Þjóðviljinn - 24.11.1985, Blaðsíða 5

Ásmundur Stefánsson. Björn Þórhallsson Þröstur Ólafsson Guðjón Jónsson Magnús Geirsson
Verðtrygging launa
Núgildandi kjarasamningar
renna út um áramót. Það er sam-
dóma álit allra talsmanna verka-
lýðshreyfingarinnar, sem látið
hafa í sér heyra, að nýir kjara-
samningar verði ekki gerðir
nema að til komi trygging fyrir því
að sú kaupmáttaraukning sem
samið verður um, haldi. Kaup-
gjaldstrygging með einhverjum
hætti. Aftur á móti liggurekki Ijóst
fyrir hvaða leið verðurtil þess far-
in eða öllu heldur hvaða leið ertil í
þeim efnum. Hinu hafa flestir lýst
yfir að sú vísitölubinding launa
sem núverandi ríkisstjórn afnam
á vordögum 1983 verði ekki aftur
upp tekin. Fyrst svo er, vaknar sú
spurning hvaða leið er til sem
tryggi kaupmáttinn?
„Þrastarkvak"
Hrafnkcll A. Jónsson verka-
lýðsforingi á Eskifirði kallaði
hugmyndir Þrastar Ólafssonar
framkvæmdastjóra Dagsbrúnar í
þessum efnum „þrastarkvak“ og
vildi fá nánari skilgreiningu á því
hvað væri átt við með þeim. Hug-
myndir Þrastar um lífskjaras-
amning eru þó í raun einu tillögu-
rnar sem lagðar hafa verið fram
sem hugsanleg leið að því marki
að tryggja kaupmátt, þótt menn
greini á um ágæti þeirra. Út frá
þeim hugmyndum var kjaramála-
ályktun VMSÍ samin og síðan
samþykkt á dögunum. Þar er gert
ráð fyrir því að draga ríkisstjórn-
ina til ábyrgðar með þátttöku og
undirskrift undir næstu kjara-
samninga.
Björn Þórhallsson varaforseti
ASI tekur undir þessa hugmynd.
Hann sagði að tími væri til kom-
inn að láta stjórnmálamenn
standa ábyrga gerða sinna og vill
láta ríkisstjórnina vera þátttak-
anda og skrifa næstu kjarasamn-
inga.
Ymsir hafa lýst sig andvíga
hugmyndum Þrastar Olafssonar
og benda á að þeirri ríkisstjórn
sem nú situr sé ekki treystandi.
Þeir vitna til þess að forsætisráð-
herra Steingrímur Hermannsson
hafi hinn 17. júní sl. svarið við
fótstall Jóns Sigurðssonar í allra
áheyrn að kaupmáttur, sem þá
hafði nýverið verið samið um og
rauð strik lögð til grundvallar,
yrði ekki undir neinum kringum-
stæðum skertur. Steingrímur
hafði ekki farið utan nema tvisvar
áður en þetta loforð hafði verið
svikið. Lengri tími leið nú ekki
frá svardaga til svika.
Magnús Geirsson formaður
Rafiðnaðarsambandsins sagði að
menn deildu ekki um það að ein-
hverskonar kaupmáttartrygging
yrði að koma. Allt væri vísitölu-
tryggt nema launin, misgengið
sem það leiddi af sér gengi ekki
lengur. Hann sagði það í sínum
huga ekkert sáluhjálparatriði að
taka upp gömlu visitöluleiðina.
Sagðist Magnús telja að fleiri
leiðir væru til í þessum efnum. Ef
ekki fengist fram einhver trygg-
ing væri vart um annað að gera
fyrir verkalýðshreyfinguna en að
semja til mjög stutts tíma í einu.
„Ef til vill aðeins til eins eða
tveggja mánaða í senn,“ sagði
Magnús Geirsson.
Guðjón Jónsson formaður
Málm- og skipasmiðasambands-
ins segist ekki þekkja aðrar að-
ferðir til að vernda kaupmátt, en
þá að laun hækki ef verðlag
hækkar á undan. Þeir sem segja
þessa aðferð verðbólguhvetjandi
eru að segja ósatt vegna þess að
launin hækka alltaf á eftir, eftir
að verðlag hefur verið hækkað.
Sé einhver önnur leið til, þá sé
það töfraformúla sem sé flestum
hulin. Guðjón telur það aftur á
móti samningsatriði hvaða flokk-
ar vöru og þjónustu skuli mældir
þegar kaup er bætt.
