Þjóðviljinn - 01.08.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
„íslensk tunga í íslenskum kaupstað, hvað
allir athugi", lét bæjarfógeti eitt sinn kalla á göt-
um Reykjavíkur þegar dönsk áhrif þóttu keyra
úr hófi fram í höfuðstað nýlendunnarárið 1848.
Sverrir Hermannsson menntamálaráðherra
á skilið allt hið besta fyrir viðleitni sína til að
fylgja bæjarfógetanum eftir, nú síðast með því
að gefa út reglugerð sem tekur af öll tvímæli um
íslenska tungu í íslensku sjónvarpi.
Helstu áhrif hinnar nýju reglugerðar í þessum
efnum munu koma fram í íþróttaþáttum þar sem
hingað til hefur verið plagsiður að senda út
erlent efni án tals eða texta á íslensku. Nú má
að vísu deila um einstök framkvæmdaratriði við
íslenskun á erldnu íþróttaefni, en meginstefnan
er í samræmi við íslenskan sjálfstæðisvilja og
þjóðlegan metnað.
Hinsvegar er full ástæða til að ganga skrefi
lengra. í rauninni er íslenskt efni sorglega sjald-
gæft í sjónvarpi, og í dagskrárgerð hefur þess
ekki verið gætt að undanförnu að í landinu er
blómlegt menningarstarf sem fyllilega getur
staðið á sporði þeim afrakstri skemmtiiðnaðar
sem að jafnaði flæðir um skjáinn.
Það vekur líka undrun, þegar sótt er fram
undir íslenskum merkjum í íþróttaþáttum, að
ekki skuli varið fé til að íslenska erlent barna-
efni, og látið nægja að texta þætti sem sýnast
einkum ætlaðir börnum sem ekki lesa textann
af skjánum nema í skötulíki.
Og það ætti einnig að vera kappsmál fyrir
íslenskt sjónvarp að beina sjónum sínum í sem
flestar áttir, að draga úr þeirri ensk-bandarísku
einhæfni sem þrátt fyrir góða spretti einkennir
alltof oft dagskrá fjölmiðilsins, einhæfni sem
Islenskt sjónvarp
getur leitt til þess að Islendingar bugist endan-
lega undir því fargi sem Jack Lang, fyrrverandi
menntamálaráðherra Frakka, kallaði menning-
arlega heimsvaldastefnu hinna enskumælandi
stórþjóða.
Hér er verk að vinna.
Um sannleiksgildi
konungaskáldskapar
I Eddu sinni lagði Snorri Sturluson það mat á
sagnfræðilegt gildi þeirra kvæðabálka sem
fornskáld fluttu konungum að í þeim væri að
vísu ýmsilegt undan skilið og annað fegrað, en
þó mætti allajafna treysta helstu efnisþáttum
þeirra.
Kvæðin voru flutt konungi í áheyrn hirðarinn-
ar sem gerst vissi afrek höfðingjans, og því
mætti ekki viðhafa ýkjur og uppspuna í slíkum
skáldskap um stórræði konunga. Slíkt væri háð,
ekki lof, sagði Snorri.
Dagblaðið Tíminn hefur tekið sér það hlut-
verk sem skáld höfðu forðum við norrænar hirð-
ir, að mæra höfðingja. í sporum konungs eru
ráðherrar Framsóknarflokksins, - en í hirð-
skáldsgervi sínu hafa Tímanum gleymst hin
spöku orð Snorra um háð og lof.
í gær er öll ritstjórnargrein Tímans helguð
Alexander Stefánssyni og er ráðherra þar að
vanda vegsamaður og ákallaður, þótt nokkuð
skorti á að Tíminn standist snúning þeim Sig-
hvati og Hallfreði um rímsnilli og andagift.
í forystugreininni um Alexander kemur fram
að ráðherrann hefur fyrir nokkrum dögum
skipaö nefnd. Sú nefnd var skipuð til að endur-
skoða framfærslulög, og það eru ekki nema
fimm mánuðir síðan Alexander lýsti því yfir að
þessi nefnd yrði skipuð. Það finnst Tímanum
ekki langt, enda er framganga ráðherrans
mærð þeim lofsöng að „í starfi sínu sem fé-
lagsmálaráðherra" hafi Alexander „lagt mikla
áherslu á að ráðuneytið hafi forystu um stefnu-
mótun í mörgum málum“. Og fer lofskörin þá
fyrst að færast verulega uppí háðsbekkinn þeg-
ar Tíminn nefnir til húsnæðismál sem sértakt
dæmi um velheppnuð vígaferli félagsmála-
ráðherrans.
En Tímanum er vorkunn þótt hann skripli á
skötunni, - ráðherrahrós er ekki öfundsverð
stílgrein þessa skatta- og hvalaklúðursdaga.
Og þótt það klæði ekki Tímann að bregða yfir
sig skikkjum hirðskálda getur hann huggað sig
við að raula þetta með Hólmgöngu-Bersa:
Liggjum báðir
í lamasessi
Halldór og ek
höfum engi þrek. -m
Páll Skúlason
UM SIÐFRÆÐI
OG
SIÐFRÆÐIKENNSLU
Reykjavík 1982
KUPPT
Allt í einu; fyrirvaralaust er
komin upp sú óvænta og óvenju-
lega staða í íslensku þjóðfélagi að
mál málanna þessa dagana er sið-
fræði. Leikir sem lærðir, líklegir
sem ólíklegir tromma upp með
langar greinar í blöðum um sið-
fræði stjórnmála, fjölmiðla sem
og almennra þjóðfélagsþegna.
