Þjóðviljinn - 14.01.1986, Blaðsíða 14

______________HEIMURINN____________
Líbanon
Kristnir berjast innbyrðis
Suður-Jemen
Valdaráni
afstýrt
Aden — Að sögn opinberrar
fréttastofu í Aden, höfuðborg
Suður-Jemen, komu öryggis-
sveitir í veg fyrir að forseta
landsins, Ali Nasser Moham-
med, yrði steypt af stóli. Fjórir
menn voru handteknir og tekn-
ir af lífi í gær eftir að sérdóm-
stóll hafði dæmt þá til dauða.
Meðal þeirra líflátnu voru fyrr-
verandi forseti og varaforseti
landsins en hinir tveir voru einnig
háttsettir í stjórn eða Sósíalista-
flokki Jemen sem er við völd í
landinu. Til viðbótar þessum
fjórum var fjöldi fólks handtek-
inn.
Suður-Jemen er syðst á Ara-
bíuskaga og hlaut sjálfstæði
undan bretum árið 1967. Landið
er eitt hið fátækasta í hinum ara-
bíska heimi og hefur sótt umtals-
verða aðstoð til Sovétríkjanna og
fylgiríkja þeirra. Forsetinn nú-
verandi og sá sem líflátinn var
höfðu staðið saman í skæruhern-
aðinum gegn bretum og mikla
umbrotatíma á síðasta áratug
þegar ríkisstjórnir komu og fóru,
sjaldnast á friðsamlegan hátt.
Beirut — Hersveitir kristinna
manna börðust af mikilli hörku
í Austur-Beirut í gær þrátt fyrir
að vopnahlé eigi að gilda í
landinu. Átökin náðu til fimm
hverfa og ma. var stærsta
bensínbirgðastöð borgarinnar
sprengd i loft upp.
Amin Gemayel forseti Líban-
on kom í gær til Damascus í Sýr-
landi til viðræðna við Hafez Al-
Assad forseta Sýrlands um friðar-
samkomulagið sem gert var að
New York — Á þingi PEN-
klúbbsins, alþjóðasamtaka rit-
höfunda, sem nú er haldið í
New York voru gerð hróp og
köll að George Shultz utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna
þegar hann ávarpaði fulltrúa í
fyrrakvöld. Með því vildu rit-
höfundarnir mótmæla því að
honum væri boðið að ávarpa
þingið.
Boðið til Shultz var runnið
undan rifjum formanns banda-
ríska PEN-klúbbsins, Norman
undirlagi sýrlendinga 28. des-
ember sl. Er talið að þessar við-
ræður ráði úrslitum um það hvort
samningarnir verði virtir og
friður komist á í landinu.
Átökin í Beirut eru sögð snúast
um það hvaða herdeildir krist-
inna manna nái undirtökunum á
þeim svæðum sem kristnir ráða.
Það var Elie Hobeika sem stjórn-
ar Líbönsku herdeildunum sem
undirritaði samkomulagið ásamt
leiðtogum sjíta og drúsa. Ho-
Rithöfundar
Mailer, sem varði þá ákvörðun
sína en baðst um leið afsökunar á
að hafa ekki borið hana undir
stjórn alþjóðasamtakanna.
Það sem rithöfundarnir höfðu
á móti nærveru Shultz var að þeir
telja hann fulltrúa ríkisstjórnar
sem beiti gömlu lagaákvæði til að
meina vinstrisinnuðum rithöf-
undum að heimsækja Bandarík-
in. Setningarræða forseta al-
þjóðasamtakanna, sænska rithöf-
undarins Per Westberg, hófst á
því að hann skoraði á Shultz að
nema þessi lög úr gildi.
beika heldur því fram að sveitir
hliðhollar Gemayel forseta beri
ábyrgð á átökunum sem brutust
út um helgina en Gemayel hefur
enn ekki fallist á friðarsamning-
ana. Falangistar halda því hins
vegar fram að sveitir Hobeika
hafi rofið friðinn og sé það ætlun
hans að ná yfirráðum yfir strand-
lengjunni sem tengir Austur-
Beirut við norðurhluta landsins
en þar er stærstur hluti Líbönsku
herdeildanna.