SIGURDÓR ,
SIGURDÓRSSON ' *
Þeir sem andvígir eru beinni
þátttöku ríkisstjómarinnar í kjar-
asamningunum segja að rííris-
stjórnin hafi dregið á langinn all-
ar aðgerðir í húsnæðismálum og
ætli sér að nota þau sem verslun-
arvöru í samningunum. Þessu eru
margir andvígir. Þeir segja að
það sé ríkisstjórninni einni að
kenna hvernig komið sé í húsn-
æðismálunum og henni einni beri
að leysa málið. Aðrir benda á að
hér sé um svo mikilvægt mál að
ræða að verkalýðshreyfingin
verði að koma fólki til hjálpar,
ríkisstjórnin ætli sér ekki að leysa
vandann með öðrum hætti.
Vissulega hafa báðir aðilar nokk-
uð til síns máls og þetta hlýtur að
verða matsatriði. Hinsvegar er
hægt að taka undir með þeim sem
benda á að verkalýðshreyfingin í
heild sinni eigi ekki að slá af eðli-
legum kjarakröfum sínum til að
leysa mál sem ríkisstjórn landsins
ber að leysa en hefur klúðrað.
Það kom fram í máli manna og
tillöguflutningi á þingi VMSÍ um
síðustu helgi, að ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar væri versti
óvinur vinnandi fólks í landinu,
því bæri verkalýðshreyfingunni
að beita öllu afli til að koma
henni frá völdum. Þeir sem and-
vígir eru hugmyndum Þrastar Ól-
afssonar segja að með því að gera
ríkisstjórnina að beinum þátttak-
anda í kjarasamningum, sé verið
að bjarga henni fyrir horn. Ríkis-
stjórnin geti alltaf skotið sér á
bak við „breyttar forsendur“ þeg-
ar hún svíkur gerða samninga.
Þess vegna beri að halda henni
fyrir utan kjarasamninga sem
beinum aðila, það séu vinnu-
veitendur sem beri að semja við.
BSRB
Á þingi BSRB í haust var í á-
lyktun lögð áhersla á stórhækkun
launa og verðtryggingu þeirra.
Verðtryggingin var ekki nánar
útfærð en vitað er að margir af
forráðamönnum BSRB hallast
helst að sömu eða svipaðri verð-
tryggingu launa og var áður en
ríkisstjórnin afnam hana 1983.
Þeir segja sem svo að samningsat-
riði megi telja hvaða vöruflokkar
séu mældir, en vart sé til önnur
leið en að bæta í launum þær
verðhækkanir sem verða. Það
sama og Guðjón Jónsson bendir
á-Vitur maður benti á fyrir
skömmu að brennivínsflaskan
gæti verð góð kaupgjaldstrygg-
ing. í hvert sinn sem fjármálaráð-
herra teldi sig þurfa að hækka
brennivínið, hækki laun fólks í
landinu af sömu þörf.
Ásmundur Stefánsson forseti
ASÍ sagði að ýmsar hugmyndir
væru uppi um með hvaða hætti
væri hægt að tryggja kaupmátt.
Hann nefndi þær hugmyndir sem
hann setti fram á formannafundi
ASÍ í vor, þar sem annarsvegar er
gert ráð fyrir aðhaldi í verð-
lagsmálum, þannig að verðlag
opinberrar þjónustu yrði fryst og
að ekki verði lögð ný gjöld á
hana. Einnig að gengisbreyting-
um verði settar fastar tímasettar
skorður. Hinsvegar að ef verð-
hækkanir verði meiri en ráð er
fyrir gert, komi viðbótar
kauphækkun og í þriðja lagi væru
samningar uppsegjanlegir ef
kaupmáttur félli niður fyrir
ákveðið mark. Ásmundur tók
fram að undir öllum kringum-
stæðum snerist málið um það að
tryggja að kaup hækki meira en
verðlag og þeim árangri má ná
með því að blanda saman aðhaldi
að verðlagsmálum og rauðum
strikum, eða þá að semja til
skamms tíma í senn. Ásmundur
benti á að í samningum sl. sumar
hefði verið samið um ákveðnar
kauphækkanir sem miðuðu við
ákveðnar verðlagsspár. Þetta átti
að gefa ákveðna niðurstöðu í
kaupmætti. Stjórnvöld stóðu
ekki við þá yfirlýsingu sína að
halda verðlagi innan þeirra
marka sem miðað var við. Aftur á
móti kom á tímabilinu óvænt
kauphækkun, sem að mestum
hluta vegur upp þær verðhækk-
anir sem urðu umfram spá. Því
verður kaupmáttur yfir tímabilið
ekki nema fjórðungi minni en ráð
var fyrir gert og kaupmátturinn í
desember 1%. Ásmundur sagði
að þetta sýndi að hans dómi að
yfirlýsingar stjórnvalda einar og
sér nægi ekki, heldur verði að
vera í samningum ákvæði sem
tryggi með hvaða hætti fólki verði
bættur skaðinn ef forsendur
samninga standast ekki.
