Þjóðviljinn - 16.08.1987, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 16.08.1987, Blaðsíða 10
Ljóðapakki á kjarapalli Fáeinar vangaveltur vegna útkomu bókarinnar Nýmœli - Ijóð ungskálda 1982-1986 Ljóðavinir hafa verið heldur borubrattirsíðustu misserin og fullyrt að skjólstæðingur þeirra nyti vaxandi hylli meðal þjóðarinnar. Og samtímis hafa komið fram mörg ung skáld sem athygli vekja og nú er svo komið að yngsta kyn- slóð skálda þykir einhver sú efnilegasta um langan aldur. Um þessar mundir er að koma út hjá Iðunni sýnisbókin Nýmæli - Ijóð ungskálda 1982-1986, sem er einskonar framhald Nýgræð- inga í Ijóðagerð 1970-81 sem út kom árið 1983. Eysteinn Þor- valdsson valdi ljóðin í báðar bæk- urnar auk þess að annast útgáf- una og rita inngang að þeim. Nýgræðingar Eysteins vöktu heilmikla athygli á sínum tíma og mun bókin vera notuð til kennslu í mörgum skólum, enda hafði ekki áður verið gerð tilraun til þess að búa til heildarmynd af ljóðlist yngstu kynslóðarinnar. Á hinn bóginn urðu Nýgræðingarn- ir afar umdeildir, svo sem við er að búast; einkum var það náttúr- lega val Eysteins á skáldum í bók- ina sem menn fettu fingur útí og þótt sumum að helst til margir blekskussar fengju þar inni. í bókinni voru ljóð eftir 36 skáld, sem telst þokkaleg uppskera frá einum áratug; og er þá ósagt látið um gæðin. Er Einar Már ungskáld? Það hlýtur að vera til marks um grósku í ljóðagerð að útgáfufyrir- tækið sér ástæðu til að gefa út framhald Nýgræðinganna sem spannar einungis fimm ár. Og í inngangi sínum að Nýmælum fullyrðir Eysteinn að það sé „vænlegur gróandi í Ijóðagerð- inni og margir laukar í garði. Ljóðaunnendur ættu að geta horft með eftirvæntingu til fram- tíðarinnar því ljóð er að loknu þessu eins og skáldið sagði.“ (bls. 15). Til þess að komast í bók Eysteins þurfa skáldin að vera fædd 1952 og síðar og þannig eiga skáld á aldrinum 19 til 35 ára ljóð eftir sig í bókinni. En það sem er þó athyglisverðast dæmi um gróskuna er að í nýju bókinni eru Ijóð eftir 48 skáld síðustu fimm ára - á meðan nýgræðingarnir voru 36 frá tólf árum. Skálda- framleiðslan hefur því tvöfaldast, sem þættu góð afköst í plastpokaverksmiðju. Að vísu eru sjö manns sem eiga ljóð í báð- um bókunum og flestir komnir á efri ár sem ungskáld. Þetta eru þau Álfheiður Lárusdóttir, Einar Már Guðmundsson, Elísabet Jökulsdóttir, Pjetur Hafstein Lárusson, Sjón, Sonja B. Jóns- dóttir og Sveinbjörn I. Baldvins- son. Það kemur þeim sem þetta rit- ar nokkuð ankannalega fyrir sjónir að sjá menn eins og Pjetur Hafstein og Einar Má í hópi ung- skálda: Pjetur er nú hálffertugur og hefur gefið út tíu ljóðabækur- þá fyrstu 1972! Og Einar Már hef- ur enga Ijóðabók gefið út á því tímabili sem Nýmæli spanna, þótt eitthvað hafi birst í tímaritum. Honum var réttilega gert hátt undir höfði í Nýgræðingunum, en ég fæ ekki séð hvaða tilgangi það þjónar að láta eitt Ijóð eftir hann í nýju bókina. Eins mætti nefna Sonju B. Jónsdóttur, jafnaldra Pjeturs, ég get ekki séð að þetta eina ljóð hennar í Nýmælum segi Iesendum nokkuð um það sem hefur verið að gerast síðustu fimm árin. Sá eini úr þessum hópi sem að mínu viti á réttilega heima í báðum bókunum er Sjón, enda er hann langyngstur og hefur gef- ið út fjölda bóka síðustu árin og haft margvísleg áhrif. Vinsœldalistinri: Gyrðir á toppnum Það segir sína sögu um álit Eysteins á einstökum skáldum, hversu mörg ljóð þau eiga í bók- inni, þótt vitanlega sé það ekki einhlítt. Gyrðir Eiíasson er efstur á lista'með átta ljóð - þar af eina bók í heilu lagi, ljóðabálkinn Blindfugl/Svartflug; ísak Harð- arson á sjö ljóð; Sjón og Bragi