Þjóðviljinn - 16.09.1987, Side 7

Umsjón:
Elísabet Kristín
Jökulsdóttir
Virkið í Súram, kvikmynd sem verður sýnd hér í næstu viku á vegum Kvikmyndahátíðar Listahátíðar. Leikstjóri er sovétmaðurinn Sergei Baradjanov, en þessari mynd er hann sagður styrkja
stöðu sína sem einn alóvenjulegasti leikstjóri sem uppi er nú. Handritið sem byggir á grúsískri þjóðsögu, er eftir Vazha Ghigashvili.
„Kreppa meðal ungra kvikmyndahöfunda“
Franskur blaðamaður dæmir kvikmyndahátíðina í Locarno, þarsem
„Skytturnar“ Friðriks Þórs Friðrikssonar fengu verðlaun
(Eftirfarandi grein birtist í
franska dagblaðinu „Le Monde“
um kvikmyndahátíðina í Loc-
arno, þar sem íslensk mynd,
„Skytturnar“ eftir Friðrik Þór
Friðriksson, fékk verðlaun.
Myndin var kölluð „Hvítir hval-
ir“ erlendis, og er fróðlegt að lesa
í réttu samhengi þann dóm sem
franski blaðamaðurinn gaf henni
og öðrum þeim myndum sem
sýndar voru á hátíðinni)
Kvikmyndahátíðin í Locarno,
sem haldin er á strönd Maggiore-
vatnsins í Sviss, er elsta kvik-
myndahátíðin á eftir þeirri sem
haldin er í Feneyjum: hófst hún
1947, fáum mánuðum á undan
kvikmyndahátíðinni í Cannes, og
var haldið upp á fjörutíu ára af-
mæli hennar í sumar.
í þessari hátíð sameinast með
góðum árangri svissneskir skipu-
lagshæfileikar og ítalskur hátíða-
blær, og skiptist hún í þrjár
deildir. Á hverju ári er sýnt mjög
athyglisvert yfirlit yfir verk ein-
hvers ákveðins kvikmyndahöf-
undar og jafnframt sýndar
heimildarmyndir um starf hans
eða hennar. Á fyrri árum hafa
þannig verið kynnt verk jap-
anskra höfunda eins og Yasujiro
Ozu, Mikio Naruse og Keusuke
Kinoshita.
Þar sem þetta var afmælisár var
yfirlitið helgað sögu Locarno há-
tíðarinnar sjálfrar. Sýndi það
mjög glæsilega - en líka með
nokkrum söknuði - hvaða hlut-
verk hátíðin hefur leikið í að
styðja höfunda sem lofa góðu eða
mikilvægar hreyfingar í kvik-
myndalistinni.
Sýningar undir
berum himni
Önnur deild hátíðarinnar er
fyrir venjulega kvikmyndahúsa-
gesti. Á hverju kvöldi geta þann-
ig allt að 7000 áhorfendur séð
sýningar undir berum himni á Pi-
azza Grande - sumir þeirra fá
sæti á svölum einkahúsa - og get-
ur þar að líta helstu kvikmyndir
ársins, t.d. í þetta skipti „Viðtal-
ið“ eftir Fellini og „Svörtu
augun“ eftir Nikita Mikhalkov.
Það var mjög undarlegt, svo ekki
sé meira sagt, að sjá í þessu um-
hverfi „engla“ Wim Wenders
koma svífandi niður yfir Berlín (í
kvikmyndinni „Engill þrárinn-
ar“) með fjöll og vötn í baksýn.
Eins og arkitektinn Mario
Botta, sem átti sæti í dómnefnd
hátíðarinnar, benti á, var allt
borgarlífið í hálfgildings trúar-
legu sambandi við kvikmynda-
list, og skapaðist við það mjög
undarlegt andrúmsloft, sem var
einhvers staðar milli þess sem
ríkti á rómversku torgi og í grísku
leikhúsi.
Þriðja miðstöð hátíðarinnar
var risastórt tjald, sem stóð
nokkra kflómetra frá miðborg
Locarno: þar voru sýndar þær
kvikmyndir sem þátt tóku í
keppninni. Einungis komu til
greina byrjendaverk, þ.e.a.s.
fyrstu þrjár kvikmyndir hvers
höfundar.