Hið lága plan
Þótt umræðan sé brýn og góðra
gjalda verð útaf fyrir sig þá eru
þær ritsmíðar með mismikilli
reisn, og sennilega eins og fara
gerir fæstar þeirra sem skilja við
lesandann þannig að hann sé ein-
hverju nær um siðfræði eða viss
gildi í siðferði. Og það átakan-
lega gerist að einkum eru það
stjórnmálamenn og fjölmiðlafólk
sem vfsa frá sér alvarlegum
átökum um þetta brýna efni.
Þetta fékk fólk að sjá í sjónvarps-
þætti á dögunum, þegar tveir
ágætir fræðimenn, Jónatan Þór-
mundsson og Páll Skúlason,
höfðu lagt grunn sem hefði getað
verið að heilsteyptum og um-
búðalausum umræðum um þessi
mál. En það fór sem fór og reisn
stjórnmálamanna varð ekki að
meiri.
En það hefur ekki síður verið
grátlegt að fylgjast með
gullpenna þeirra á DV, Magnúsi
Bjarnfreðssyni, margreyndum
fjölmiðlamanni, sem skrifað hef-
ur greinar um siðferði þar sem
kjarni hans máls hefur verið tal
um stein og glerhús. Þannig hefur
hann tekið undir með þeim ris-
miklu stjórnmálamönnum sem
segja að siðfræði sé bara eitthvert
nýuppfundið kjaftæði ættað úr
háskólum. Þeirgleyma þvíað t.d.
eitt merkasta kvæði íslenskrar
tungu og einn af máttarstólpum
íslenskrar menningar - Hávamál
- er einn samfelldur siðfræðibálk-
ur.
Það virðist ætla að verða illu
heilli einkenni á umræðum á ís-
landi um alvarleg mál, að draga
þau niður á ómkerilegt þrasplan
án þess nokkurn tímann að horf-
ast einarðlega í augu við hvern
málsvanda.
Þannig minnir gullpennafjasið
um steina og glerhús ekki lítið á
eitt sinn fleyg ummæli ráðherra
þess efnis að svo margt ólöglegt
væri nú aðhafst að varia væri hægt
að tala um eitthvað sem ólöglegt.
Af þessu spinnast ekki frjóar um-
ræður enda virðist slíkt eitur í
beinum margra.
En það skal áréttað að um-
ræðan er löngu tímabær og sér-
staklega að stjórnmálamenn
skuli fengnir til að gaumgæfa
stöðu sína og ábyrgðarhlutverk í
þessu ljósi. Því siðfræði er æva-
gömul fræðigrein, sem alla tíð
hefur fylgt mannlegu hlutskipti,
og því hjákátlegt að tala um hana
sem nýja uppfinningu eða þá að
vísa henni á bug.
Vegurinn til góðs
En hvernig skyldi á því standa?
Páll Skúlason prófessor í
heimspeki ræðir þessi mál nokk-
uð í riti sínu Um siðfræði og sið-
fræðikennslu og segir um það
hvers vegna viðgangur siðfræð-
innar hefur til þessa verið annar
en ýmissa annarra fornra fræði-
greina eins og stærðfræði til dæm-
is:
„Einfaldasta skýringin er sú að
viðfangsefnið sjálft, siðferði, er
svo samofið daglegri reynslu,
þekkingu og máli að það verður
ekki sértekið og rannsakað jafn
auðveldlega og tölur og mengi eða
OG SKORIÐ
náttúrleg fyrirbœri. Venjulegur
skilningur á orðinu siðfrœði er til
marks um þetta. Þegar rnenn taka
sér það orð í munn eiga þeir oftast
við skoðanir manna á tiltekinni
breytni, gjarnan á samskiptum
kynjanna, eða þeir eiga við
lífsreglur manna í daglegu lífi“.
Páll ræðir nokkuð í þessu
ágæta kveri, sem kom út 1982,
um þá algengu skoðun að hug-
myndir manna í siðferðilegum
efnum séu afstæðar; skoðun sem
hann er ósammála og færir að því
gild rök. En það er ekki úr vegi að
prenta hér svar Páls Skúlasonar
um það hvað siðfræði sé; og
mættu ýmsir taka þau orð til
gaumgæfilegrar íhugunar:
„Eiginleg siðfrœði er fyrst og
fremst umfjöllun um siði rnanna,
lífsreglur og breytni með hliðsjón
af vissum megninsjónarmiðum,
kennisetningum eða frumreglum
sem ávallt kveða með einum eða
öðrum hœtti á um það sem hefur
gildi eða verðmœti í sér fólgið
fyrir manninn. Siðfrœði er því
rökrœða um einstakar lífsreglur
og kenningar utn þau gildi sem
liggja mannlífinu til grundvallar.
Tilefni hennar er að menn komast
ekki hjá því að taka ákvarðanir
um það hvernig þeir vilja haga lífi
sínu, breyta við ákveðnar raun-
verulegar aðstœður; og markmið
hennar er að komast aðþvíhvaða
viðmiðanir er réttast eða
skynsamlegast að hafa þegar slík-
ar ákvarðanir eru teknar. Hún
snýst því urn vandamál daglegs
lífs með það fyrir augum að rnenn
verði betur í stakk búnir til að
ráða ráðurn sínum og haga sér á
þann veg sem þeirn er til góðs“.
-pv
DJOÐVIIJINN
Máigagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafs-
dóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason, Sigur-
dórSigurdórsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, VíðirSigurðsson (íþróttir),
Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: ólöf Húnfjörð.
Bílstjori: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Hörður Jónsson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð ó mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 1. ágúst 1986