Ólafsson sex; Atli Ingólfsson, Berglind Gunnarsdóttir, Kristján Kristjánsson, Sigfús Bjartmars- son og Vigdís Grímsdóttir fjögur hvert. Fimm skáld eiga þrjú ljóð í bókinni; 17 eru með tvö og jafnmörg með eitt. Þannig eiga 70% skáldanna eitt til tvö ljóð í bókinni og má þá ljóst vera hve illa hún er til þess fallin að gefa nokkra mynd af hverju skáldi fyrir sig. En það var heldur ekki tilgang- urinn eða hvað?: „Tilgangurinn með þessu safni er að auðvelda fólki að kynnast ljóðum yngstu skáldanna í viðráðanlegri sýnis- bók“. (bls. 8). Einmitt vegna þessa hefði Eysteinn mátt gera mun strangari kröfur, enda er mikill hluti ljóðanna harla létt- vægur og þeim sem þau ortu eng- inn greiði gerður með að prenta þau í ódauðlegri skólabók. Að sama skapi sniðgengur Eysteinn nokkur skáld mjög ein- dregið: Best dæmi þess er súrre- alistahópurinn sem stóð að Me- dúsu heitinni. Á vegum Medúsu komu fjölmargar ljóðabækur út á þessum tíma og víst er um að súrrealismi hefur ekki átt sér jafn marga viðhlæjendur um langt skeið. En Eysteinn afgreiðir Me- dúsu einkar snyrtilega: „Sum þessara ungu skálda hafa brugðið fyrir sig aðferðum súrrealismans og má gleggst sjá það í Ijóðum Sjóns og einnig hjá fleirum í skáldahópnuin sem kennir sig við Medúsu“. (bls. 11). Það er ekki hægt að ráða af þessum orðum að súrrealisar hafi verið atkvæðamiklir síðustu árin. Og þannig er Sjón sá eini úr þess- um hópi sem hlýtur náð fyrir augum Eysteins; þeir Þór Eldon og Jóhamar eiga að vísu tvö ljóð hvor í bókinni en aðrir úr Medúsu alls ekkert. Þór Eldon hefur á þessum tíma gefið út fjórar bækur og er óumdeilanlega í hópi okkar bestu ungskálda. Jóhamar hefur ekki látið svo lítið að prenta ljóðin sín í bók, en hefur á hinn bóginn lesið ásamt öðrum á ljóð- asnældu og því hefði Eysteinn auðveldlega getað kornið hönd- um yfir þau. En þó að súrrealismi hafi ekki verið fyrirferðarmikill að mati Eysteins þá er önnur stefna sem fær ívið meiri umfjöllun, sumsé konkrctismi. „Svokallaðs kon- kretisma hafði tæpast gætt í ís- lenskri ljóðagerð þegar sum þess- ara ungu skálda, einkum Gyrðir Elíasson, ísak Harðarson og Sigurlaugur Elíasson tóku að beita þeirri aðferð. í konkret ljóðum er ekki látið nægja að tjá inntakið með orðum, heldur er það jafnframt sýnt með grafísk- um hætti..." (bls. 11). Tilfellið er að konkretismi hefur hreint ekki verið svo mjög áberandi og þótt skáldin sem Eysteinn tiltekur hafi beitt honum í tilraunaskyni hefur hann hvorki verið ráðandi hjá þeim né nokkrum öðrum. Þessi tvö dæmi eru tilfærð hér vegna þess að allur þorri þeirra sem mun lesa bók Eysteins hefur enga heildarsýn yfir ljóðagerð þessa tímabils og hefur því allar sínar heimildir frá honum einum. Og í þessu tilviki er ég þeirrar skoðunar að Eysteinn hefði mátt hugsa sig tvisvar um áður en hann kvað upp úr um hvaða stefnur og aðferðir hafa verið áberandi. Byltingin fyrir bí f inngangi sínum gerir Eysteinn tilraun til að búa til heildarmynd af þessari kynslóð og skilgreina hvaða straumar hrífa hana með sér. Hann kemst að þeirri niðurstöðu að ljóðagerð hafi tekið miklum stakkaskiptum frá síðasta áratug þegar „nýraun- sæi“ einkenndi mörg skáld. Þjóð- félagsádeilan hefur þannig minnkað; baráttuljóðin eru dott- in upp fyrir, en ung skáld nú um stundir „...sýna okkur einstakl- inginn í þröngu umhverfi og beina athyglinni inn á við, skyggnast um í hugarfylgsnum og miðla okkur sérstæðri reynslu þaðan“. (bls. 10). Það er blessunarlega hárrétt að „nýraunsæið“ á sér engan fulltrúa í hópi okkar bestu ungskálda. Enda er síðasti áratugur fátækur af nýmælum í ijóðagerð eða nokkru því sem líklegt er að