Persónuleg
kvikmyndagerð
En í þetta skipti urðu menn
fyrir vonbrigðum með keppnina.
Efnið sem tekið var til meðferðar
á umræðufundinum í Ascona rétt
áður en hátíðin hófst, benti til
þess að menn byggjust við hinu
versta, en það var: „Er enn ein-
hver framtíð í persónulegri kvik-
myndagerð?" Aldrei áður hafa
persónulegir kvikmyndahöfund-
ar - hvort sem það eru Kubrick
og Woody Allen eða Fellini og
Wenders verið eins vel þekktir og
fengið jafn góða aðsókn.
En aldrei áður hafa fyrstu kvik-
myndir höfunda eða kvikmyndir
frá löndum, þar sem framleiðsla
slíkra mynda er lítil, átt eins erfitt
uppdráttar með að fá viðurkenn-
ingu. Svissneska menningar-
málastofnunin, sem styrkir kvik-
myndagerð í Sviss, stóð fyrir
þessum umræðufundi í von um að
skilgreina vandamálið og
kannske að finna einhverja lausn
á því. Þegar hann hófst minnti
Jean-Luc Godard áheyrendur
sína á það stríð sem hann háði á
sjötta áratugnum í félagi við aðra
kvikmyndahöfunda „nýju byl-
gjunnar" svokölluðu til að fá
viðurkennda hugmynd sína um
„höfundinn".
Ef hægt er að dæma eftir þeim
átján myndum, sem voru sýndar í
keppninni í Locarno, er yngri
kvikmyndahöfunda nú í eins kon-
ar kreppu: þeir eru ekki í rónni
yfir þvf að vita ekki lengur hverju
þeir eigi að mótmæla og virðast
því hvorki færir um að endurnýja
efnið né frásagnarstílinn. Kvik-
myndir þeirra í Locarno sögðu
allar sams konar sögu, sem er allt
of vel þekkt, með sömu mynda-
tækninni og sömu klisjukenndu
samtölunum.
í argentínsku myndinni „Sin
fin“ eftir Christian Paul, sem
fjallar um kvikmyndagerð, má
sjá ljósmynd af Godard festa á
glugga. Önnur argentínsk mynd,
„A dos aguas“ eftir Carlos Olgu-
in, fjallar um mann sem er með
kvikmyndina „Þjóninn“ eftir Jos-
eph Losey á heilanum og er sjálf-
ur að gera sína fyrstu kvikmynd.
Mikið af samtölunum f banda-
rísku myndinni „Þrír ruglaðir
menn að nóttu til“ eftir Gregg
Araki minnir á kvikmyndir Jims
Jarmusch. Á blaðamannafundi
kynnti Araki sína eigin kvikmynd
sem algera andstæðu alls þess
sem nú er verið að gera í banda-
rískum kvikmyndaiðnaði. En í
þessari kvikmynd, sem fjallar um
tvo karlmenn - annan argan og
hinn tvíkynkneigðan - og eina
konu, eru einfaldlega sömu klisj-
ukenndu atriðin og í miklum
hluta sjálfstæðrar kvikmynda-
gerðar Bandaríkjanna: það eru
atriði í rúminu og í kaffihúsum,
endalaus símtöl, mikið ráp að
næturþeli og miklar og alvöru-
þrungnar vangaveltur um það
hvernig eigi að ráða fram úr líf-
inu.
Áður en sýningin hófst, til-
kynnti Araki að taka kvikmynd-
arinnar hefði ekki kostað nema
fimm þúsund pund. Fengu þessi
orð hans mikið klapp frá áhorf-
endum sem voru búnir að ákveða
það fyrirfram að þeim myndi falla
kvikmyndin vel í geð.
Sams konar yfirlýsing kom frá
höfundi sovésku myndarinnar
„Einmana rödd mannsins", Al-
exander Sokurov, sem sagðist
hafa gert myndina fyrir aðeins
2000 rúblur (eða tvö þúsund
pund). „Við tókum hvert atriði
aðeins einu sinni og allar tökur
voru notaðar". Þetta kann að ein-
hverju leyti að vera skýringin á
því hvað þessi ljóðræna tilraun
Sokurovs í anda Tarkovskís var
tilfinnanlega langdregin.
