Þjóðviljinn - 18.02.1987, Qupperneq 4

LEIÐARI
Forseti Hæstaréttar og Sturla
Forseti Hæstaréttar hefur sent Alþingi þau boö, aö
það sé „í hæsta máta óeðlilegt", að rétturinn tilnefni
menn í nefnd til að rannsaka fræðslustjóramálið.
Skoðun sína byggir hann á því að fræðslustjórinn
fyrrverandi hefur nú stefnt fjármálaráðherra vegna
brottvikningar sinnar. Þarmeð sé mál hans komið til
kasta dómstóla, og Alþingi réttlaust til að fjalla um
málið.
í þessu máli skiptir hins vegar litlu vægi þeirra raka
sem forseti Hæstaréttar beitir fyrir sig. Það sem
skiptir máli er sú staðreynd, að með þessu hefur
forseti Hæstaréttar blandað sér, og þarmeð þeirri
stofnun sem hann veitir forstöðu, í viðkvæma, pólit-
íska deilu.
íhlutun af þessu tagi er óviðeigandi, svo ekki sé
fastar að orði kveðið, og forseti Hæstaréttar hefur
með henni fetað slóð sem liggur langt út fyrir starfs-
svið hans.
Það hefur verið viðtekin og óumdeild regla, að
Alþingi hefur ekki blandað sér í störf dómsvaldsins.
Sömuleiðis hefur dómsvaldið hingað til staðist þá
freistingu að hlutast til um hvernig Alþingi hagar
sínum gerðum. Þá reglu hefur nú forseti Hæstaréttar
brotið, og vitaskuld fer ekki hjá því að afskipti hans
varpi flokkspólitískum skugga á Hæstarétt og rýri
þarmeð það álit sem rétturinn nýtur sem hlutlaus
stofnun.
í sjálfu sér má deila um ágæti þeirrar hefðar að fá
Hæstarétt til að skipa menn í nefndir og gerðardóma.
Spurningin um vanhæfi hlýtur ævinlega að koma
upp. En eigi að síður er Hæstiréttur eina hlutlausa
stofnunin sem völ er á og því hefur til hans verið
leitað í þessum efnum. Hann hefur hins vegar þann
rétt að geta neitað tilmælum um slíkar skipanir.
í þessu tilviki hefði Hæstiréttur að sjálfsögðu átt að
bíða þess að Alþingi beindi slíkum tilmælum til hans,
og taka þá afstöðu til bónarinnar. Um það eru hinir
vísustu lagaspekingar sammála. Það er hins vegar
fráleit málsmeðferð hjá forseta Hæstaréttar að blátt
áfram banna þinginu með stuttu símtali að láta
kanna þau mál sem því sýnist, og með þeim hætti
sem því sýnist.
En einsog forsætisráðherra hefur af klókindum
lagt ummæli forseta Hæstaréttar fyrir þingið, þá er
það í rauninni hann sem nánast skipar þinginu fyrir
um meðferð málsins.
Afskipti forseta Hæstaréttar hafa því lagt forsætis-
ráðherra vopn í hendur til að snúast gegn sínum
eigin flokksmönnum, sem standa að tillögunni um
rannsóknarnefndina, því allt bendir til þess að hann
ætli að styðja frávísunartillögu íhaldsins. Með því að
kasta Ingvari Gíslasyni þannig fyrir Ijón Sjálfstæðis-
flokksins ætlar forsætisráðherra að tryggja áfram-
haldandi stjórnarsamstarf.
Samþykkt frávísunartillögunnar er hins vegar í
hæsta máta óviðfelldin niðurstaða frá þinglegu sjón-
armiði. Það er nánast einsdæmi, að frávísun sé sam-
þykkt á Alþingi áður en mál hafa fengið þinglega
meðferð. Með því yrði gefið fordæmi fyrir því að
málum minnihluta á þingi yrði einfaldlega vísað frá
áðuren um þau erfjallað í nefndum. Þannig gætu hin
ráðandi öfl í raun hvenær sem væri útilokað um-
ræður um mál sem þau vildu kæfa.
Samþykkttillögunnar myndi því leiða Alþingi inn á
hæpnar brautir, og þó forystu Framsóknar fýsi mjög
að halda áfram Ijúfri legu í himinsæng íhaldsins er
óskandi að hún hafi siðferðisþrek til að standast þá
freistingu að selja fyrir hana eitt af grundvallarat-
riðum lýðræðisins.
