Þjóðviljinn - 31.08.1986, Blaðsíða 16

„Og kvöld efiir kvöldstód hann
þar, hann sem líktúst verunni
góðu. Hann stóð og horfði á hana
eins og örþreytt skepna sem leitar
hjálpar og skjóls.
Þá hleypti hún honum inn eitt
kvöldið, hvers vegna skyldi hún
ekkigera það? Hún hafði engu að
tapa frarnar. En þá gerðist dálítið
óvœnt.
Upp úr tóminu reis eyja, skóg-
ur. Sogandi gróður. Dreymandi
vatn. (Vatnsflötur, vatnasléttur
titrandi af ósýnilegu lífi, lifandi
eins og augasteinar. Lífið undir
yfirborði vatnsins hafði vitund,
það var lifandi vera óræð og ó-
endanleg).
(Úr Dykongcns dotter eftir Birg-
ittu Trotzig).
Sænska skáldkonan Birgitta
T rotzig er stödd hér á landi
um þessar mundir. Hún er
hingað komin ásamt eigin-
manni sínum, myndlistar-
manninum Ulf Trotzig sem
opnar málverkasýningu í Nor-
ræna húsinu nú um helgina.
Sjálf ætlar hún að lesa upp úr
verkum sínum á sama stað á
þriðjudaginn kemur, 2. sept.
kl. 20.30. Þar sem vélarnar eru er ekkert rúm fyrir manninn. Sænskaskáldkonan Birgitta Trotzig. Mynd: KGA.
Ekkert rúm fyrir manninn
Rœtt við sœnsku skáldkonuna Birgittu Trotzig, sem stödd er hér um þessar mundir
Birgitta er þekktur og vinsæll
höfundur í heimalandi sínu og
víðar um lönd og hafa bækur eftir
hana verið þýddar ;í frönsku,
þýsku og dönsku auk þess sem
verið er að þýða nýjustu bók
hennar á spænsku og ensku. Þau
hjónin búa í Lundi en áttu heima í
París í 15 ár.
Sískrifandi fró œsku
Birgitta skrifar bæði sögur og
Ijóð og hún segist hafa verið
sískrifandi frá barnæsku en 1951,
þegar hún var um tvítugt, kom út
fyrsta bók hennar, Ur de iil-
skandes liv. Síðan hefur hún
skrifað hátt á annan tug bóka auk
greina um bókmenntir og menn-
ingarmál. Slíkum skrifum er hún
nú hætt að mestu leyti, segir hún,
eftir að fjárhagurinn rýmkaðist.
Tilvitnunin hér að ofan er úr nýj-
ustu bók hennar, Dykongens
dotter, sem kom út í fyrra.
Birgitta var svo elskuleg að fór-
na blaðamanni smástund á mið-
vikudaginn var, þó að iuin væri
þá og þegar að leggja af stað til
Akureyrar. Ég bað hana að segja
mér svolítið frá verkum sínum.
„Það get égekki," sagði hún. „Ég
get ekki lýst mínum eigin verk-
um. Þaðverðaaðriraðgeraenég
get sagt þér hvaða bækur ég hef
skrifað". Ogsvo gerði hún það og
þar á meðal eru skáldsögurnar
Sveket (1966) og Sjukdomcn
(1972) sem munu vera hvað
þekktastar af bókum hennar
ásamt þeirri síðustu, og prósalj-
óðabækurnar Bilder (1954), Jag-
et och várlden (1976) og Aniina
(1983).
Skil milli Ijóðs
og sögu óskörp
Hún segir raunar að allar sínar
bækur séu prósalýrískar og skilin
á milli Ijóðs og sögu ekki ævin-
lega skörp. „Skáldsögurnar mín-
ar eru löng ljóð.“ segir hún „og
Ijóðin eru frásagnir í saman-
þjöppuðu formi". Og hún heldur
áfram: „Ég segi sögur, segi frá því
sem ég sé. Þetta eru myndir í orð-
um, myndir sem ég sé þegar ég
loka augunum. Ég veit hins vegar
ekkert hvaðan þessar myndir
koma og ég get ekki skipað þeim
að koma. Það má segja að þetta
séu eins konar draumamyndir".
Birgitta segir frá því annars stað-
ar að á meðan hún sé að skrifa
bók hætti hana iðulega að
dreyma á venjulegan hátt í
svefni.
Allar sögur Birgittu fjalla um
fólk sem bíður lægri hlut í lífinu.
Þetta er vanburðugt fólk sem hef-
ur glatað hæfileikanum til að
elska og jafnvel einnig hæfil-
eikanum til að tala og tjá sig eðli-
lega við annað 'fólk. Þetta auma
fólk breytir illa við sína nánustu.
