Þjóðviljinn - 11.01.1987, Blaðsíða 7

Hallgrímur Helgason skrifar frá New York
Haustið í New York kemur
þegar laufin eru farin af trjánum
og götunum og aðeins leigubíl-
arnir eru gulir, ellefu þúsund tals-
ins, sem bruna fram hjá ögn fleiri
útréttum höndum en hægja á sér
um leið og borgarstjórinn minnist
á fjölgun leyfishafa og leika sér
að því að tefja umferð þeirra
milljóna sem þurfa heim í út-
hverfin. En þá læðist líka með-
fram veggjum kuldinn, sem er
hér kaldari en flokksbræður hans
annars staðar í heiminum. Verri
en íslendingum er hann þó hinum
heimilislausu auðnuleysingjum
sem um götur þessarar ríkulegu
borgar ráfa í ætisleit og tímadrápi
en liggja af sér frostlausar nætur í
almenningsgörðum, á lestar-
stöðvum eða undir stigapöllum.
En nú þegar úti frýs flykkjast þeir
í tugum þúsunda inn í svefn-
skemmur Hjálpræðishersins og á
vegum borgarinnar. Það er marg-
víslegur söfnuður og þeirra á
meðal er að finna marga gamla
hermenn úr Víetnam-stríðinu en
mest þó atvinnu-, vit- og vonleys-
ingja.
Timothy heitir þrítugur
blökkumaður sem búið hefur í
bakgarði undir brunastiga í 18
mánuði og telur sig vera hundelt-
an af Mafíunni. A bekk einum í
Central Park hefur setið í tvo
mánuði Kelly nokkur, tvítug
stúlka frá New Jersey, en bíður
enn með tvær ferðatöskur eftir
foreldrum sínum. Rose er hins-
vegar komin hátt í sextugt og sit-
ur á öðrum bekk ofarlega á
Broadway og biður fólk að trufla
sig ekki því hún sé í sjónvarpinu.
Alheilbrigður er þó herra Mora-
les sem varð fyrir því óhappi að
teppalager fyrirtækisins tæmdist
og hann missti bæði atvinnu og
húsnæði, gaf kunningja sínum
stereógræjurnar og keypti sér
svefnpoka fyrir plöturnar. Sama
sagan er líka um mistæka
listmálarann sem gróf verkin sín í
Washington Square Park og
byggði sér lítið pappahús þar hjá.
Fyrir þessa menn er sólarhringur-
inn vítahringur og vonlaust fyrir
þá að fá vinnu, stundum reyna
þeir að selja svikna skartgripi á
götum úti, en eru síðan teknir
fyrir leyfisleysi, en leyfið kostar
svo 200 dollara. Ef þessi hópur,
sem hefur ekki áður verið jafn-
stór síðan kreppunni miklu lauk,
er 30-40 þúsund manns er ótalinn
fjöldi fjölskyldna sem borgin
heldur uppi á „Wellfare" á ýms-
um ömurlegum hótelum og mat-
arskömmtunarseðlum, sem mað-
ur sler víða hér í verslunum.
Og mitt í þessum harðindum
kemur Rónald Reigan, sem af
mörgum er talinn vera forseti
Bandaríkjanna, fram á frétta-
mannafundi í beinni útsendingu
og bendir eins og kennari á eina
af hinum tvö hundruð höndum
óþolinmóðra fréttamanna, en
svarar henni síðan eins og nem-
andi uppi við töflu og stundum
eins og ólesinn. En þá reynir
hann að finna sér næstu spurn-
ingu úr einhverri lítilli og skjálf-
andi áður óþekktri kvenmanns-
hönd aftarlega í salnum í von um
að hún sé ekki beinskeytt skot-
hríð um vopnasölu til Kómeinís.
En úr hinum smáa hálsi brýst þá
sú þrumurödd sem áminnir hinn
svarfhærða öldung í sínu eigin
hvíta húsi um þarfir hinna þurf-
andi, heitar súpur fyrir heimilis-
lausa og fleiri matarmiða fyrir fá-
tæka, sem hann hafði sjálfur
skorið niður fyrr á árinu. Ekki
stendur þó á svari undir gamla
sorrý-svipnum sem endalaust
þekur þennan annars myndar-
lega mann. Já, af hverju að halda
þessu liði uppi á hótelherbergjum
fyrir summu, sem hægt væri að
byggja handa þessu heilt hús. Og
allt í einu, án þess að kveðja er
hann farinn úr pontu, sést ganga
ganginn, er farinn inn til sín. Við-
staddir geta þá ekki annað en rifj-
að upp gamlan húsgang úr þessu
sama húsi:
Rónaldinu á hvítum kjól
hvisla varð í rœðustól.
í gegnum sjónvarps-hœð og hól
honum námu eyrnatól.
