Þjóðviljinn - 09.10.1985, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 09.10.1985, Blaðsíða 9
MENNING Konur karla Forvitnileg póstkortsýning í Norrœna húsinu finna má á póstkortum. Það er engu líkara en framleiðendur þeirra hafi einsett sér að mynd- skreyta alian Freud eins og hann leggur sig. Því miður verða þeir vissri einhæfni að bráð, en það er einmitt sú einhæfni sem fólgin er í ofuráherslu á úrsérgenginni kvenímynd og kynhlutverki kon- unnar. Carin Hartmann vill að konur blási í herlúðra gegn þess- ari niðurlægingu og vonandi verður henni að ósk sinni og að konur styrki til muna ímynd sína. E.t.v. þá fyrst fáum við að sjá öðruvísi bílæti og uppbyggilegri. Mér býður þó í grun um að seint hætti menn að senda hver öðrum blautleg póstkort. HBR. Hvernig sjá karlmenn konur og hvernig sjá þeir sjálfa sig? í kjall- ara Norræna hússins hefur nú verið sett upp sýning sem nefnist „Konur karla" og „Karlar“. Sýningin er sett saman úr póstkortasafni Carinar nokkurrar Hartmann, sænsks listmálara og listfræðings. Carin hefur á und- anförnum árum safnað um 4000 póstkortum víðs vegar að, sem sýna hefðbundna kynjaskipt- ingu; hvernig karlar líta konur og sjálfa sig. Einnig eru nokkur pióstkort gerð af konum og fjalla þau um konur. Sýning Carinar Hartmann er hin forvitnilegasta og vekur upp margvíslegar spurningar um hlut- verk kynjanna, ímynd þeirra og aðstöðu, sem og þær klisjur sem sprottið hafa upp í aldanna rás um konuna og karlmanninn. Car- in hefur flokkað póstkort sín eftir ýmsum þemum og eru skyldar myndir settar undir gler í einn ramma. Þannig eiga gestir auðveldara með að átta sig á hlut- unum, sem ella yrðu ruglingslegir og marklausir. En vissulega eru um leið dregnar nokkuð grófar h'nur og boðskapnum lætt inn hjá ... og á næsta korti liggur hún á bakinu, bundin, að mestu flett klæðum, gjarnan fyrir framan stuðara á bíl með skammbyssu við gagnaugað - ógnað - af fullkomlega skefjalausu ytra valdi og innri angist". Þannig far- ast Carinu Hartmann orð í sýn- ingarskrá og um leið eru allir karlmenn stimplaðir sadískir ruddar, eins og þeir eru sagðir hafa verið alla tíð, þrátt fyrir miklar ytri breytingar á þjóðfé- laginu og stöðu kynjanna hin seinni ár. Það er þetta blæbrigðaleysi sem háir sýningunni og gerir hana helsti einfeldnislega. Með örlítið meiri vinnu og gleggra auga hefði þessi fjöldi póstkorta getað leitt miklu meira í ljós. Það skal þó sagt hinum sænska listfræðingi til hróss að hann lætur efniviðinn ekki algjörlega hlaupa með sig í gönur. I mörgum römmunum má nefnilega sjá hina athyglisverð- ustu hluti og gleymi sýningargest- urinn flokkuninni um stund, get- ur hann skemmt sér við að móta eigin niðurstöður um það sem fyrir augu ber. Það er nefnilega ótrúlegt hvað dómurinn sneri þessu við og taldi nektina syndsamlega. Fyrir nú- tímafólk hlýtur það þó að vera aðalatriði hvernig nektin er opin- beruð. Carin Hartmann verður það á að alhæfa þegar hún leggur að jöfnu áhuga karla á nöktum kvenlíkama og ánægju sumra þeirra af að sjá nöktum konum misþyrmt á hrottalegan hátt. „Karlar gera grín að konunni