Þjóðviljinn - 05.07.1987, Blaðsíða 7

Hvalveiðar
isindaveiðar
emfusk
Birgith Sloth líffræðingur og fulltrúi Danmerkur á þingi Alþjóða hvalveiðiráðs-
ins: Það eru ekki bara Bandaríkin sem lagst hafa gegn vísindaveiðum íslend-
inga, í þeim efnum haf a þeir bæði vísindin og öll ríki Evrópu á móti sér auk f jölda
annarra ríkja.
segir Birgith Sloth, líffrœðingur og fulltrúi ísendinefnd Danmerkur á Þingi Alþjóða hvalveiðiráðsins
Íslenskirvísindamenn hafa
ekkiennunniðúrþeim
gögnum sem liggjafyrirfrá
þeim tíma þegar hvalveiðar
voru leyfðar og þær upplýs-
ingar sem vísindaveiðarnar
eiga að leiða í Ijós eru ekki til
þess fallnar að auka við þekk-
ingu okkar á hvalastofnunum.
Þetta sagði Birgith Sloth líf-
fræðingur og fulltrúi danska um-
hverfismálaráðuneytisins í sendi-
nefnd Dana á þingi Alþjóða hval-
veiðiráðsins í samtali við Þjóð-
viljann í vikunni.
Birgith hefur mikla reynslu og
þekkingu á hvalamálinu þar sem
hún er líffræðingur að mennt,
hefur unnið að málefnalegum
undirbúningi Dana fyrir þing
hvalveiðiráðsins síðastliðin 10 ár
og er sérfræðingur danska um-
hverfismálaráðuneytisins í al-
þjóðasamningum um umhver-
fismál. Okkur lék forvitni á að
vita um afstöðu hennar til máls-
ins, þar sem Danir gæta einnig
hagsmuna Grænlendinga og Fær-
eyinga, sem stundað hafa hval-
veiðar frá fornu fari.
- Danmörk hefur frá upphafi
tekið þátt í starfsemi Alþjóða
hvalveiðiráðsins, sagði Birgith,
og við höfum alltaf greitt atkvæði
með hvalveiðiþjóðunum þar til
fyrir þrem árum síðan. Þá var
tekin ákvörðun um það innan
ráðsins að banna hvalveiðar í
hagnaðarskyni í 5 ár. Þann tíma
átti að nota til þess að vinna úr
fyrirliggjandi gögnum og upplýs-
ingum um ástand hvalastofnanna
í höfunum og afla nýrra upplýs-
inga til þess að hægt væri að átta
sig á stærð stofnanna með meiri
vissu en menn höfðu haft til
þessa. Ástæðan fyrir því að við
studdum þessa ákvörðun var sú
að margt benti til þess að ásóknin
í hvalastofnana hafi verið allt of
hörð og við töldum að á meðan
óvissa ríkti, þá ætti náttúran að
njóta góðs af því en ekki hval-
veiðistöðvarnar.
Hvaða upplýsingar höfum við
og hvaða upplýsinga á eftir að
afla?
- Nú liggur fyrir í heiminum,
meðal annars hér á íslandi, gífur-
legt magn gagna frá þeim tíma
sem hvalveiðar voru leyfðar. Úr
þessum gögnum hefur hins vegar
ekki verið nægilega vel unnið, og
það 5 ára bann sem sett var í hitt-
eðfyrra átti meðal annars að nýta
til þess að vinna úr þeim. Það má
segja að fyrir liggi talsvert góð
þekking á líffræði hvalanna, en
það sem okkur skortir tilfinnan-
lega þekkingu á snertir meira
hreyfingar hvalanna í höfunum
og um leið nákvæmari upplýsing-
ar um stofnstærðina. Hvalveiðar
eru ekki til þess fallnar að veita
slíkar upplýsingar, heldur þarf
meira af merkingu og athugunum
á fjölda og hreyfingu hvalanna í
heimshöfunum. Þær athuganir
eru nú að hefjast hér í N-
Atlantshafi með þátttöku Grænl-
endinga, íslendinga og fleiri
þjóða. Þá verður einnig hafist
handa við að merkja hvali frá
Grænlandi í sumar og slíkar
merkingar hafa einnig verið hafn-
ar á Kyrrahafi.
Hvaða þýðingu hefur rann-
sóknaáætlun íslendinga í þessu
sambandi, og hvert er álit þitt á
henni?