En sólin kann líka að skína hér
í „Jorkinni“ og skín þá eins og sú
íslenska, langsum upp eftir
breiðgötunum en lætur þver-
strætin í skugganum. Um þau
gustar hinsvegar vindurinn og svo
mætir hann sólinni á horninu og
úr verður skemmtilegur fundur. I
galleríunum er hinsvegar alltaf
logn og aðeins mismunandi hvað
það kostar að fá svoleiðis veður
heim í stofu til sín. Á annarri hæð
við 57. stræti stendur áhugalaus
maður með áhugavert veski fyrir
framan eitt af nýjustu verkum
besta málara Bandaríkjanna og
þess dýrasta í heiminum miðað
við áratölu. Þetta er þriggja og
fjögurra metra málverk sem eitt
sinn hefur verið notað sem
leiktjald í Kabuki leikhúsi, garð-
ur í baksýn. En Julian Schnabel
hefur málað á þetta í nokkrum
pensilstrokum en af snilldarlegu
innsæi skrýtilegt höfuð í gras-
svörðinn og fyrir vikið kostar
leiktjaldið nú 100 þúsund dali og
fyrrnefndur maður lætur
sannfærast án þess þó að nokkur
sjáanlegur áhugi kvikni í fasi
hans. Neðar í borginniog neðar í
verðskalanum eru svo Þjóðverjar
tveir að sýna sitt hvoru megin við
Vestur-Broadway og er annar
þýskur og hinn tékkneskur.
Maður hittir hinsvegar ekki á
góðan dag hjá Georgi Dýra
Dokúpíl sem margfrægur er og
margrægður fyrir að hafa á
undanförnum árum sveiflað sér
eins og hver annar api (eða Tars-
an) á milli stíla í frumskógum
nútíma- og ótíma-listarinnar og
hefur nú lent á popp-greininni.
En eitthvað hefur hann hringsnú-
ist í aðfluginu þvi íronían, sem
einatt hefur verið aðalsmerki
þessa skemmtilegasta þýska ný-
bylgjumálara, er hér orðin að
andhverfu sinni, alvarlegri kenn-
ingu. Hann skyldar sjálfan sig til
að vitna stöðugt í aðrar stefnur og
stríða þeim svolítið þar til jaínvel
það líka er orðið eins og þreyttur
brandari. Hinum megin götunnar
er kollegi hans Sigmar Polke í
miklum ham og sullar og spreijar,
en þó alltaf undir kontróli og af-
raksturinn því persónulegri.
Honum tekst betur en Dokupíl
að finna stöðugt og allt að því
fyrirhafnarlaust upp á nýjum
hlutum. Minni athygli en þessir
tveir fær hinsvegar óbreyttur
Bandaríkjamaður sem sýnir
einnig í Sóhó um þessar mundir
og heitir Doug Anderson. Þó er
þar líklega ein besta sýningin í
bænum. Önnur gallerí eru svo
full af hinni nýju og kaldranalegu
konseptual-minimal-abstrakt-
geómetríu-list eða „Neó-Geó“
eins og hún er kölluð og ætti sjálf-
sagt að kitla gamla Kon-
Septemhópinn uppi á fslandi.
(Kæru félagar, nú er rétti tíminn
fyrir stóra ,,come-back“-ið).
f bíóunum er fólk að horfa á
hundrað nýjar amerískar kvik-
myndir sem í framtíðinni eiga
eftir að fylla alla lagera á vídeó-
leigum heimsins. Sumar þeirra
eru þó áhorfanlegar eins og t.d.
nýjasta mynd leikstjórans sem
frægur varð fyrir sína „Undarlegu
Paradis", Jim Jarmusch. „Niður
með lögum“ (Down by law)
heitir hún og er stórfyndin svart-
hvit smásaga um smákrimma og
flótta þeirra úr fangelsi. ítalski
trúðurinn Roberto Begnini stelur
þar senunni frá sér frægari töffur-
um, þeim Tom Waits og John
Lurie. Þá er einnig annar maður
af músíkættum með sína fyrstu
bíómynd í fullri lengd, en það er
hinn ofgefni formaður Talking
Heads-hljómsveitarinnar, David
Byrne. Hann veltir sér upp úr
skrautlegu smáþorpi og hinum
smáskrýtnu íbúum þess í bland-
aðri heimildarkvikmynd. En þó
þorpið heiti því kostulega nafni
Virgil, Texas er myndin því mið-
ur nákvæmlega eins og maður
hélt að hún væri auk þess sem
Stuðmenn eru löngu búnir að
gera þessu efni mun betri skil.
Mikil leikaramynd er „Colour of
Mooney“, gerð af hinum full-
mikla fagmanni Martin Scorsese,
og fær góða dóma, en mest um-
talaða bíómyndin er þó „Blátt
flauel“ eftir David Lynch með
fsabellu Rosselini án klæða. Þó
er hún líklega ofmetin.
En laus frá menningunni getur
maður betur einbeitt sér að hátíð-
isdögunum sem nú fara í hönd og
haldið þakkargjörðardaginn heil-
agan á sjálfsameriska vísu. Vei
þeim manni sem þá hefur ekki
útvegað sér aðgang að kvöldverði
á móðurlegu alvöruheimili með
heimabökuðu sófasetti og vel
bólstruðum kalkúni í kranaberja-
sósu. Vei! Vei þeim íslensku
námstönnum sem þá dorma yfir
dósaupptökurum á sameignaeld-
húsum Háskóla-dormanna. Vei!
Vei þeim útilegumönnum sem
gramsa griðlausir í öskutunnum
allsnægtaþjóðfélagsins í skamm-
byssu-skotum stórborgarinnar
við undirleik dropanna í regn-
dansi þessarar gömlu indjána-
hátíðar. Vei! En Hjálpræðisher-
inn sér um sína og maður reddar
sér. Það er aftur meiri spurning
með þau í hvíta húsinu.
- New York, 30. nóv. ’86
Hallgrímur Helgason
Vestrœn veturkoma
Sunnudagur 11. janúar 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7