Shullz
Shultz lét háreystina í salnum
ekki hindra sig í að flytja ávarp
sitt. í því sagðist hann ma. vera
stoltur af að vera fulltrúi ríkis-
stjórnar sem hefði þá stefnu að
draga úr afskiptum hins opinbera
af lífi þegnanna. Hann mótmælti
því að stjórnin synjaði rithöfund-
um með óvinsælar skoðanir um
vegabréfsáritun en bætti því við
að engum sem hygðist kollvarpa
ríkisstjórninni, safna fé til undir-
róðursstarfsemi eða njósna um
Bandaríkin væri hleypt inn í
landið.
Norðurlönd
Aukin
aðstoðvið
Afríkuríki
Stokkhólmi — Norðurlöndin
eru nú að ganga frá samningi
við svonefnd Framvarðarríki í
sunnanverðri Afríku um aukna
aðstoð og efnahagssamvinnu
sem á að gera ríkin níu efna-
hagslega óháðari Suður-Af-
ríku.
Endanlega verður gengið frá
samningnum á fundi ráðherra
Norðurlandanna með fulltrúum
Framvarðarríkjanna í Harare í
Zimbabwe í lok þessa mánaðar.
Að sögn embættismanns í sænska
utanríkisráðuneytinu er tilgangur
samningsins að efla innbyrðis
samvinnu ríkjanna níu og við-
skipti þeirra við Norðurlöndin.
Einnig er ætlunin að hvetja fyrir-
tæki á Norðurlöndum til að draga
úr viðskiptum við Suður-Afríku
en beina þeim þess í stað til Fram-
varðarríkjanna.
Aðstoðinni sem samningurinn
gerir ráð fyrir verður veitt í gegn-
um Þróunarráð sunnanverðrar
Afríku en aðild að því eiga Ang-
óla, Botswana, Lesotho, Malawi,
Mosambik, Swaziland, Tanzan-
ía, Zambía og Zimbabwe.
Púað á Georae
Bandaríkin
Em kjamorkuvamimar óvirkar?
Bandarískir vísindamenn gagnrýna viðvörunar- ogstjórnkerfi Bandaríkjanna íhugsanlegu kjarnorkustríði.
Grundvellinum kippt undan ógnarjafnvœginu?
Washington — Bandarískir sér-
fræðingar í kjarnorkuhernaði
hafa að undanförnu dregið
mjög í efa tæknilega getu
Bandarikjanna til að svara í
sömu mynt ef kjarnorkuárás
verður gerð á landið. Segja
þeir ma. i gagnrýni sinni að
ráðamenn í Pentagon hafi svo
miklar áhyggjur af tæknilegum
ágöllum kerfisins að þeir hafi
gert ráð fyrir þeim möguleika i
stríðsáætlunum sínum að
Bandaríkin geri fyrstu árásina
til að koma í veg fyrir hugsan-
lega árás Sovétríkjanna.
Reynist þessar efasemdir rétt-
ar gætu þær kollvarpað því ógn-
arjafnvægi sem verið hefur undir-
staðan í samskiptum austurs og
vesturs frá stríðslokum. Daniel
Ford segir í nýútkominni bók
sinni, Hnappurinn, að „vilji for-
setinn þrýsta á kjarnorkuhnapp-
inn sé alls ekki víst að hann
virki“. Gagnrýni Fords hefur
fengið hljómgrunn hjá sérfræð-
ingum sem starfa á vegum banda-
ríkjaþings, sjálfstæðum vísinda-
mönnum og fyrrverandi starfs-
manni Pentagon sem segir að afar
auðvelt sé að rjúfa þá samskipta-
keðju sem stjórnkerfi landsins
byggist á í hugsanlegu kjarnorku-
stríði.
Veikir hlekkir
Gagnrýnendur Pentagon halda
því fram að stjórnkerfið sé miklu
ótryggara en almennt er látið í
veðri vaka. Kerfið byggir á gervi-
tunglum sem fylgjast með kjarn-
orkueldflaugum Sovétríkjanna.
Fari þær af stað senda tunglin boð
til jarðstöðva sem koma þeim
áleiðis til stjórnstöðvar hersins í
Colorado. Þar eru skilaboðin
vegin og metin og síðan send
áfram til Washington ef þurfa
þykir. Þá er gert ráð fyrir því að
þyrla flytji forsetann í svonefnda
Dómsdagsflugvél sem er eins-
konar fljúgandi stjórnstöð í
kjarnorkustríði. Þar ráðgast for-
setinn við yfirmenn hersins og
þeir ákveða í sameiningu hvaða
varnaráætlun skuli fylgt.