- Okkur finnst hún vera
gagnrýnisverð fyrir margra hluta
sakir. Þótt íslendingar hafi greitt
atkvæði gegn hvalveiðibanninu á
þingi Alþjóða hvalveiðiráðsins
1985, þá felur aðild þeirra að ráð-
inu engu að síður í sér að þeir eru
siðferðilega skuldbundnir til að
fylgja samþykktum þess. íslensk
yfirvöld settu sig hins vegar í sam-
band við dönsk stjórnvöld þegar
á árinu 1985 og tjáðu okkur að
þau vildu nýta sér undanþágu
samþykktarinnar til veiða í vís-
indaskyni. Við fengum rann-
sóknaáætlunina í hendur fyrir
næsta fund hvalveiðiráðsins, en
lögðumst þegar gegn henni.
Ástæðan var annars vegar sú að
héðan hafa verið stundaðar hval-
veiðar um áratuga skeið en ís-
lendingar hafa ekki enn unnið úr
þeim gögnum sem þessar veiðar
hafa skilað. Það ætti að gera fyrst
að okkar mati. Síðan kom einnig í
ljós, þegar bornar voru saman
þær veiðar, sem stundaðar höfðu
verið fram að þessu og þær vís-
indaveiðar sem áformaðar voru,
að áformað var að veiða sömu
tegundir og á sömu slóðum og
gert hafði verið áður. Það átti
sem sagt að veiða þar sem veiðin
var mest, og þær upplýsingar sem
þessar veiðar áttu að leiða í ljós
voru fyrst og fremst líffræðilegs
eðlis, það er að segja upplýsingar
sem þegar liggja fyrir og réttlæta
því ekki frekari veiði á hvölum.
Hver urðu afdrif málsins innan
Alþjóða hvalveiðiráðsins?
- Á fundi ráðsins í fyrra komu
Bandaríkin, Ástralía og flest Evr-
ópuríki með tillögu sem fól í sér
takmörkun á rétti til vísinda-
veiða. Þessari tillögu var fyrst og
fremst beint gegn íslendingum og
S-Kóreumönnum sem höfðu
haldið áfram veiðum undir yfir-
skini vísinda, en tillagan beindist
einnig gegn Japönum, sem höfðu
lýst yfir svipuðum áformum.
Niðurstaða fundarins í fyrra var
sú að þeim tilmælum var beint til
aðildarríkjanna að þau hæfu ekki
veiðar í vísindaskyni nema sýnt
væri fram á að með þeim ætti að
sækja upplýsingar, sem ekki væri
hægt að afla með öðrum hætti,
um leið og viðkomandi þjóðum
var gert að sýna fram á að*
veiðamar myndu ekki skaða
hvaiveiðistofnana í hafinu. Þrátt
fyrir þessa samþykkt ráðsins frá
því í fyrra hafa íslendingar og S-
Kóreumenn haldið áfram hval-
veiðum sínum, og það var ástæð-
an fyrir því að Bandaríkin komu
fram með tillögu á þinginu nú
sem miðaði að því að takmarka
enn frekar heimildir til veiða í vís-
indaskyni. í þeim tillögum er vís-
indanefnd hvalveiðiráðsins gert
að yfirfara gögn og áætlanir um
rannsóknir, og ef að þau standast
ekki vísindalegar kröfur nefndar-
innar ber henni að fara fram á
það við viðkomandi ríkisstjórn
að veiðiheimild verði dregin til
baka. Tillaga þessi var samþykkt
með 19 atkvæðum gegn 6.
Hefur vísindanefnd ráðsins lagt
mat á rannsóknaáœtlun íslend-
inga?
- Já, vísindanefndin hefur þeg-
ar lagt mat á þá áætlun sem er í
gangi hér og niðurstaða hennar er
sú að áætlunin feli í sér öflun líff-
ræðilegra gagna sem ekki muni
gefa af sér nýjar eða áður óþek-
ktar upplýsingar um hvalina. Á
grundvelli samþykktarinnar um
vald vísindanefndarinnar og á
grundvelli álits hennar var síðan
lögð fram ný tillaga á þingi ráðs-
ins í Bournemouth, sem beindist
sérstaklega gegn íslensku rann-
sóknaáætluninni, en í henni er
ríkisstjórnin hvött til þess að
afturkalla leyfið til vísindaveiða.
f ályktuninni er ríkisstjórnin jafn-
framt hvött til að leggja fram nýja
og raunhæfari
rannsóknaráætlun, þar sem sýnt
sé með vísindalegum rökum fram
á nauðsyn veiðanna. Þessi viðbót
við tillöguna var þó meira form-
satriði, því það er mín skoðun og
margra annarra líffræðinga að ef
hvalveiðar eigi að veita einhverj-
ar nýjar og marktækar vísinda-
legar upplýsingar, þá þurfi að
hefja þær í svo stórum stíl og svo
víða að það myndi endanlega
gera út af við stofnana sem þegar
eru í viðurkenndri hættu.