áhorfendum, hvort heldur um altæk eða sértæk atriði er að ræða. Það hlýtur t.d. að vera álitamál hvort nekt sé niðurlægjandi. Grikkir til forna töldu þá menn frumstæða sem ekki þoldu að sjá líkamann afhjúpaðan. Kristin- HALLDÓR B. RUNÓLFSSOf Myndverk á sýn- ingu Eyjólfs. Innan um gömlu ismana Eyjólfur Einarsson sýnir í Listmunahúsinu Eyjólfur Einarsson er Ijóðrænn maður og þess vegna verða verk hans Ijóðræn. Reyndar veit hann þetta sjálfur og þess vegna hefur hann skeytt Ijóðum við margar myndir sínar á einkasýningunni sem hann heldur um þessar mundir í Listmunahúsinu við Lækjargötu. Þessi Ijóð eru ekki áföst við myndirnar, heldur fylgja þeim sem nokkurs konar formáli eða inngangur. Allar 44 myndirnar sem Eyj- ólfur sýnir eru skyldar innbyrðis. Þær eru súrrealískar á þá sérís- lensku vísu sem við þekkjum ein- na helst af kvæðum Steins Steinarrs. Einhverra hluta vegna verður áhorfandanum hugsað til Tímans og vatnsins þegar hann stendur frammi fyrir myndum Eyjólfs. Það er einnig eins og tím- inn hafi staðið kyrr fyrir málaran- um því stíll hans heyrir til annarri öld. Myndir hans eru fullar af söknuði eftir þeim tímum þegar nútímalistin var ennþá fersk og óspillt af eigin þversögnum. Þessi söknuður birtist í ótal myndum sem tilvitnanir í eldri stefnur og horfna meistara. Þannig læðist íslenskur expressi- onismi Engilberts inn í súrreal- ískt landslag Eyjólfs og beinir því inn á þjóðlegar brautir. Annað einkenni á myndum Eyjólfs er að þær eru hálft í hvoru hlutbundnar og óhlutbundnar. Þannig getur lína sem sveigist eftir fletinum verið útlína forms og vegur sem hlykkjast eftir ávölum heiðum. Slíkur tvískinnungur veldur ákveðinni spennu í bestu mynd- um Eyjólfs, en hann þyrfti að tefla fleiri slíkum atriðum fram og dýpka þau svo myndir hans losnuðu úr fortíðarviðjunum. Það er nefnilega svo að Eyjólfur er varfærinn málari og helsti feiminn við að þróa fram nýja sýn eða leið. Þess vegna hallar hann sér um of að stflbrigðum og stefn- um sem þegar hafa verið til lykta leidd. Það er ávallt erfitt að brydda upp á nýjungum í heimi sem virð- ist hafa séð allt og heyrt allt. Sumir listamenn eru úrkula von- ar um að nokkuð nýtt finnist undir sólu og reyndar er sú til- finning áleitin um þessar mundir. Hún liggur til grundvallar hinum margumtalaða síð-módernisma og skoðast af mörgum gagnrýnendum sem hugmynda- leg og menningarleg kreppa. Þrátt fyrir það halda menn áfram að segja hlutina með nýjum hætti, jafnvel þótt kenna megi ýmsa grunntóna í fórum þeirra. Að þessu leyti sver Eyjólfur sig í ætt við tíðarandann. Verk hans byggja á aðfengnum grunntón- um. En það sem verk hans skortir er sálarstríðið sem þetta ákveðna ástand veldur. Það eru m.ö.o. engin innri átök til í þessum verk- um og þ.a.l. ná þau ekki að spegla þá samtíð sem er sundurt- ætt af skorti á nýrri framtíðarsýn. Verk Eyjólfs eru maníerísk, en laus við öll innri átök. Listamað- urinn hefur búið sér þægilegan bólstað innan um gamla isma, laus við þær áhyggjur sem verald- leg tímamörk setja flestum lista- mönnum. HBR. Bœkur og bókaskreytingar Sýning í Gerðubergi Bækur og bókaskreytingar heitir sýning sem stendur yfir í Gerðubergi, félagsmiöstööinni í Breiðholti. Sýningunni er i tengs- lum við Listahátíð kvenna sem nú stendur yfir í Reykjavíkurborg. Sýningin er m.