Þjóðviljinn - 24.11.1985, Blaðsíða 13

manna á meðal, og meira
jafnræði meðal þegna þjóðfélags-
ins, þareð hin hvimleiða gjá milli
bíleigenda og þeirra sem ekki
eiga bíla yrði að nokkru eða veru-
legu leyti brúuð.
„Aðalskipulag
Reykjavíkur
1962-1983“
í umfangsmikilli bók, sem kom
út árið 1966 og nefnist „Aðal-
skipulag Reykjavíkur 1962-
1983“, getur að líta einkar
fróðleg dæmi um viðhorf ráða-
manna og skipuleggjenda til um-
ferðarmála, sem í því riti fá ýtar-
legri umfjöllun en ýmsir aðrir
meginþættir sem teljast verða
mikilvægari frá mannlegum sjón-
armiðum.
Á bls. 85 segir: „Fyrir gatna-
kerfi Reykjavíkur hefur notkun
einkabifreiða meginþýðingu,
bæði nú og framvegis.“
Á bls. 121 segir: „Borgaryfir-
völd hafa það sjónarmið gagnvart
sívaxandi bifreiðaeign á íbúa, að
taka verði svo mikið tillit, sem
unnt er, til áhuga almennings á að
eignast bifreið og komast leiðar
sinnar af eigin rammleik.'1
Á bls. 224 segir: „Svo sem fyrr
segir, var umferðarkönnunin
einnig látin ná tii farþegaflutn-
inga almenningsvagna. ... Hins
vegar var þess ekki að vænta, að
sá hluti könnunarinnar myndi
skipta miklu máli í vinnunni að
aðalskipulaginu."
I þessu gagnmerka plaggi,sem
nú ku reyndar vera úr gildi fallið,
kemur ýmislegt fróðlegt uppúr
kafinu, einsog til dæmis það að
stjórnmálamenn, sem ætlað er að
stjórna þróuninni í þágu þegn-
anna, afsala sér hlutverkinu í
hendur bílasala, olíufélaga,
tryggingafélaga, auglýsinga-
manna og annarra
hagsmunaaðila einkabílismans. I
annan stað er því umbúðalaust
lýst yfir, að almenningsvagnar
séu nánast aukaatriði í skipu-
laginu og rekstri borgarinnar, og
verður trauðlega lengra gengið í
opinberri fyrirlitningu á þeim
mörgu og fjölmennu hópum sem
háðir eru þessum farartækjum.
Stefna borgaryfirvalda undan-
farna áratugi hefur verið sú að
grisja byggðina sem rækilegast,
dreifa borgarbúum útum holt og
hæðir, móa og mela, sem vitan-
lega torveldar alla þjónustu
strætisvagna, og koma því svo
fyrir að íbúðahverfi og vinnustað-
ir séu í sem allra mestri innbyrðis
fjarlægð, þannig að menn séu
beinlínis neyddir til að eiga
einkabíla, hvort sém þeir hafa
ráð á því eður ei.
„Draumur
peningamanna
og sérfrœðinga"
Fyrir tæpum 17 árum lét Gest-
ur Ólafsson arkítekt og skipu-
lagsfræðingur eftirfarandi orð
falla í Morgunblaðinu og hefur
vonandi ekki skipt um skoðun
síðan: „Ef fólki er ekki gefið tæk-
ifæri til að skilja og taka þátt í
uppbyggingu og skipulagi hvers
staðar, atvinnuveganna og lands-
ins alls, er varla að búast við öðru
en áætlanir og skipulag - borgir
jafnt sem bæir - verði annað en
draumur peningamanna og sér-
fræðinga, jafnt innlendra sem er-
lendra.“
Fyrir hálfum öðrum áratug gat
að líta eftirfarandi hugvekju í
sænska tímaritinu Ord och Bild“
„í persónulegu lífi hvers einstakl-
ings getur eftirsóknin eftir að aka
í eigin bíl með fjölskyldu sinni
(kannski til litla einbýlishússins í
úthverfinu) ekki komist hjá að
setja ákveðið svipmót á menning-
una og grafa undan tilfinningum
sem þroska samkennd fjöldans.
... í umferðinni breytast bílleys-
ingjar í nýja tegund utanveltust-
éttar - umferðaröreiga - sem nær
ekki einvörðungu yfir gamal-
menni, sjúklinga, efnalítið fólk,
húsmæður, börn og aðra fótgang-
Sunnudagur 24. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
endur, heldur líka hjólreiða-
fólk."
