Þjóðviljinn - 17.11.1985, Blaðsíða 17

Blaðburðarfölk r < 4 * •ess.'
Ef þú ert morgunhi
Haföu þá samband við afgreiðslu Þjóðviljaiis, sími 8 13 33
Laus hverfí:
Grettisgata, Hverfisgata, Laugavegur efri hluti, Tjarnarból, Fossvogur, Seltjarnarnes
Það bætir heilsu c að bera út Þjöðvi jghag qann
Útboð
Forsteyptar einingar:
Kaupfélagið Fram og Samvinnufélag útgerðarmanna
í Neskaupstað óska eftir tilboðum í forsteyptar eining-
ar í Hafnarskemmu í Neskaupstað.
Meginhluti eininganna er samlokueiningar í útveggi
og stoðir. Heildarþyngd er um 485 tonn.
Útboðsgögn verða afhent á Verkfræðistofu Sigurðar
Thoroddsen Ármúla 4 Reykjavík gegn 5.000 kr. skila-
tryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað kl. 11 miðvikudag-
inn 11. desember.
Verkfræðistofa
Sigurðar Thoroddsen hf
Er ekki tilvalið
að gerast áskrifandi?
DJÚÐVIIJINN
Tónlistarkennari
Tónlistarkennara vantar að tónskóla Fáskrúðsfjarðar
frá og með 1. janúar 1985. Æskilegt er að viðkomandi
geti tekið að sér stjórn kirkjukórs. Upplýsingar gefur
sveitarstjóri Búðahrepps í síma 97-5220.
Meinatæknir
Sjúkrahúsið Patreksfirði óskar að ráða meinatækni nú
þegar, eða eftir nánara samkomulagi. Góð vinnuað-
staða.
Allar nánari upplýsingar veitir forstöðumaður í síma
94-1110.
Sjúkrahúsið Patreksfirði.
FÓLKÁFERÐ!
Þegar fjölskyldan ferðast
er mikilvægt
að hver sé á sínum stað
— með beltið spennt.
yUMFERÐAR
RÁÐ
Riss af afstööu Dort-skýsins, plánetubrauta og sólar. Halinn stækkar þegar halastjarnan nálgast sólina og snýr í átt frá
sólinni. Kjarni halastjörnu er lítill, fáeinir tugir eða hundruð metra í þvermál og úr frosnum lofttegundum (m.a. vetni) og
smámolum úr föstu efni. Halinn getur orðið nokkrar milljónir kílómetra að lengd og er hann úr lítt þéttu gasi og geimryki.
Gestur utan úr geimnum:
Halley-halstjarnan
við og ýmsir bísnissmenn og félög
hér í norðrinu hyggjast skipu-
leggja ferðir t.d. til Ástralíu til
þess að veita sumum tækifæri til
þess að sjá dýrðina. Halley-
halastjarnan hverfur loks sjónum
manna í maí en er sýnileg um
skeið í sjónaukum. Þegar allt
kemur til alls verður þessi heim-
sókn mun tilkomuminni en var
1910, a.m.k. á norðurhvéli jarð-
ar, ef að líkum lætur.
Risasnjóbolti
Hinn óboðni gestur er ættaður
úr Oort-skýinu eða svonefndu
halastjörnuskýi sem umlykur
sólkerfisflötinn utan við Plútó í
meira en 6 milljarða kílómetra
fjarlægð. Þar er milljarður lítilla
eininga úr frosnum lofttegundum
og dusti að því er menn telja.
Þetta á að vera jaðar þess geim-
skýjahluta sem sólkerfið þéttist
úr í árdaga. Dálítill hluti þessara
geimsnjóbolta gengur á skökkum
brautum nálægt sólinni og þar eru
komnar hinar 1000 halastjörnur
sem þekktar eru. Sérhver þeirra
er úr kjarna (gas- og ryksnjóbolt-
inn), björtum baugi úr gasi sem
„gufar upp” umhverfis kjarnann
og loks hala úr gasi og ryki. Gasið
glóir vegna geislunar frá sólinni.