Tvær langar ítalskar myndir,
„A flor di pelle“ eftir Gianluca
Fumagalli og „Auerlia" eftir Gi-
orgio Molteni, staðfestu að mikill
hörgull er nú á innblæstri í ítalskri
kvikmyndagerð. Fyrrnefndi
höfundurinn gerði tilraun með
eins konar heilabúslega erótík
undir óljósum áhrifum frá kvik-
myndum Alain Robbe-Grillet,
og hinn síðarnefndi kallaði mynd
sína „vegarmynd" og sagði lang-
dregna ástarsögu af augljósum
hæfileikaskorti.
Friðrik fær hrósið
Dómnefndin veitti fyrstu verð-
launin kvikmyndinni „O bobo“
eftir José Alvaro Morais, sem
heldur áfram þeirri stefnu nýrrar
portúgalskrar kvikmyndagerðar
að kanna tengslin milli tálsýnar
og raunveruleika. Myndin var
stflfærð æfing í anda Pirandellós,
sem sagði frá mönnum sem voru
að setja leikrit á svið og tengslun-
um milli leikaranna í daglegu lífi,
og mátti skilja hana á marga
vegu.
En greinilegt er að til eru einn
eða tveir kvikmyndahöfundar,
sem trúa enn á gildi þess að segja
góða sögu með hefðbundnum
persónum. „Fridrik Thor Drikr-
isson“ (þannig er nú farið með
nafnið í franska blaðinu) sýndi
mönnum að íslendingar eiga sína
kvikmyndagerð. „Hvítir hvalir"
lýsir lífi sjómanna á hafi úti í erf-
iðleikum þeirra í að aðlagast
borgarlífinu, sem leiða til þess að
þeir láta freistast af afbrotum.
Kvikmyndin hefur sinn eiginn
mjög svo persónulegan og
sannferðugan tón, sem minnir
bæði á heimildarmyndir og
bandarískar glæpamyndir.
Myndin „Spillt ást“ eftir Stanl-
ey Kwan er gott dæmi um nýja
kvikmyndagerð í Hong Kong,
sem reynir að koma á fót sjálf-
stæðu framleiðslukerfi og lýsa
daglega lífinu í nýlendunni.
Kwan bregður upp nærfærinni
mynd af tveimur ungum konum,
löngunum þeirra og vonbrigðum
eftir lát vinkonu þeirra.
í myndinni „Með ástarkveðj-
um til þeirrar sem er mér næst“
segir ástralski höfundurinn Brian
McKenzie frá leigubflstjóra, sem
tekur upp samtöl farþega sinna,
flækist inn í vandamál þeirra og
endar í vafa um sjálfan sig.
Myndin „Ungverskt ævintýri"
eftir Gyule Gardag, sem vakti
þegar athygli á kvikmyndahátíð-
inni í Cannes fyrir fáum mánuð-
um, segir frá munaðarleysingja
sem er í leit að ímynduðum
föður.
Höfundar þeirra mynda, sem
hér hafa verið nefndar síðast,
fjalla um vandamál mannlegra
tjáskipta og hafa áhyggjur af því
að þau skuli vera rofin. Þeir eru
af allt öðru sauðahúsi en Gregg
Araki, sem sagði í Locarno: „Eg
geri kvikmyndir sem skipta mig
raunverulega máli. Mér er sama
þótt enginn annar vilji sjá þær“.
Maður veltir því fyrir sér,
hvernig sovéski kvikmyndahöf-
undurinn Kira Muratova, sem
var uppgötvuð á kvikmyndahát-
íðunum í Pesaro og Moskvu í ár
og vakti mikla athygli í Locarno,
myndi bregðast við slíkri yfirlýs-
ingu. Á tuttugu árum hefur hún
gert fjórar myndir, sem voru allar
annað hvort bannaðar eða
skemmdar með því að klippa þær
sundur, og hefur henni aldrei tek-
ist að ná tengslum við áhorfend-
ur. En hvað hana snertir efast ég
um að það hafi verið af því að
löngunina vantaði.
(„Le Monde“)
Mlftvlkudagur 16. september 1987 jÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7