standist tímans tönn. Þannig sýnir Eysteinn fram á tengsl á milli ungskáldanna nú og gömlu atómskáldanna, módern- istanna, enda víða augljóst að sótt er í smiðju til þeirra. Skáldkonur - deyjandi stétt? Eins og áður er getið eiga 48 höfundar ljóð í Nýmælum. Þar af eru 35 karlar en einungis 13 kon- ur. Til samanburðar má geta þess að í Nýgræðingunum voru ljóð eftir 22 karla en 14 konur. Sam- kvæmt þessu fækkar skáldkonum óðfluga miðað við karlskáld. Þessa athyglisverðu þróun af- greiðir Eysteinn svona: „Þetta á sér sjálfsagt félagslegar orsakir og^ verður ekki fjölyrt um þær hér“. Þessi afgreiðsla er vitanlega í skötulíki, - hversvegna eru or- sakirnar „sjálfsagt félagslegar"? Og hversvegna ekki að reyna að ómaka sig við að finna þessar or- sakir? Það er ekki síður athyglis- vert að af þessum 14 skáldkonum hafa aðeins þrjár þeirra gefið út ljóðabækur á því tímabili sem Nýmæli spanna. Á sama tíma og ljóðabókaútgáfa hefur aukist um allan helming - þannig að allt að fimmtíu bókum er puðrað út á ári. Það vill til að í þessum litla hópi skáldkvenna eru fáeinar mjög góðar og því engin ástæða til að örvænta um kvenmannslaust ljóðaland. Ljóð í tilboðspakka Ljóðavinir borubrattir, var fullyrt í upphafi. Og er ástæða til þess? Vissulega, enda engum blöðum um það að fletta að ung skáld nú eru að gera betri ljóð og heiðarlegri tilraunir með ljóðið, en um langt skeið. Það er þess vegna miður að eina ráðið til að selja ljóð sé í kennslubókum. Ljóðabækur koma út í litlum upplögum og gildir þá einu hvaða skáld á í hlut. Útgáfufyrirtæki ómaka sig ógjarnan við ljóðaút- gáfu og þessvegna er það oftast hlutskipti skáldsins að gerast eigin forleggjari. Með hliðsjón af þessu er athyglisvert hversu ljóð- asamkomur með upplestri skáld- anna voru fjölsóttar, einkum á síðasta ári, en þær sóttu iðulega í kringum 200 manns. Og kannski var það af sömu ástæðu og þeirri að Nýmæli verða metsölubók með tímanum: Semsé þeirri að fólk nennir ekki að kynna sér ljóðlist ungra skálda, nema í sér- stökum tilboðspökkum - 48 skáld á einni kippu eru óneitanlega góð býti, móts við það að elta uppi allar þær bækur sem út koma. Mér er á hinn bóginn til efs að bækur eins og Nýmæli séu skáld- unum til góðs - nema í þeim hlut- fallslega fáu tilfellum sem lestur hennar gæti leitt fólk að bókum skáldanna sjálfra. -hj- nJ Landbúnaðarsýning íReiðhölIinni, Víðidal, 14.-23. ágúst 1987 BÚ ’87 stærsta landbúnaðarsýningin til þessa á erindi til allra. Stórkostleg sýning, sem er allt í senn: Yfirlit, kynning, sölumarkaður og skemmtun. Þar er tamdi platínu- refurinn Kalli og Stakkur og Spori - feiknatuddar, frá Hvanneyri, úrvalskýr af Suðurlandi, ásamt hvers konar búfé af gamla og nýjaskólanum. Fjárhundarnir Roy, Lars og Ríngó sýna listir sínar. Mjaltir í nútíma mjaltafjósi (hefurðu séð slíkt?) alla daga kl. 18^0. Fjöldamörg fyrirtæki ÍQTina nýjungar í þjónustu við landbúnaðinn. Góð kaup á vörum á tækifærisverði. Vörukynningar. Spumingakeppni. Lukkupottur. Tískusýningar, þar á meðal stór pelsasýning. Héraðsvökur landshlutanna. Grillveislur bændanna. Matreiðslukynningar. Matreiðslukynningar. Nýjasta tæknin ásamt yfirliti yfir þróunina. DAGSKRÁ Laugardagur 15. ágúst Fjárhundasýning. Kl. 14:30 og 17:30 Reiðsýning. Kl. 15:00 Héraðsvaka Kl. 16:00 A.-Húnvetninga. og 20:30 Matreiðslumeistarar. Kl. 16:40 Sunnudagur16. ágúst Reiðsýning. Kl. 15:00 Matreiðslumeistarar. Kl. 15:30 Héraðsvaka Kl. 16:00 Skagfirðinga. og 20:30 Grillveisla Kl. 18:00 aldarinnar. -20:00 10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. ágúst 1987

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.