Þjóðviljinn - 20.10.1987, Blaðsíða 5

\
VIÐHORF
Kvennabarátta og kosningar
Sigþrúður Helga Sigurbjarnardóttir skrifar:
Það er grár rigningardagur í
Osló og ég er að koma úr tíma í
háskólanum þar sem umræðuefn-
, ið var sálgreining og feminismi.
Ég á fyrir höndum klukkutima-
ferð með strætó til að komast
heim og það eina sem ég get
huggað mig við er að ég veit að
það bíða mín 3 Pjóðviljar í
póstkassanum. Þegar heim er
komið skelli ég kaffi í könnuna og
hendi mér yfir blöðin. Og Þjóð-
viljinn bregst mér ekki. Mér
verður fyrst litið á forsíðu Sunnu-
dagsblaðsins, þar stendur „Við
áttum að hætta!” og undir stend-
ur Guðrún Jónsdóttir fyrrverandi
borgarfulltrúi Kvennaframboðs-
ins í helgarviðtali. Eitthvað fyrir
mig, örugglega eitt af framlögum
Þjóðviljans til kvennapólitíkur.
Hvað um það, í viðtalinu rekur
Guðrún í stórum dráttum upp-
runa sinn og starfsferil. Hún segir
frá því hvernig hún kom inn í
Kvennaframboðið 1981, þrátt
fyrir að hafa verið efins í upphafi.
Hún hreifst af málflutningi
kvennanna á Hótel Vík og skellti
sér f baráttuna.
Kosningabaráttunni lýsir hún
sem mjög jákvæðri reynslu,
einna líkastri endurfæðingu. Þá
er nánast eins og hið jákvæða við
Kvennaframboðið sé upptalið.
Guðrún segir að sér hafi verið
hjartanlega sama um það hvort
þær fengju atkvæði og það að fá
tvo fulltrúa inn í borgarstjórn var
eiginlega svolítið ógnvekjandi.
Það kemur greinilega fram í
viðtalinu að Guðrún hefur aldrei
litið á Kvennaframboðið sem
raunhæft pólitískt afl. Hún hefur
verið mjög efins um réttmæti þess
að „ganga inn í kerfið”. Hún
kemst þá líka að þeirri niður-
stöðu að Kvennaframboðið hafi
„alls engu” fengið áorkað. Ég
verð að viðurkenna að ég á erfitt
með að átta mig á því af hverju
Guðrún ákvað í upphafi að ganga
til liðs við Kvennaframboðið og
hvaða takmark hún setti sér.
Guðrún segir að í gegnum kerf-
ið hafi þær engu komið fram,
enda borgarstjórn ekkert annað
en leikhús. Það getur verið að
það sé erfitt að mæla einhvern
formlegan árangur Kvennafram-
boðsins í borgarstjórn, ég þekki
ekki nógu vel til að geta dæmt um
það. En hvernig er með þann óf-
ormlega árangur sem erfitt er að
mæla? Kvennaframboðin komu
af stað verulegum umræðum um
málefni kvenna í íslensku þjóðfé-
lagi og í kjölfar þeirra hafa raddir
kvenna heyrst meira í pólitíkinni
en áður. Þetta finnst mér ekki lít-
komust aldrei lengra, þær mynd-
uðu nokkra smáhópa þar sem
þær ræddu sín mál, náðu því að
verða ákveðið „meðvitaðar" og
fóru svo „heim” aftur. Þetta hef-
ur, eins og frægt er, verið kallað
að hugsa í hring. (Við getum kall-
sem við höfum í dag.