í þessu ferli eru margir veikir
hlekkir, segja sérfræðingarnir.
Til dæmis þurfa boðin frá gervi-
hnettinum að fara um fimm
jarðstöðvar og sumar þeirra
liggja mjög vel við skemmdar-
verkum. Stöðin í Sunnyvale í
Kaliforníu stendur við vegamót
tveggja hraðbrauta og ekkert
auðveldara en að vinna á henni
skemmdarverk.
Ýmislegt fleira er tínt til, svo
sem að lítið þarf til að hinar fljúg-
andi stjórnstöðvar missi allt sam-
band við viðvörunarkerfið vegna
þess að loftnetin sem þær notast
við detta iðulega af þeim á flugi.
Auk þess geta þær misst allt sam-
band við umheiminn ef þær verða
fyrir rafsegulhöggi frá kjarnorku-
sprengju. Þá er nefnt að stór hluti
viðvörunarkerfisins sé orðið
-gamalt og úrelt og sumt í niður-
níðslu vegna skorts á viðhaldi.
Bruce Blair sérfræðingur í
kjarnorkuhernaði sem vinnur á
vegum þingsins fór fyrir þremur
18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 14. janúar 1986
ERLENDAR
FRÉTTIR
haraldsson/R EUIER
árum í skoðunarferð í stjórnstöð-
ina í Colorado. Þá komst hann að
því að ratsjárstöðin í Flyingdale á
Englandi væri óvirk vegna bilana
og sama máli gegndi um þrjár af
fjórum ratsjárstöðvum í Norður-
Ámeríku en þær mynda svonefnt
„Early Warning System“, kerfi til
að fylgjast með ferðum sovéskra
kjarnorkueldflauga og flugvéla.
Martröð Pentagons
Ráðamenn í Pentagon hafa
mótmælt þessum fullyrðingum
sérfræðinganna. Þeir hafa að vísu
viðurkennt að á kerfinu séu
nokkrir snöggir blettir og að ýmis
tæki séu úrelt en það standi allt til
bóta og stöðugt sé unnið að
endurbótum. Þeir segjast hins
vegar vera fullir trúnaðartrausts í
garð kjarnorkukerfisins.
Eina martröð eiga þeir þó erfitt
með að losa sig við og hún stafar
af kjarnorkukafbátum sem kom-
ist geta óséðir upp að ströndum
Bandaríkjanna og stytt við-
bragðstímann niður í örfáar mín-
útur. Örfáar kafbátasprengjur
gætu sett allt kerfið úr sambandi,
eyðilagt valdar jarðstöðvar,
stjórnstöðvarnar fljúgandi og
jafnvel grandað forsetanum og
öðrum helstu leiðtogum. Fyrr-
verandi yfirmaður kjarnorkuher-
afla Bandaríkjanna, Bruce
Holloway, segir í bók Fords að ef
sovétmenn verða fyrri til og gera
stjórnsýsluna í Washington
óvirka þá muni bandaríkjamenn
aldrei ná sér á strik og ekki hafa
áhrif á gang mála.
Sjálfvirk viðbrögð
hættuleg
Eins og áður segir hafa ráða-
menn í Pentagon gert ráð fyrir því
í áætlunum sínum að Bandaríkin
verði fyrri til að hefja kjarnorku-
stríð. Bruce Blair telur ólíklegt
að til þess komi. En hann segir að
veikleikar í stjórnkerfinu hafi
valdið því að bandarísk hernað-
aryfirvöld reiði sig að verulegu
leyti á áætlanir sém byggja á því
að svara árás um leið og gervi-
hnettir tilkynna að sovéskar eld-
flaugar séu farnar af stað.
Slíkar áætlanir eru afar vand-
meðfarnar og bjóða heim mikilli
hættu á að kjarnorkustríð hefjist
vegna misskilnings eða tækni-
galla. Og Blair bætir því við að
jafnvel slíkt kerfi gæti orðið
óvirkt áður en til þess kemur að
setja það í gang. Hann segir að
stærstur hluti núverandi
viðvörunar- og stjórnkerfis muni
ekki virka nema í 10 mínútur eftir
að kjarnorkustríð brýst út.