Aukin varmageislun sem hala-
stjörnur verða fyrir er þær nálgast
sólu sér til þess að ísinn
„bráðnar”. Sjálfur kjarninn er
e.t.v. aðeins 100 metrar í þver-
mál, baugurinn aftur tug- eða
hundrað þúsund kílómetrar og
halinn, oft tvískiptur, meira en
milljón km langur. Þéttleikinn er
hins vegar afar lítill, kannski einn
trilljónasti af þéttleika andrúms-
loftsins. Massi Halley-
halastjörnunnar er talinn vera
um einn hundraðmilljónasti af
massa jarðar. Engin hætta er á að
hún rekist á jörðina.
Lykill fortíðar
Fyrirhugað er að senda kveðj-
ur móti gestinum úr geimnum,
m.a. könnunarflaugar í allt að
1000-2000 kílómetra fjarlægð frá
kjarnanum og safna þar með dýr-
mætum upplýsingum sem varpað
geta ljósi á uppruna sólkerfisins.
Væntanlega verður Halley-
halastjarnan töluvert í fréttum á
næstunni og margir íslendingar
eiga eftir að svipast um eftir kóm-
etunni eins og halastjörnur kall-
ast á erlendum tungum.
Nú nálgast óðum gestur utan
úr geimnum í stutta heimsókn
eins og þegar hefur verið minnst
á í fréttum. Þetta er ekki lifandi
gestur heldur allstór halastjarna
sem nefnd er í höfuð á vildarvini
ísaks Newtons. Sá hét Edmond
Halley og hafði hann spáð um
eina endurkomu halastjörnunn-
ar.
í 60-100 milljón km
fjarlœgð
Halley-halastjarnan er mjög
vel þekkt úr sögunni. Hún er
myndarleg og oftast björt og
gengur skakka, egglaga braut
umhverfis sólu. Á 75 ára fresti er
hún í nánd við sólina og þar með
jörðina vegna þess að jörðin er
ein hinna innri pláneta og í 150
milljón kílómetra meðalfjarlægð
frá sólinni. Þess í milli er hala-
stjarnan úti í ystu myrkrum sól-
kerfisins; langt fyrir utan Plútó.
Síðast sást til Halley-
halastjörnunnar árið 1910. Fyrir
þremur árum tók svo að örla á
henni á ný í öflugum stjörnusjón-
aukum ^þar sem hún nálgaðist
innri hluta sólkerfisins á ofsa-
hraða enn eina ferðina. Um þess-
ar mundir ber hana í Nautið,
stjörnumerki á norðurhveli him-
insins, ekki langt frá stjörnunni
Aldebaran. Halastjarnan er þó
ekki enn sjáanleg með berum
augum. Fyrsta nóvember verður
hún í um 100 milljón km fjarlægð
frá jörðu á innleið til sólar. Af-
staða jarðar til hennar er þá ekki
mjög heppileg fyrir okkur sem
viljum skoða fyrirbærið en hún er
þó orðin sýnileg í litlum sjón-
aukum á kvöldin.
Aldrei
tiltakanlega björt
Er Halley-halastjarnan nálgast
stjörnumerkið Vatnsberann
verður hún smám saman sýnileg
berum augum (utan þéttbýlis)
u.þ.b. um miðjan desember og
þá sem hvítleitur þokublettur lágt
á himni. Hún fer svo lækkandi
með degi hverjum er hún nálgast
enn sólina. Halastjarnan verður
bjartari um leið en samtímis yfir-
gnæfir sólarbirtan ljósið frá
henni. Þann 9. febrúar mun
Halley-halastjarnan verða í 90
milljón km fjarlægð frá sólu.
Þessu næst verður gesturinn á út-
leið. Þá er hann horfinn undir
sjóndeildarhring okkar hér hátt á
norðurhveli og þegar halastjarn-
an er aftur nálægt jörðu, í 62
milljón km fjarlægð er hún al-
björt kvöldstjarna en einungis
sjáarjleg á suðlægum breiddar-
gráðum miðað við ísland. Suður-
hvelsbúar verða því heppnari en
Sunnudagur 17. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17