ö.o. ætlað að bregða Ijósi á bókaskreytingar kvenna og bókverk, þ.e. bækur sem listaverk. Sýningunni er ekki ætlað að gera tæmandi úttekt á vinnu kvenna hvað þetta varðar, en það er einmitt bent á það í sýningar- skrá að mikið af frummyndum skreyttra bóka sé með öllu glatað, og því sé ómögulegt að koma öllum slíkum verkum á framfæri. En þetta er ekki einungis sýn- ing á myndskreyttum bókum og bókakápum, heldur eru einnig í Gerðubergi bækur sem gerðar eru beinlínis sem listaverk. Eru það 8 listakonur sem sýna slík verk. Hins vegar eru mynd- skreytingar eftir nær 40 konur. Þessi mikli fjöldi þátttakenda er þó eins og áður sagði, langt frá því að vera tæmandi og er sýning- in því eins konar sýnishorn af af- rekum kvenna á þessu sviði. Sem uppbót fyrir gloppurnar fylgir sýnirígarsicrá, heildarskrá yfir skáldverk íslenskra kvenna sem birst hafa á prenti. Þetta er geðþekk sýning þótt ekki sé þar að finna mikinn frum- leik, nema þá í bókverkunum. Skreytingarnar eru vandaðar og vel unnar. Þær skiptast í bóka- kápur og svo myndskreytingar við texta. í sumum tilvikum eru listamennirnir sjálfir höfundar texta og er árangurinn yfirleitt persónulegri en þegar skreytand- inn lýsir texta eftir aðra. Þrátt fyrir það getur maður ekki varist þeirri hugsun að ís- lenskar bókaskreytingar séu fá- gætari og fátæklegri en efni standi til. Bókaþjóðin hefur gefið lista- mönnum sínum lítil tækifæri til að spreyta sig í lýsingarkúnstinni. Er af sem áður var, þegar handrit voru skreytt í bak og fyrir með óviðjafnanlegum myndum. Þeim listamönnum hlyti að bregða sem handrit skreyttu á ofanverðum miðöldum, ef þeir sæju bækur þær sem prýða venjulega bóka- skápa nú á tímum. En ekki er við konur að sakast í þessum efnum. Þó er einkenni- legt að sjá hvergi róttækar til- raunir til skreytinga í Gerðu- bergi. Sýnii það best hvað bóka- útgefendur láta lítið af hendi rakna til þeirrar iðju. Þá skortir algjörlega innlendar myndasögu- bækur, ef frá er talin ein tilraun, eftir Sigrúnu Eldjárn. Er það furðulegt að enginn skuli hafa lagt fyrir sig teiknimyndasögu- gerð hér á landi, þegar fyrir- myndirnar flæða yfir okkur frá öðrum löndum. Sýningin í Gerðubergi opin- berar sorglega stöðu bóka- skreytinga hér á landi. Svo virðist sem skreytingum fari fækkandi fremur en hitt. Fyrir svo sem aldarfjórðungi var snöggtum meiri fjölbreytni og þá var ekki óalgengt að bækur væru ríkulega lýstar, einkum ferðasögur og þjóðlffsbókmenntir. Þar áttu konur drjúgan þátt eins og sjá má. E.t.v. mun þeim einnig tak- ast að snúa við þessari öfugþróun og vonandi verður sýningin í Gerðubergi til þess að vekja menn til umhugsunar um þann mikilvæga þátt myndlistar sem bókaskreyting er. Annað væri þjóð til vansæmdar sem kenna vill sig við bækur. Miðvikudagur 9. október 1985 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 9

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.