Þjóðviljinn - 23.12.1987, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 23.12.1987, Blaðsíða 8
MENNING/BÆKUR Stefón Bergmann skrifarum bœkur: Náttúrufræðirit fyrír börn Hér verður getið tveggja nýrra rita um náttúrufræði fyrir börn. Eðlilega vekja slíkar bækur at- hygli. Þær eru ætlaðar fyrir al- mennan markað, eru ekki skóla- bækur í þeim skilningi að reiknað sé með þátttöku kennara og höf- undar glíma við að koma oft Veðrið Höf. John Pohlman Pýðing og staðfærsla Páll Bergþórsson Myndir: Lars Kiinting, Brian Pilk- ington Útg. Vaka - Helgafell 1987 Aðalefni þessarar bókar er fjölmörg fyrirbæri úr veðurfræði, nokkuð um veðurathuganir og spár og um sól, jörð og árstíðir. Bókin er 60 blaðsíður. Hún er sænsk að uppruna og er höfundur texta að ég held veðurfræðingur er starfar m.a. við sænska sjón- varpið. Myndefni gegnir stóru hlutverki í bókinni og er samspil mynda og texta eitt aðaleinkenna hennar. Víða er farið á kostum hvað þetta varðar t.d. í fyrri hluta bókarinnar bls. 8-15. Eitthvað miður tekst til á bls. 20, þar sem Iýsa á mislangri leið sólargeisla í gegnum lofthjúpinn. Myndirnar eru ýmist málaðar skýringar- myndir eða ljósmyndir. Myndir Brians Pilkinton af skýjum yfir Reykjavík og hringrás vatns eiga stóran þátt í að færa bókina nær íslenskum lesanda. Það gerir líka lituð úrkomu- og hitakort Páls Bergþórssonar sem gjarnan hefðu mátt vera stærri. Texti bókarinnar er stuttur vandasömu efni til skila við unga lesendur, sem smám saman eru aö öðlast reynslu og getu til að skilja heim náttúrunnar í kringum sig. Mikilvægi rita sem þessara er ótvírætt. Ef vel tekst til auðvelda þau sjálfsnám, styrkja skólanám í sem sumpart skýrist af tengslum hans við myndefnið. Vel er frá honum gengið. Oft er málið myndrænt með skýrum samlík- ingum: „í samanburði við jörðina er gufuhvolfið ekki þykkara en hýði utan af epli“ (bls. 14). Einn aðalvandi höfunda fræðiefnis fyrir börn er vitaskuld, þegar kemur að erfiðum skilningsat- riðum, sem ekki er við að búast að skiljist auðveldlega. Þar að auki er oftast lítið vitað um það, hvernig böm læra á hugtök og fyrirbæri náttúrunnar og hvaða hugmyndir þau gera sér á ýmsum stigum í því námi. 1 bókinni er víða skynsamlega farið með þennan vanda: „Sum- staðar safnast loftið saman, svo að það verður meira af því en í kring. Það kallast háþrýstisvæði eða HÆÐ. Annars staðar er minna loft en allt í kring. Þar heita lágþrýstisvæði, eða LÆGÐIR“ (bls. 24). Börn eiga erfitt með að skilja þegar efni breytir um ástand og verður t.d. að lofttegund. Skemmtilegt dæmi er að finna á bls. 35 þar sem glímt er við þetta viðfangsefni. Mis- munandi form geislunar er annað dæmi (bls. 17). náttúrufræðum bæði beint og óbeint og vekja fjölbreytilegan áhuga fyrir umhverfinu er nýtist einstaklingnum til þroska og samfélaginu, er þarf á þroska hans að halda. Bókin Veðrið er staðfærð og aðlöguð íslenskum aðstæðum en Aðferð höfundar er að halda sig við fræðileg atriði og fyrirbæri að tengja myndir og stuttan texta og skírskota nokkuð til daglegrar reynslu lesenda. Hann beinir ekki athygli að atriðum er tengj- ast viðfangsefninu úr annarri átt, fjallar t.d. um