Þjóðviljinn - 29.01.1987, Qupperneq 4

LEIÐARI
Breytinga er þörf
Skoöanakönnun DV sem birtist nú í vikunni
sýnir ótvírætt fylgistap Alþýðuflokks yfir til Sjálf-
stæðisflokksins. Spá þeirra sem sögðu krata
myndu skorta úthaldið á endasprettinum og að
bólan myndi springa löngu fyrir kosningar virð-
ist því ætla að rætast, þó ekki sé öll nótt úti enn.
Það er kjördagurinn sem gildir.
Engin tilefni eru hér til þess að gráta fylgistap
Jóns Baldvins Hannibalssonar, sem aftur og
aftur hefur hafnað samvinnu við vinstri menn
um stjórnarsamstarf eftir kosningar. Út af hinu,
að óánægðir Sjálfstæðismenn sem hallast hafa
að krötum á síðustu misserum, skila sér nú aftur
heim til föðurhúsanna, er heldur ekki ástæða til
að hafa mörg orð.
Það er gömul og ný saga að stuðningsmenn
Sjálfstæðisflokksins telja óhætt að halla sér að
krötum þegar þeir vilja refsa sínum eigin flokki.
Og sjaldan eða aldrei hafa skilin í stefnumörkun
þessara tveggja flokka, Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks verið óljósari en einmitt nú í for-
mannstíð Jóns Baldvins í Alþýðuflokknum. Þar
gildir einu hvort litið er til utanríkismála eða
landsmálanna almennt.
Fyrir vinstri menn má því einu gilda hvort
sigurinn í kosningunum eftir 87 daga verður
Sjálfstæðisflokks eða Alþýðuflokks, stjórnar-
stefnan verður óbreytt. Eina aflið sem getur
knúið fram breytta stefnu þannig að óbreyttir í
áhöfn þjóðarskútunnar fái meira í sinn hlut er
Alþýðubandalagið.
Því þó Alþýðuflokkurinn rétti aftur úr kútnum
og vinni stóra sigra í kosningunum, verður
áfram haldið á sömu braut nýfrjálshyggju, ok-
urs, landflótta, hermangs og vinnuþrælkunar.
Og ef það verður Sjálfstæðisflokkurinn sem
vinnur stóra sigra munu kratar fúsir að hoppa
upp í stýrishúsið til þeirra og setja kúrsinn beint
til hægri í sömu átt og nú er stefnt.
Enginn ætlar Framsóknarflokknum stóra
sigra. Fyrir flokk sem er orðinn svo háður ríkis-
stjórnarþátttöku að hann hefur glatað bæði
stefnu sinni og trausti, gildir enn frekar að hann
er ætíð reiðubúinn til þess eins að halda ein-
hverjum völdum.
Stuðningur við þessa þrjá flokka er því stuðn-
ingurvið óbreyttastjórnarstefnu. Þeirmunu eftir
kosningar kljást um það hver vermir stól forsæt-
isráðherra, sá sem hefur próf uppá það, sá sem
er formaður stærsta flokksins eða sá sem er
orðinn vanur því. Um stefnumál verður ekki deilt
milli þessara flokka að kosningum loknum.
Stjórnarstefnan verður óbreytt. Enda boðar
enginn flokkanna þriggja breytingar. Eina mót-
vægið sem rétt getur kúrsinn af eftir fjögurra ára
ójafnaðarstjórn er Alþýðubandalagið. Sterkt Al-
þýðubandalag er krafa um breytta stefnu og
KUPPT OG SKORID
■ f
það mun, eins og sagan sannar, knýja miðju-
flokkana báða til að hafna nýfrjálshyggjunni.
En það er skammur tími til stefnu, 87 dagar
og miðað við úrslit skoðanakönnunarinnar er
Ijóst að Alþýðubandalagið hefur verk að vinna.