í bók sinni Mánniskor i stan,
sem kom út í Svþjóð fyrir tveimur
áratugum, segir Ingrid Olausson:
„í byggingarmálum er nú stefnt
að einangrun og aðgreiningu eftir
stéttum, og þeir verða æ fleiri
sem ekki þola það. Jafnrétti er
goðsögn meðan við skipuleggjum
einsog við gerum nú, meðan
heilsuhraustir og sterkir fyrir-
vinnukarlmenn eru þær „venju-
legu“ manneskjur sem allt um-
hverfið er miðað við og aðrar
manneskjur verða að laga sig að.
En manneskjan er ekki aðlögun-
arhæf. Hún mótmælir með ýmsu
móti. Stundum með mótmæla-
göngum og ólátum, en oftar með-
vitað með fráhvarfi frá samfé-
laginu og öðrum vísbendingum
um skort á aðlögun, stundum
með almennum leiða. Hin að-
lögunarhæfa manneskja er goð-
sögn. Hvenær ætlum við að byrja
að laga þjóðfélagið að manneskj-
unni - en ekki öfugt?"
í öðru sænsku riti er að finna
þessar unthugsunarverðu upplýs-
ingar: „Hráolíu má með örveru-
fræðilegum (míkróbíólógískum)
aðferðum umbreyta í eggjahvítu
Nú á dögum er olíunni breytt í
mengun, samtímis því að vanþró-
uðu löndin, sem framleiða
meginhluta hennar, þjást af
óhugnanlegum skorti eggjahvítu-
efna."
Galdrafár
samtímans
Ef mannkynið skyldi bera gæfu
til að lifa af stjörnustríðsfyrirætl-
anir tröllveldanna og einkabíl-
isma ríku þjóðanna, þá spái ég
því að niðjar okkar, sem vonandi
verða reynslunni ríkari og svo-
lítið þroskaðri en við erum, eigi
eftir að horfa til síðustu 40 ára
einsog við lítum galdrafár fyrri
alda þegar mönnum var ekki með
öllu sjálfrátt um athafnir sínar. Á
þessu stutta skeiði hefur hirm—
svokallaði siðmenntaði heimur
veþð svo dáleiddur af töfrum
tækninnar-galdrafári samtímans
- að honum hefur með öllu
gleymst að jarðkúlan sem við
byggjum er háð náttúrulögmál-
um sem ekki má raska nema með
geigvænlegum og ófyrirsjáan-
legum afleiðingum; að orkulindir
hennar eru takmarkaðar og
verða ekki endurnýjaðar nema í
mjög litlum mæli; að allt sem fer í
súginn af okkar völdum er tekið
útá reikning framtíðarinnar; að
með hóflausri og ábyrgðarlausri
sóun á orku og öðrum auðlindum
erum við í rauninni að skerða lífs-
möguleika þeirra sem eiga að
byggja þetta jarðarkríli og þetta
litla útsker á jarðarkrílinu.
Einkabílisminn einsog hann er
stundaður á íslandi er stór þáttur
í þeirri ófyrirgefanlegu sóun
verðmæta.
Markmiðin
Að síðastu þetta: Markmið
Frjálsra vegfarenda eru skil-
greind í annarri grein laga sem
hér eru lögð fram til samþykktar.
Við þau vildi ég einungis bæta
nokkrum persónulegum tillögum
einsog til að hnykkja á yfirlýstum
markmiðum samtakanna.
í fyrsta lagi tel ég að stefna beri
að því að friða miðborgina fyrir
umferð einkabíla eftir því sem
föng eru á, til dæmis með því að
fjölda göngugötum.
í annan stað ber að stórfjölga
sérstökum akreinum fyrir strætis-
vagna í miðborginni og á stærri
umferðaræðum og/eða hafa sér-
stakar götur fyrir strætisvagna.
í þriðja lagi ber að þétta leiða-
kerfi strætisvagna og stytta bil
rnilli ferða og milli biðstöðva.
í fjórða lagi ber að stefna að því
að knýja alla strætisvagna raf-
magni.
í fimmta lagi ber að tryggja
hjólreiðamönnum öruggar leiðir
og helst sérstakar brautir um alla
borgina.
Og í sjötta lagi ber að fjölga
göngustígum til mikilla muna og
tengja þá santan í heildarkerfi -
en hverfa frá því fáránlega háttar-
lagi að láta þá liggja í ósamtengd-
unt bútum hér og hvar um borg-
ina einsog nú á sér stað.
Höfuðkrafa Frjálsra vegfar-
enda hlýtur að vera sú, að fót-
gangendur og hjólreiðamenn eigi
engu minni rétt til að búa í höfuð-
stað landsins og fara um hann
frjálsir ferða sinna en langhrjáðir
þrælar einkabílismans.