Eftir að hafa útnefnt fjölskyld-
una sem eitt helsta kúgunartæki
gagnvart konum, þá skil ég alls
ekki hvernig Guðrún getur hald-
ið því fram að vandi kvenna sé að
ekki hafi verið gert „hreint
„Vandamálið liggur í því að þráttfyrir
breytt viðhorf gagnvart konum hefur
samfélagið ekki komið til móts við
hugarfarsbreytingarnar. Konur eru
velkomnar út á atvinnumarkaðinn, í
heilbrigðri samkeppni” við karlmenn,
efþœrgeta jafnframt „reddaðu þessu
með börnin”
ill árangur og úr því að Guðrúnu
var það ekkert hjartans mál að fá
sem flest atkvæði, þá hlýtur til-
gangur hennar að hafa verið sá að
koma hreyfingu á málefni
kvenna.
Raunar hlýtur Guðrúnu að
finnast árangurinn einhver því að
í framhaldi af því að hún segir að
Kvennaframboðið hafi átt að
hætta, segir hún: „Valdaflokk-
arnir gætu þá alltaf átt kvenna-
framboð yfir höfði sér seinna ...”
Hvernig getur kvennaframboð,
sem engu fær áorkað, verið svipa
á flokkana?
Guðrún heldur áfram og talar
um jafnréttisbaráttu og segir að
við verðum að byrja á okkur
sjálfum og ræða um hverju við
viljum breyta í einkalífinu, en
ekki vera svona uppteknar af ytra
forminu. Ég veit ekki betur en
þetta sé umræða um jafnrétti og
feminisma sem fram fór á árun-
um milli 1970 og 1980. Þá voru
það einmitt tveir höfuðpólar sem
stóðu hvor á móti öðrum. Öðrum
megin voru feministarnir sem
sögðu að við ættum að byrja á
okkur sjálfum, verða okkur með-
vitaðar um okkar eigin kúgun,
áður en við snerum okkur að
samfélaginu. Slagorðið var „Það
persónulega er pólitískt”.
Gagnrýnin á feministana á þess-
um árum er einmitt sú að þær
að þetta aö fara í hring.) Það sem
vantaði var að hóparnir kæmust
út fyrir sjálfa sig og næðu með
sína „meðvitund" til samfélags-
ins.
Hinum megin voru svo konur
sem börðust líka fyrir kvenfrelsi,
en töldu að það yrði gert með því
að rétta hlut kvenna í atvinnulíf-
inu og í gegnum grundvallar
þjóðfélagsbreytingar í anda sósí-
alismans. Þessir hópar studdu
sig, eins og gefur að skilja, meira
og minna við marxískar kenning-
ar. Ég sé enga ástæðu til að fara
nánar út í þessar umræður hér,
það hefur áður verið gert ræki-
lega.
Guðrún gerir fjölskylduna að
umræðuefni og í því sambandi
fiölskyldupólitík Kvennalistans.
Ég er Guðrúnu alveg hjartanlega
sammála um að það fjölskyldu-
form sem við höfum passar ekki
inn í samfélagið eins og það lítur
út í dag. Ef við í raun viljum jafn-
an rétt og sem líkasta möguleika
allra þegna þjóðfélagsins, þá
verðum við að taka afleiðingum
þess og vinna markvisst að því.
Við getum gert það með því að
finna nýtt sambýlisform eða að-
laga þjóðfélagið að þessu fjöl-
skylduformi, ef það er svona sem
við viljum búa. Það er alla vega
ljóst að jafnrétti er ekki fram-
kvæmanlegt í því þjóðskipulagi
heima”.
Það er alveg ljóst að á síðustu
10-15 árum hafa orðið verulegar
hugarfarsbreytingar hjá karl-
mönnum, þeir eru farnir að vinna
verk á heimilinu og taka ábyrgð á
börnum í mun ríkari mæli en áður
var. Allar kannanir sýna þó að
enn er það konan sem ber höfuð-
ábyrgð á heimilinu og vinnur flest
störfin þar, hvort sem hún vinnur
úti eða ekki. Fyrir mér er þetta þó
ekki aðalmálið, við komumst
ekki lengra að mínum dómi með
því að þrátt um hver þvær oftast
upp. Vandamálið liggur í því að
þrátta fyrir breytt viðhorf
gagnvart konum hefur samfé-
lagið ekki komið til móts við
þessar hugarfarsbreytingar. Enn
í dag er það einkamál fólks (sér-
staklega konunnar) hvort það
eignast börn. Konur eru velk-
omnar út á atvinnumarkaðinn í
„heilbrigðri samkeppni” við karl-
menn, ef þær geta jafnframt
„reddað” þessu með börnin.