Um síðustu helgi hittust frambjóðendur G-
listans um land allt og lögðu síðustu hönd á
kosningastefnuskrá flokksins. Sú stefnuskrá er
krafa um breytingar. Krafa um jöfn hlutaskipti í
þjóðfélaginu, jöfnun lífskjara, hærri kaupmátt
launa og afnám vinnuþrælkunar. Hún er einnig
krafa um aukna ábyrgð í samfélaginu, ekki að-
eins í stjórnkerfinu, heldur einnig um aukna
ábyrgð gagnvart þeim sem minnst mega sín,
sjúkum, öldruðum og ekki síst börnum, sem líða
fyrir allt of langan vinnudag foreldranna. Stefnu-
skráin er einnig krafa um að ísland axli ábyrgð
sína í samfélagi þjóðanna og taki af heilindum
þátt í alþjóðasamstarfi sem miðar að friði og
afvopnun.
Það er verkefni frambjóðenda G-listans á
næstu dögum, vikum og mánuðum að leita
stuðnings við þessar sjálfsögðu kröfur. Skoð-
anakönnun DV, þar sem 30% svarenda höfðu
ekki gert upp hug sinn og aðeins 12% lýstu
stuðningi við Alþýðubandalagið er til vitnis um
að þar má engan tíma missa. Því breytinga er
þörf.
Gorbatsjof í verksmiðju í Moskvu: Ekkert mun gerast af sjálfu sér
Gorbatsjof
Blöðin birtu í gær fréttir af
ræðu sem Gorbatsjof, aðalritari
Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna, flutti á miðstjórnarfundi í
Moskvu. Þar var að vonum lögð
áhersla á ummæli hans í þá veru,
að það þyrfti að flýta sem mest
þróun frá tilskipanastjórn til lýð-
ræðislegri stjórnarhátta - og átti
þetta m.a. að koma fram í leyni-
legum kosningum til ábyrgðar-
starfa í flokknum, reifuð var sú
hugmynd að hafa fleiri frambjóð-
endur en kjósa skal í kjöri til ráð-
anna, einnig að stjórnendur fyrir-
tækja yrðu valdir í kosningum.
Þessar hugmyndir gera ekki
ráð fyrir öðru en að Kommún-
istaflokkurinn hafi sem fyrr tögl
og hagldir í stjórnun efnahagslífs
og í stjórnsýslu - en það er engu
að síður boðið upp á merkilega
tilraun með það, hve mikið þan-
þol þess fyrirkomulags er í átt til
opnari umræðu, meiri þátttöku
fleiri aðila í stjórnun, til vissrar
valddreifingar.
Hörð gagnrýni
Merkur kafli ræðunnar fjallaði
um liðin ár og áratugi og kemur
þar fram harðari gagnrýni á ýmsa
„fasta hryggjarliði" í sovéskri til-
veru en nokkur sovéskur leiðtogi
hefur út úr sér látið. Hér skal rak-
ið nokkuð af því, mönnum til
fróðleiks (byggt á texta frá
TASS).
Gorbatsjof segir á þá leið, að
íhaldssemi og viðleitni til að sópa
öllum vandamálum undir teppið
hafi ráðið á undanförnum árum.
Menn hafi í sósíalískri fræðikenn-
ingu ekki komist neitt áfram frá
því fyrir 40-50 árum, þegar So-
vétrikin „höfðu við allt önnur
vandamál að glíma“.
Gorbatsjof fer í þann farveg
sovéskrar hefðar, að hann vísar
til kenninga Leníns sem fyrir-
myndar og stillir svo vandanum
upp sem fráhvarfi fré réttum
skilningi á Lenín. Hann segir að
menn hafi „einfaldað“ og afbak-
að hugmyndir hans varðandi al-
menningseign á fyrirtækjum,
sambúð stétta og þjóðerna,
hvernig meta ber vinnuframlag
og neyslu, um samvinnufélög,
stjórn efnahagsmála, sjálfstjórn
alþýðu og þar fram eftir götum.