Sömuleiðis er vert að árétta, að rökin sem forsæt-
isráðherra og íhaldið nota saman gegn nefndarskip-
uninni í máli fræðslustjórans fyrrverandi eru gagns-
laus. Slík nefnd var skipuð í Hafskipsmálinu, eftir að
það var komið til kasta dómstóla. Fordæmið er því
ótvírætt fyrir hendi.
Hitt er líka Ijóst, að sem forseta Neðri deildar yrði
Ingvari Gíslasyni sýnd sérstök óvirðing fái tillaga
sem hann stendur að ekki þinglega meðferð. Slík
óvirðing stappar í raun nærri hreinni vantraustsyfir-
lýsingu á hann sem forseta.
Vilja þingmenn Framsóknar standa að því?
-ÖS
KUPPT
Frjálst.óháÖ dagblaö
OG SKORIÐ
Hinn
sterki leiðtogi
„Vaxandi valdsdýrkun“ nefn-
ist merkilegur leiöari eftir Jónas
Kristjánsson ritstjóra DV og birt-
ist í gær. Jónas segir:
,yAlmenningur hefur löngum
hneigzt að hollustu við sterka leið-
toga, bœði þá, sem reynzt hafa
vel, og hina, sem miður hafa
stjórnað. Til dæmis nutu Hitler og
Mussolini mikils fylgis og sum-
part stjórnlausrar dýrkunar í
löndum sínum á mestu velgengn-
isárunum.
Pað er eitthvað við valdið, sem
vekur hrifningu fólks og sogar
það til sín. Ef ráðherra eða annar
valdsmaður heggur íeinu vetfangi
á hnút í stað þess að reyna að leysa
hann á löngum tíma, eru margir
reiðubúnir að klappa saman lóf-
unum og lofa hinn sterka leið-
toga.
Þegar hinir sömu valdsmenn
átta sig á, að þeir afla sér vinsælda
og jafnvel hrifningar með öflugri
beitingu valds, eru þeir í hættu
staddir. Sumir lenda í vítahring
valdafíknar. Þeir ganga æ lengra
á þessari braut og lenda að lokum
utan ramma þess valds, sem þeir
hafa.
1 langri sögu hafa Vesturlönd
svo slæma reynslu af sterkum og
valdasjúkum leiðtogum, að smíð-
aðir hafa verið rammar til að
hemja þá, hvortsem þeir eru mar-
skálkar, hershöfðingjar, forsetar,
forsætisráðherrar, ráðherrar,
borgarstjórar eða aðrir valds-
menn.
íslendingar voru svo hræddir
við valdsmenn ífyrndinni, aðsagt
var, að engan vildu þeir hafa yfir
sér nema lögin. Höfðu þeir þá
reynsluna af Haraldi harðráða í
Noregi. Auðvitað er unnt að
ganga oflangt íslíkri hræðslu eins
og unnt er að ganga oflangt í ást á
valdi. “
Útgáfufélag: FRjALS FJÖLMIÐLU
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: S
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri:
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSOr
Aöstoóarritstjórar: HAUKUR HELG/
Fróttastjórar: JÓNAS HARALDSSC
Auglýsingastjórar: PALL STEFANS
Ritstjórn. skrifstofur, auglýsíngar. sr
ÞVERHOLTI 11. SlMI 27022'
Setning, umbrot. mynda- og plotu{
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftar
Verö I lausasölu virka daga 50 kr. -
Vaxandi
valdsdýrkun
Almenningur hefur lör
sterka leiðtoga, bæði þá,
Allt er þetta vel og skynsam-
lega athugað hjá Jónasi Krist-
jánssyni, nema hvað áhugamenn
um sagnfræðilegan sparðatíning
myndu álíta, að Jónas ætti fremur
við Harald hárfagra en Harald
harðráða. Það var Haraldur hár-
fagri sem flæmdi forfeður (og
mæður) okkar frá Noregi. Hann
ríkti lengi eftir að hafa sameinað
ríkið eða frá 872 til um 930. Til
gamans má geta þess, að Harald-
ur þessi mun hafa verið fyrsti
„uppi“ Norðurlanda því fram
eftir aldri gekk hann með hippa-
hár og var uppnefndur Haraldur
lúfa, en eftir að honum tók að
ganga allt í haginn fór hann til
rakara og keypti föt hjá Sævari
Karli þess tíma og nefndist eftir
það Haraldur hárfagri.
