var kominn á áfangastað, -
bauð hann mér heim til sín hvar
við ræðum málin.
Óskar Guðmundsson
Laugardagur 24. ágúst 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5