Þjóðviljinn - 01.11.1987, Side 9

Í'xoi^.^o^ox^'Sx^.-Vx'^x-'rö
!<»'§'OKCjAí:':*::.;:bX0’':
</Vvvc.s'c.’.:»•>.*.v..-.
Wj&fcjA
' v.sSlíI^^'ínS
Verksmiðjureykur á leið upp í gufuhvolfið. Loftúrgangur frá ýmis konar framleiðslu inniheldur frá koldoxíoxíð, sem getur
leitt til eyðingar ósónsins.
mmm
eitt sáttir um það hver ástæðan
er, en ýmsar kenningar eru á
lofti. Menn hallast meðal annars
að því nú að orsökin sé mengun.
Lágt hitastig og ískristallar hafi
áhrif á efnahvörf þannig að óeðli-
lega mikið af hvarfgjörnum klór-
efnasamböndum sé í andrúm-
sloftinu yfir Suðurskautslandinu
á vorin þegar sólin fer að skína og
loftið hitnar.
Þróunin yfir Suðurskauts-
landinu hefur gengið mun hraðar
fyrir sig en menn gerðu ráð fyrir
að væri mögulegt. Menn hafa því
áhyggj ur af þ ví að eitth vað svipað
geti gerst annars staðar.
Grunur leikur á að losun klór-
flúorkolefna í andrúmsloftið eigi
umtalverðan þátt í þeirri þynn-
ingu sem mælst hefur á óson-
laginu undanfarin ár.
Til að varðveita ósonlagið er
því brýnt að draga úr notkun
klórflúorefnasambanda og hal-
ona. Ef losun þessara efna út í
andrúmsloftið heldur áfram í
sama mæli og gert er í dag er talið
að heildarósonmagnið núnnki
aðeins um fáein %. Aukning sem
gœti hins vegar haft afdrifaríkar
afleiðingar.
Úrbœtur-
alþjóðasamningar
Eins og áður hefur komið fram
eru sterkar líkur á því að klór-
flúorkolefni og samsvarandi
brómefnasambönd hafi nú þegar
haft áhrif á þykkt ósonlagsins.
Til þess að koma í veg fyrir al-
varlegar afleiðingar sem hlotist
geta af áframhaldandi þynningu
ósonlagsins er nauðsynlegt að
bregðast strax við og koma í veg
fyrir aukningu og síðan draga úr
notkun þeirra efna sem geta vald-
ið þessum áhrifum. Fáein lönd
hafa bannað notkun klórflúor-
kolefna í úðabrúsa. Til þess að
gagn sé að slíkum aðgerðum
verða þær að vera alþjóðlegar.
í mars 1985 var samþykktur
Vínarsáttmálinn um verndun ós-
onlagsins á vegum Umhverfis-
málastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna. í framhaldi af þessum sátt-
mála var svo gerður samningur í
Montreal í september síðastliðn-
um um takmörkun á notkun og
framleiðslu klórflúorkolefna og
halona.
Samningur þessi tekur gildi 1.
janúar 1989, svo fremi hann verði
samþykktur af 11 þjóðum, sem
jafnframt eru fulltrúar fyrir þjóð-
ir sem nota að minnsta kosti 67%
af áætlaðri heildarframleiðslu
viðkomandi efna (miðað við árið
1986).
Samningurinn gerir ráð fyrir að
notkun þessara efna aukist ekki
frá því sem var 1986 og árið 1998.
Árið 1993 er gert ráð fyrir að
draga úr notkun um 20% miðað
við árið 1986 og árið 1998 er gert
ráð fyrir að notkun hafi dregist
saman um 50%
Norðurheimskautið
í hœttu?
Ósonmagnið í heiðhvolfinu
virðist minnka hraðar
en menn gerðu áður ráð
fyrir. „Ósongatið” yfir Suður-
skautslandinu á vorin stækkar og
dýpkar með árunum. Ekki er þó
útilokað að eitthvað svipað hafi
gerst áður. Menn óttast að þróun
í svipaða átt geti svo einnig átt sér
stað á Norðurheimskautssvæð-
unum. Ahrif slíkrarþróunaryrðu
alvarlegri en á Suðurskauts-
landinu vegna þéttari byggðar á
norðlœgum breiddargráðum.
Hættan sem fylgir þynningu ós-
onlagsins er þess eðlis, að þó svo
að við getum aðeins leitt að því
ákveðnar líkur að heildarþynning
ósonlagsins eigi sér stað, þá verð-
ur að sporna við fótum og draga
úr notkun þeirra efna sem við vit-
um að valda skaða.
Áhrif á ósonlagið af völdum
efna sem við sleppum út í and-
rúmsloftið í dag verða merkjanleg
nœstu áratugi og aldir.
Sigurbjörg Gísladóttir er efna-
fræðingur og starfar hjá Holl-
ustuvernd ríkisins. Grein hennar
er nær samhljóða erindi sem hún
flutti á opinni ráðstefnu Alþýðu-
bandalagsins um umhverflsmál
11. okt. sl.
Útfjólublátt Ijós
Ósónsameind
Ósónsamelnd er gerð af premur
samtengdum súrefnisatómum. Klór
atöm brytur eitt súrefnisatómið
<lórflúorkolefni
í efri lögum gufuhvolfsins
brýtur útfjólublátt Ijós
klóratóm frá klórflúorkol-
efnissameind.
Súrefnissam-
eind
Venjuleg súrefnissameind
og sameind klórmónoxiðs
myndast.
Eftir að frjálsa súrefnissam-
eindin brýtur upp klórmón-
oxíðið, þá er klóratómið f rítt
og frjálst á nýjan leik og get-
ur byrjað niðurbrot nýrrar
ósonsameindar.
Ósóngatið yfir Suðurskautinu. Stærra en nokkru sinni fyrr, samkvæmt þessari
þriggja vikna gömlu gervihnattamynd. Verða norðurheimskautin næst?
mmm
mn
sit i „ .
l : :
Aflóga (sskápur. Freónefni eru notuð til kælingar. Þau stíga upp í gufuhvolfið
og geta í áratugi starfað að eyðingu ósóns.
Sunnudagur 1. nóvember 1987 ÞJÓÐVILJINN — 3ÍÐA 9