oson án þess að minnast á eyðingu þess og ryk í lofthjúpnum án þess að setja það í stærra samhengi svo að dæmi séu nefnd. Á tveimur stöðum er lesandinn hvattur til athafna: „Láttu snjókorn falla á dökka ermi og flýttu þér að skoða það áður en það bráðnar". Og hitt atriðið er: „Ef við teljum sekúndurnar frá því að eldurinn sést og þangað til þruman heyrist og deilum svo með þremur, fáum við fjarlægði- na frá eldinum í kflómetrum". Allur frágangur þessarar bókar er einkar vandaður og uppsetn- ing myndefnis er athyglisverð og tengsl þess við texta bókarinnar. Tvö minniháttar atriði má benda á. Líklega hefði kaflinn um skil átt betur heima 3 blaðsíðum framar og stærra letur á millifyrir- sögnum efst á síðunum rammað viðfangsefnin betur af. Enginn formáli er að bókinni og ekki er hin Villt spendýr á ísiandi er frumsamin og hefur textahöfund- urinn Stefán Aðalsteinsson þegar samið þrjár hliðstæðar bækur. Það er fróðlegt að fylgjast með glímu hans við það viðfangsefni að skrifa fyrir ungt fólk. getið útgáfuárs frumútgáfunnar. Við höfum eignast fallega og vandaða bók um veðurfræði fyrir böm og ungt fólk á íslensku og munu fullorðnir einnig hafa af henni verulegt gagn. Allir að- standendur íslensku utgáfunnar eiga þakkir skildar fyrir framlag sitt og framtak. Ljóst er að mikil þörf er fyrir bækur af þessu tagi og munu aðstandendur barna jafnt sem skólar fagna þessu fra- mtaki. Vegna gæða myndefnis nýtist bókin yngri börnum en ella hefði orðið og ýtir það undir samtöl um efnið og spurningar barnanna. Allra veðm von Af musum og hvölum Villtu spendýrin okkar Höf. Stefán Aðalsteinsson Útg. Bjallan 1987 Út er komin 80 blaðsíðna bók um villt íslensk spendýr með lit- myndum af dýrnum í sínu náttúr- lega umhverfi. Fjallað er um öll landspendýrin okkar sem við eigum svo lítið af og helstu sjáv- arspendýrin við landið og er það mun fjölskrúðugri hópur. Lengi hefur verið beðið eftir bók um þetta efni fyrir börn og unglinga. Þekking hefur aukist verulega síðari ár, en um sumar þessara tegunda eins og hreindýrin og refínn, en enn vantar alls staðar verulega á að þekkingin sé fullnægjandi. Um sumar tegund- irnar er reyndar harla lítið vitað eins og t.d. mýsnar. Landvernd stóð að útgáfu bókarinnar ViIIt spendýr árið 1980 og er þar að fínna all ítarlegt yfírlit yfír þekk- ingu okkar á þessum dýrum. Stef- án Aðalsteinsson hefur þegar samið 3 hliðstæðar bækur um ís- lenskar lífverur fyrir börn og ung- linga. Aðferðir hans og viðhorf hafa mótast til viðfangsefnis síns og er það harla forvitnileg þróun. I fyrstu bókinni, sem fjallaði um íslensku húsdýrin, var textinn fyrst og fremst lýsing tegundanna og áhersla lögð á afkvæmin og tungutak sem tengist dýrunum. Síðan hefur höfundur aukið áherslur á lifnaðarhætti dýranna og atferli, einnig nytjar og sagnir af dýrum og þátt þeirra í þjóð- sögum. Það eru stóru tíðindin af þessari bók hversu ákveðið síð- asttöldu áherslurnar eru teknar Margir kostir eru við þessa Fram kemur miklu fjöl- breyttari kynning á lífverunum, sem líkleg er til að opna eyru fleiri. Nýir möguleikar opnast til að ræða efnið t.d. um afkomu og atferli dýranna og breytingar