Guðrún gagnrýnir Kvennalist-
ann fyrir að vilja styrkja undir-
stöður fjölskyldunnar. Ég vil
ekki fara út í neinar umræður
hérna um fjölskyldupólitík
Kvennalistans. Ég vil bara segja
að eins og ástand mála er á Is-
landi í dag er þó sannarlega ekki
vanþörf á því að bæta aðstæður
kvenna og barna.
Kvenfrelsiskonur eru auðvitað
ekki allar sammála um hvernig og
hvaða breytingum beri að stefna
að. Ég fyrir mitt leyti er ekkert á
móti því að við búum okkur til
útópíu eins og Guðrún vill, aðal-
atriðið er þó það að við komum
aftur af stað umræðu um fjöl-
skylduna og samfélagið.
Guðrún talar af mikilli tilfinn-
ingu um kvennabaráttu og henni
vill hún helga krafta sína. Ég ef-
ast ekkert um hennar einlæga
vilja í því sambandi, en hún þarf
þá að gera sér grein fyrir því að
liður í kvennabaráttu er samstaða
og samhyggja (solidaritet)
kvenna. Konur hafa nógu lengi
látið segja sér að þær hafi engra
sameiginlegra hagsmuna að gæta
sem kyn. Þetta hefur að sjálf-
sögðu veikt baráttuna.
Ég er ekki að tala um það að
við eigum ekki að takast á um
aðferðir og markmið okkar á
milli, því það er skapandi og
þannig komumst við áfram. Það
sem ég gagnrýni hér er aðferð
Guðrúnar, sem mér finnst ómál-
efnaleg og ég get ekki betur séð
en hún beini spjótum sínum ein-
ungis að konum og þá sérstaklega
Kvennalistanum.
Kvennaframböðin og Kvenna-
listinn eru þau öfl sem mest hafa
ýtt undir almenna vitundarvakn-
ingu um aðstæður kvenna hér á
íslandi á síðari tímum. Þetta veit
Guðrún.
Það sjónarmið Guðrúnar að
Kvennaframboðið hafi í upphafi
einungis verið hugsað sem tíma-
bundin mótmælaaðgerð og að
framboð til Alþingis hefði aldrei
átt að verða, er sjónarmið sem
hægt er að styðja með gildum
rökum. Það held ég líka að hún
hafi gert á öðrum vettvangi. Það
sem ég er ósátt við er að hún vinni
opinberlega beinlínis gegn þeim
konum sem eru í fremstu víglínu í
kvennapólitík á íslandi í dag.
Aftur á móti eru málefnalegar
umræður um aðferðir og tak-
mörk kvennabaráttunar hollar og
nauðsynlegar.
Sigþrúður Heiga stundar sálf-
ræðinám (Osló
Um skráningu atvmnusjúkdóma
T H lAAtrtltnnr W nnn O _ _ á U tV.
í leiðara Þjóðviljans þann 2
september sl. er skráning at-
vinnusjúkdóma gerð að umræðu-
efni og er sérstakri gagnrýni beint
gegn atvinnurekendum og lækn-
um. Er borið á þá að þeir svíkist
um að skrá atvinnusjúkdóma,
þar með talin vinnuslys, eins og
lög gera ráð fyrir. Virðist undan-
skilið að þessi vanræksla komi í
veg fyrir að hægt sé að ráða bót á
atvinnusj úkdómum.