Nú gœtir danska ríkisstjórnin
hagsmuna Grœnlendinga í þessu
máli, hverjir eru þeir og hvernig
eru þeir tryggðir?
- Þetta mál horfir öðruvísi við
Grænlendingum en íslendingum
að okkar mati. Þar gildir það sem
við köllum réttur frumbyggja.
Engu að síður hefur verið gripið
til friðunaraðgerða í Grænlandi.
Þar hefur hnúfubakurinn algjör-
lega verið friðaður og veiði á
stærri hvölum, sem var mjög lítil
fyrir, hefur verið minnkuð um
helming. Þá hefur leyfileg veiði á
hrefnu verið minnkuð úr 235 nið-
ur í 110 dýr. Við erum engir ofs-
tækismenn og teljum að sumir
hvalastofnar, eins og t.d. hrefna,
geti þolað nokkra veiði. Það er
talið að grænlensk-íslenski
hrefnustofninn sé á bilinu 10-
20.000 dýr, og sé það rétt þá á
hann að þola nokkra veiði. En
við viljum benda á að veiðarnar
hér eru á kostnað Grænlendinga,
sem eru þeim mjög háðir, þar
sem þeir eru ekki kjötframl-
eiðendur. Og við teljum að þeir
eigi að sitja fyrir um hugsanlega
veiði sem eru henni háðir. Mér
skilst hins vegar að það ríki eng-
inn kjötskortur hér á íslandi og
þessar veiðar veita ekki það
mörgum íslendingum atvinnu að
þær hafi sambærilega þýðingu
hér og á Grænlandi.
Þú vilt þá meina að hvalveiðar
okkar séu að einhverju leyti á
kostnað Grœnlendinga?
- Já.
Hvað áforma íslendingar að
veiða marga hvali samkvœmt
rannsóknaáætluninni?
- í rannsóknaáætlun sinni
áformar íslenska ríkisstjórnin að
veiða 800 hvali á 4 árum eða 80
langreyðar, 40 sandreyðar og 80
hrefnur á ári. Upphaflega ætluðu
þeir einnig að veiða búrhval og
steypireyði, sem eru alfriðaðar
tegundir, en við það var að von-
um hætt. Þessi áform hafa þegar
vakið og eiga enn frekar eftir að
vekja mikla gagnrýni á alþjóða-
vettvangi. Það virðist vera út-
breidd skoðun hér á landi að
Bandaríkir. standi ein gegn hval-
veiðum íslendinga, en það er
ekki rétt. íslendingar hafa bæði
öll ríki í Evrópu og sjálf vísindin á
móti sér í þessu máli. Það sést
meðal annars á því að ísland er
eina landið í Evrópu, sem ekki
hefur gerst aðili að Washington-
sáttmálanum svokallaða frá 1975
um sölu á afurðum dýra sem eru í
útrýmingarhættu. Mér er ekki
kunnugt um önnur ríki á vestur-
hveli jarðar en ísland og Mexíkó
sem hafa neitað að undirskrifa
þennan sáttmála. En samkvæmt
honum er sala á hvalalýsi og hval-
kjöti á milli landa ekki leyfileg,
og því stríðir það m.a. gegn
dönskum lögum að hvalaafurðir
séu fluttar til landsins.
Afstaða íslendinga í þessu máli
er nokkuð hliðstæð við það að
einhver vísindamaður kæmi til
danskra yfirvalda og segðist ætla
að skjóta 800 hvítabirni í vísinda-
skyni. Það er til heilmikið af ís-
björnum á Grænlandi, en slík
áform væru engu að síður svo
fjarstæð að fyrr þyrfti byltingu í
Danaveldi en að þau yrðu leyfð.
-ólg
Sunnudagur 5. júlí 1987. ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7