- S.dór
LEIÐARI
Sameinað átak
Ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar hefur
lýst því yfir aö vísitölubinding launa eins og var
fyrir vordaga 1983 komi ekki til greina í komandi
kjarasamningum. Verkalýðshreyfingin hefur
aftur á móti lýst því yfir að ekki komi annað til
greina en kaupmáttartrygging í komandi samn-
ingum. Hvaða leið, sem verkalýðshreyfingin
velur til að tryggja kaupmátt þeirra launa sem
samið verður um í næstu kjarasamningum,
mun hún þurfa á öllu sínu afli að halda til að ná
því fram.
Það má öllum vera Ijóst að ekkert annað en
kaupmáttartrygging kemur til greina í næstu
samningum. Sú reynsla sem íslensk verka-
lýðshreyfing hefur af loforðum ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar er með þeim hætti
að henni verður ekki treyst. Verkalýðshreyfing-
unni er mikill vandi á höndum þegar sest verður
að samningaborði um næstu áramót.
Eftirað ríkisstjórnin tók vísitölubindingu launa
af í júní 1983, en lét vísitöluna mæla allt annað
hefur átt sér stað þvílíkt misgengi á flestum
sviðum fjármála í landinu að ekki verður lengur
við unað. Það getur heldur ekki gengið lengur
að kaupmáttur launa sé óverðtryggður í 35%-
40% verðbólgu eins og verið hefur nú um tæp-
lega tveggja ára skeið. Sú ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar að láta vísitölu mæla allt annað en
launin hefur leitt til þess að þúsundir manna eru
að missa aleigu sína. Nauðungaruppboð blasa
við þúsundum húsbyggjenda og íbúðarkaup-
enda. Fjöldi þeirra sem leita til félagsmálstofn-
una í landinu eftir hjálp til að komast af hefur
ekki í áratugi verið jafn mikill og um þessar
mundir. Hjá stórum hópi fólks í landinu ríkir
neyðarástand. Hlut þessa fólks þarf að rétta við.
Það kemur í hlut verkalýðshreyfingarinnar nú
eins og hingað til. Hún þarf því á öllum sínum
styrk að halda innan raða heildarsamtakanna,
ásamt þeim pólitíska styrk sem Alþýðubanda-
lagið, helsti verkalýðsflokkurinn í landinu, getur
veitt henni.
Þegar til samninga kemur getur ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar ekki skotið sér á
bak við lélegan sjávarafla og vont árferði. ís-
lendingar hafa búið við eitt mesta góðæri til
lands og sjávar sem menn muna eftir á því ári
sem nú er senn á enda. Siávarafli hefur orðið
meiri en nokkru sinni fyrr í íslandssögunni. Ytri
aðstæður eru því eins góðar og hagstæðar og
frekast er hægt að hugsa sér. Verðlag á er-
lendum mörkuðum hefur verið okkur hagstætt
og farið hækkandi. Aukin verðmæti fást með
nýjum aðferðum, sölu ferskfisks í gámum á
Englandsmarkaði. Ríkisstjórnin og vinnu-
veitendur geta því ekki skotið sér á bak við
aðsteðjandi erfiðleika. Móðuharðindum af völd-
um misheppnaðrar ríkisstjórnar ber verkalýðs-
hreyfingin ekki ábyrgð á. Geti ríkisstjórn ekki
séð til þess að landsmenn séu ekki bónbjargar-
menn í góðæri eins og þessu, ber henni að fara
frá. Slík ríkisstjórn er ekki fær um að stjórna
landinu.
Verkalýðshreyfingin verður að leggja áherslu
á að kaupmáttur ársins 1980 verði endur-
heimtur. Hvort sem það verður í einum eða fleiri
áföngum. Jafnframt verður að tryggja það að
kaupmáttur verði ekki skertur. Ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar hefur lýst því yfir að
kaupmáttur eigi ekki að aukast á næsta ári,
nema í hæsta lagi um 1/2%. Slík yfirlýsing er
fjarstæða í góðæri sem þessu. En besta kjara-
bót sem íslenskur verkalýður gæti fengið, væri
að koma þessari ríkisstjórn sem nú situr frá
völdum. -S.dór
Sunnudagur 24. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5