í leiðaranum er sérstaklega
vikið að könnun sem gerð var á
heilsufari fiskvinnslufólks árið
1982. í þessari könnun kemur
m.a. fram að fimmtungur fisk-
vinnslukvenna er samkvæmt áliti
lækna haldinn vöðvabólgu, sem
rekja megi til vinnunnar og ætti
samkvæmt því að teljast atvinnu-
sjúkdómur. Leiðarahöfundur
deilir hart á lækna og atvinnurek-
endur fyrir að hafa ekki tilkynnt
þetta fólk sem atvinnusjúklinga.
Efni þessa leiðara er tímabært
og lofsvert að hreyfa þessu máli.
Það er rétt, atvinnusjúkdómum
er lítið sinn og hefur verið svo
lengst af. Skráning atvinnusjúk-
dóma er mjög ábótavant. Þó
Guðmundur Helgi Þórðarson skrifar:
,?Ein afgrunnforsedunum fyrir því að
hœgtsé að ráða bót á álagssjúkdómum
semfjöldasjúkdómum afvöldum vinnu,
er að launakjör viðkomandi séu
viðunandi, að dagvinnulaun nœgifyrir
framfærslu. Efþessa er ekki gætt er
skráning tilgangslaus. ”
verður að viðurkennast að víða
hefur þokað í rétta átt varðandi
aðbúnað fólks á vinnustað.
Um ástæður þess að skráning
atvinnusjúkdóma er með öðrum
og lakari hætti en til var ætlast,
ætla ég ekki að fjölyrða, hef raun-
ar ekki fullnægjandi svör við
þeirri spurningu. Ég hygg þó að
engum komi það á óvart þó að
launagreiðendur séu ekki bráð-
fljótir að tilkynna sjúkdóma af
þessu tagi. Slíkar tilkynningar
geta gjarnan haft í för með sér
útgjöld og getur þar hver séð
sjálfan sig. Staða þeirra í þessu
kerfi býður ekki upp á mikinn
áhuga á skráningu atvinnusjúk-
dóma. Ég hygg raunar að
stemmningin fyrir skráningu at-
vinnusjúkdóma hafi verið dauf í
þjóðfélaginu almennt og eru
launþegar þá ekki undanskildir
og ekki læknar heldur. Það vill
oft verða svo að lagafyrirmæli og
reglugerðir hafa lítið að segja, ef
ekki er fyrir hendi áhugi og skiln-
ingur hjá almenningi. Fyrst og
fremst þarf hér að koma til áhugi
þeirra sem lögin eiga að vernda
og forsvarsmanna þeirra, en á því
hefur viljað verða misbrestur.
Eins og áður segir talar leiðara-
höfundur um vöðvabólgur hjá
fiskvinnslufólki og átelur þá van-
rækslu þess kvilla. Ég efast ekki
um að niðurstöður þessarar
könnunar eru réttar og raunar
líklegt að vöðvabólgur af völdum
vinnu séu algengari en þar kemur
fram. Hins vegar dreg ég í efa að
það hefði breytt miklu, þó að við
læknar hefðum farið að skrá þessi
tilfelli sem atvinnusjúkdóma. í
fyrsta lagi tel ég vafasamt að þessi
tilfelli hefðu verið talin atvinnu-
sjúkdómur samkvæmt laganna
bókstaf, og kemur þar ýmislegt
til. Vöðvagigt á sér oft margar
orsakir og því erfitt að greina það
í einstökum tilvikum hvaða or-
sakaþáttur er ríkastur. í öðru lagi
er vöðvagigt tengd vinnu svo al
gengur sjúkdómur að ég efast um
að heilbrigðiskerfið eða aðrir að-
ilar ættu svör við þeim ef öll þau
tilfelli væru skráð sem atvinnu-
sjúkdómar.
Sambandið milli vöðvagigtar
og vinnu er hins vegar staðreynd
sem öllum er ljós og þarf enga
skráningu til að leiða það í ljós
Það blasir líka við öllurn, sem
leiða hugann að þessu, að það er
nauðsyn á úrbótum. En það er til
önnur og fljótvirkari leið til aðK
Wi
Þriðjudagur 20. október 1987 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 5