Ekki er alltaf ljóst af ræðunni
við hvað Gorbatsjof á, en hitt er
víst, að það er merkilegt ef hann
býður upp á endurskoðun á sov-
éskri kenningu og praxís á þeim
veigamiklu sviðum sem að ofan
voru upp talin.
Geðþóttastjórn
Hann talar til dæmis um að
vanmat á „gildislögmáli" hafi
leitt til skaðlegrar geðþótta-
stjórnunar í efnahagslífi, til þess
að menn vanmátu kostnaðarút-
reikninga í framleiðslu, leyfðu
sér hættulega duttlunga í verð-
myndun og gáfu það upp á bátinn
að láta framboð og eftirspurn
mætast. Þetta hefur leitt til þess
að grafið var undan áhuga fólks-
ins á að vinna sem best, leggja sig
fram. Vinnusiðgæði fór meira
eða minna út um þúfur, samfé-
lagslegu siðgæði fór aftur, sníkju-
lífsviðhorf breiddust út.
(Rétt er að vekja athygli á því,
að meðal hinna neikvæðu afleið-
inga þeirra „geðþóttahugmynda"
um stýringu efnahagslífs, sem
Gorbatsjöf telur skaðlegar, er
hugarfar „launajöfnunar". I því
efni er nokkur skyldleiki á milli
gagnrýni hans á liðinn tíma og
fordæmingar kínverskra ráða-
manna á „menningarbylting-
unni“, sem krafðist þess að „allir
ætu úr sama potti“).
Breitt var
yfir vandann
Gorbatsjof nefnir það til stað-
festingar á því um hve alvarleg
mál sé að ræða, að á síðustu
fimmtán árum hafi hagvaxtar-
hraðinn dregist saman um helm-
ing og síðan snemma á áttunda
áratugnum náðust ekki flest þau
markmið sem sett voru í áætlun-
unum.
Þetta var að sjálfsögðu ekki
viðurkennt á þeim tíma, enda fer
Gorbatjof háðulegum orðum í
ræðu sinni um allskonar gervi-
herferðir og hátíðahöld sem höfð
voru til að breiða yfir óþægilegan
veruleika. Hann segir ennfrem-
ur:
„Vanvirðing á lögum landsins,
skýrslufalsanir, mútuþægni og
uppörvun smjaðurs og skrums...
hafði hörmulegar afleiðingar á
siðferðilegt andrúmsloft í samfé-
laginu... Hugmyndafrœði og
hugarfar stöðnunar kom og niður
á menningarlífi, bókmenntum og
listum...“
Engin leið
önnur
Þennan stríða og langa formála
setur Gorbatsjof fram til að
brýna það fyrir áheyrendum sín-
um hve mikil nauðsyn var á því að
breyta til, og svo til að fylgj a eftir
þeim breytingum sem hafnar eru
í landinu í hans stjórnartíð. Um
það segir aðalritarinn meðal ann-
ars:
„Við eigum ekki um neitt að
velja, við megum ekki hopa á
hœli, og við höfum engan stað að
hörfa til. Við verðum að stýra eftir
þeirri stefnu sem mörkuð var á
aprílfundi miðstjórnar og á 27nda
flokksþinginu í fyrra án hiks og
frávika, við verðum að sœkja
fram og koma þjóðfélaginu upp á
nýtt þróunarstig".
Gorbatsjof taldi, að samstilltur
vilji flokks og þjóðar væri trygg-
ing fyrir að breytingar mættu
fram ganga - en bætti því við, að
sú trygging væri ekki einskonar
sjálfvirkt afl, sem „virkar utan
við og óháð okkur sjálfum.“
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgofandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltsteiknarar: Sævar Guðbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdaatjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýslngastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: Olga Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrin Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
HúamóðlnÓlöfHúnfjörð.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbrelðslu-og afgreiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, simi 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð:55 kr.
Áskriftarvorð á mánuðl: 500 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 29. janúar 1987