Haraldur harðráði var seinna á
ferðinni í sögunni og kemur ís-
lendingum minna við. Auknefni
sitt fékk hann ekki af ruddalegri
framkomu við almenning heldur
af harðdrægni sinni í viðskiptum
við kirkjuna. Haraldur harðráði
féll í orrustunni um England,
ekki þeirri þó sem flugher Gör-
þriðja lagi dómsvalds, er úr-
skurðar í ágreiningsefnum af
margs konar tagi.
Samt virðist svo, að margir
kjósendur dýrki framkvæmda-
valdið svo mjög, að þeir séu
reiðubúnir að fagna í hvert sinn,
sem þeirra maður beitir valdi,
hvort sem það er innan ramma
laga eða utan. Þetta hugarfar af-
vegaleiðir suma stjórnmála-
menn, svo sem dæmin sýna.
Af okkar valdsliði eru Sverrir
Hermannsson menntaráðherra
og Davíð Oddsson borgarstjóri
hættast komnir á þessu sviði. Þeir
hafa báðir hvað eftir annað lent
að jaðri laga eða yfir hann í sætri
nautn valdbeitingar. Og þeir æs-
ast upp af fagnaðarlátum og mót-
mælalátum.
Segja má, að þeir félagar hafi
til skiptis seti allt á annan
endann. Fræðsluskrifstofumál
Davíðs kom í kjölfar fræðslu-
stjóramáls Sverris, sem kom í
kjölfar borgarspítalamáls Da-
víðs, sem kom í kjölfar lánasjóðs-
máls og mjólkurstöðvarmáls
Sverris. Og svo framvegis.
ings átti í, heldur í orrustunni sem
stóð við Stanford-brú árið 1066.
Að öðru leyti en þessu er allt rétt
hjá Jónasi í leiðaranum:
Davíð og Sverrir
hætt komnir
„Nú á tímum ríkir hér á landi
eins og í nágrannalöndunum til-
tölulega fastmótað jafnvægi, í
fyrsta lagi framkvæmdavalds og í
öðru lagi laga, sem meðal annars
setja valdinu skorður, svo og í
f nýjasta málinu hefur Davíð
með óvenju grófum hætti vaðið
yfir lög og rétt til að koma í veg
fyrir eðlilega starfrækslu
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur.
Hann hefur tekið lögskipuð verk-
efni frá ráðinu og skipað liði sínu
að halda alls enga fundi í stjórn
skrifstofunnar.
í þessu nýtur hann þegjandi
samkomulags við hinn valds-
hyggjusjúklinginn,
menntaráðherrann, er hefur
ákveðið að láta kyrrt liggja, svo
að borgarstjórinn geti farið sínu
fram í friði. Sem betur fer er
félagsráðherrann í öðrum flokki
og hefur blásið til lögmætrar and-
stöðu.
Álitsgerð frá ráðgjafarþjón-
ustu Lagastofnunar Háskóla ís-
lands eyðir öllum vafa um, að
borgarstjóri hefur farið offari í
máli þessu. Vandinn er þó ekki sá
mestur, að lög séu brotin, heldur
hversu margir kjósendur eru
reiðubúnir að fagna lögbrotum
sinna valdsmanna.
Ef fjölmennir hópar manna
eru sífellt reiðubúnir að fagna
valdbeitingu, endar það á, að við
sitjum uppi með íslenzkar vasa-
útgáfur af Hitler og Mussolini.
Jónas Kristjánsson.“
Varað við
valdshyggju-
sjúklingum
Allir góðir menn geta fagnað
því að svo áhrifamikill liðsmaður
sem Jónas Kristjánsson ritstjóri
skuli hafa bæst í hóp þeirra sem
berjast gegn valdshyggjusjúk-
lingum af því tagi sem hann varar
við í leiðara sínum.
„... íslenskar vasaútgáfur af
Hitler og Mussolini."
Hann á góða spretti hann Jón-
as. - Þráinn
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritatjórar: Arni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörðurÁmason, ÓlafurGíslason,
SiaurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitstelknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrif8tofu8tjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Olga Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
HÚ8móðir: ólöf HúnQörð.
Bíistjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiöslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð:55 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 500 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN 'Miðvikudagur 18. febrúar 1987