Birgitta Trotzig við Norræna húsið,
málverkasýningu þar í vikunni.
en eiginmaður hennar T ure T rotzig opnaði
Nabokov á rússnesku
Skáktímaritbirtikafla úrendurminningum Nabokovs. Þíða ímenn-
ingarlífi Sovétmanna. Pasternak fær uppreisn æru
Sovéskt tímarit hefur nú birt
skrif rússneska rithöfundarins
Vladimir Nabokov, sem
þekktastur er fyrir bók sína
Lólítu. Þetta er ífyrsta skipti
sem eitthvað birtist eftir Na-
bokov í Sovétríkjunum og það
varekki íbókmenntatímariti
heldur í skáktímaritinu Shak-
hmatnoye Obozrenie, sem
Nabokovfékkinni.
Nabokov yfirgaf heimaland sitt
eftir byltinguna 1917. Fram til
1940 dvaldi hann í Evrópu en
flutti þá til Bandaríkjanna. Hann
hóf að skrifa á ensku og náði
mjög góðu valdi á tungunni.
Honum gekk þó erfiðlega að ná
vinsældum í Bandaríkjunum með
bókum sínum og það var ekki fyrr
en hann skrifaði Lólítu að augu
almennings opnuðust fyrir þess-
um sérstæða rithöfundi.
Nabokov lést árið 1977. Skák-
tímaritið birti kafla úr endur-
minningum Nabokovs. Kaflinn
greinir frá maínótt í París 1940,
skömmu áður en höfundurinn
siglir til Bandaríkjanna. Nabok-
ov var lunkinn skákmaður og er í
kaflanum greint frá hvernig hon-
um tekst að búa til skákþraut,
sem hann hafði verið að glíma við
í mánuð.
Fleiri sovéskir rithöfundar
hafa fengið uppreisn æru að und-
anförnu, þeirra á meðal Boris
Pasternak, en enn á þó eftir að
gefa út höfuðverk hans, Dr. Zi-
vago, á rússnesku.
- Sáf
ýmist er það of krefjandi og eigin-
gjarnt í ást sinni eða skeytingar-
laust og fráhrindandi. Það er þó
síður en svo að ætlunin sé að
rneiða ástvini sína og oftast eru
aðstæður þannig að unnt hefði
verið að breyta öðruvísi og betur.
Raunsœið undir
yfirborðinu
Eru þetta þá raunsæissögur?
Birgitta: „Þetta eru vissulega fé-
lagslegar raunsæissögur en stíll-
inn er lýrískur eins og á öllu senr
ég skrifa. Og raunsæið liggur ekki
á yfirborðinu, það er dulið og
stundum þarf að hafa nokkuð
fyrir því að finna það. Sumum
finnst erfitt að lesa þannig
bækur".
Þrátt fvrir skyldleikann við
ljóð eru sögur Birgittu ósköp
venjulegar að því leyti að þær
hafa söguþráð, eru skýrt afmark-
aðar í tíma og rúmi og í þeim
hrærast lifandi persónur. Algengt
þema hjá henni er fólk á flótta,
fólk sem reynir að slíta sig frá
umhverfi sínu fátækt sveitafólk
sem lifir við bág kjör og heldur að
lífið í borginni sé betra. Þetta
mistekst oftast og þeir sem fara
hafna í enn verri aðstæðum en
fyrr. Þetta á við um Elje, aðal-
söguhetjuna í Sjúkdomen. Báðir
foreldrar hans voru fólk á flótta,
faðir hans frá sveitinni og stritinu
en móðir hans frá ættlandi sínu,
Póllandi. Þau hafa bæði nóg með
eigin eymd og einsemd og hafa
ekkert afgangs handa Elje, eina
barninu sínu. Móðirin hverfur
raunar fljótlega eftir fæðingu
hans og hvarf hennar og þrá Elje
eftir móður sinni verður honum
að lokum um ntegn. Hann stenst
heldur ekki væntingar föður síns
sem leggur á hann ofurást og að
lokum verður hann geðveikur.
Upprisusaga
Á ytra borðinu er þetta saga
geðklofasjúklings en hún hefur
aðra og víðari skírskotun. Við
lifum í samfélagi þar sem maður-
inn hefur lengi reynt að slíta sig
lausan frá viðjunr náttúrunnar.
Hann vill verða óháður henni og
jafnvel stjórna henni. Til þess býr
hann til vélar og byggir borgir.
Ónranneskjulegt samansafn af
stórum og háum húsum sem hæfa
ekki mannlífinu. Vélvæðingin
ógnar öllu lífi og „þar sem vélin er
þar er ekkert rúm fyrir manninn"
eins og Kjerstin Norén segir í rit-
gerð um skáldskap Birgittu.
(Linjer í svensk prosa 1965-
1975).
Kjerstin finnur mikla svartsýni
í bókum Birgittu en það á ekki
við um Dykongens dotter, nýj-
ustu bók hennar. Það er páska-
saga, úpprisusaga. Og þar er að
firtna von fyrirmannkyn. Barniðí
sögunni, það lifir af. Það er tákn
fyrir lífið á jörðinni og mannlífið í
öllum þessum myndum. Þetta
mannlíf sem hungrar og þyrstir í
kærleik.
Helga Sigurjónsdóttir
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 31. ágúst 1986