á af- stöðu landans til einstakra teg- unda í gegnum tíðina. Texti bókarinnar er allmikill að vöxtum og vandaður. Fram- setning öll er skýr og yfirveguð. í sumum atriðum er meðferð efnisins vandasöm vegna ónógrar þekkingar eða mismunandi túlk- unar á henni. Ekki verður séð að höfundur falli í neinar stærri gryfjur varðandi þetta og getur um ólík viðhorf þegar því er að skipta. Þessari bók munu margir fagna bæði ungir og gamlir. Stefán Bergmann Að veiða lax og silung Á veiðislóðum nefnist bók eftir Guðmund Guðjónsson blaða- mannsem Frjálstframtak hf. hef- urgefið út. Undirtitill bókarinnar er: Viðtöl og veiðisögur. Eins og nafn bókarinnargefurtil kynnaer í henni fjallað um veiðiskap og þá einkumlaxveiðarog silungs- veiðar. í bókinni eru fjölmargar veiði- sögur úr ýmsum áttum. Segir frá þeirri för í lifandi og skemmti- legri frásögn. í bókinni eru einnig viðtöl við fjóra kunna laxveiðimenn: Stef- án Á. Magnússon, Hörð Óskars- son, Guðmund Árnason og Magnús Jónasson. Höfundur bókarinnar, Guð- mundur Guðjónsson er kunnur fyrir þrjár bækur sem hann hefur áður sent frá sér um veiðiskap: „Varstu að fá hann?“, „Vatna- vitjun“ og „Grímsá“ en síð- astnefndu bókina vann hann í fé- Iagi við Björn heitinn Blöndal. Bókin Á veiðislóðum er 160 blaðsíður og prýða hana margar ljósmyndir. Af draugagangi „Draugar, svipir og dularfull fyrir- brigði" nefnist bók sem Frjálst framtakhf. hefursentfrásér. Bókin er í flokki vinsælla bóka og hefur Frjálst framtak áður gefið út tvær bækur í þessum flokki: Heimsins mestu furðufuglar og Ótrúlegt en satt. Draugar, svipir og dularfull fyrirbrigði eru eftir Bretana Nigel Blundell og Roger Boar. Bókin fjallar um ýmsa yfirnáttúrlega at- burði og er hún byggð á miklum athugunum og heimildarsöfnun höfundanna. Kom í ljós er þeir voru að vinna bókina að ótrúlega margir töldu sig hafa orðið fyrir yfimáttúrlegri reynslu og að ýms- ar sagnir sem gengið höfðu jafnvel öldum saman áttu við rök að styðjast. 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. desember 1987 BKNH)IK.T GÍSLTSON FKÁ HOKTEtG! Saga Jónasar Kristjánssonar Náttúrulækningafélag jslands gefur út ævisögu Jónasar Krist- jánssonar læknis, í tilefni af 50 ára afmæli félagsins, enda er á engan hallað þótt hann sé talinn helsti brautryðjandi náttúrulækn- ingastefnunnar hér á landi. Ævi Jónasar var viðburðarík frá því hann barn að aldri missti móður sína og hét því að verða læknir. Honum tókst að brjótast til mennta og verða vinsæll læknir f tveimur erfiðum og víðlendum héruðum, Fljótsdalshéraði og Skagafirði. Eftir að hann lauk embættisstarfi sínu sem læknir hóf hann á fullum krafti nýtt starf að náttúrulækningamálum. Hann var ötull að boða betri lífs- hætti og lifði að sjá óskadraum sinn, Heilsuhæli NLFÍ, rísa. Benedikt Gíslason frá Hofteigi ritaði söguna að mestu og byggist verk hans fyrst og fremst á minn- ingum Jónasar um bernsku hans og starfsár. Áður hafði Þorsteinn Valdimarsson lítillega hafið ritun ævisögunnar. Bókin er 160 bls. að lengd og prýdd fjölda mynda. Stórbók eftir Astrid Lindgren Mál og menning hefur gef ið út bókina Sögur og ævintýri sem er stórbók með verkum Astrid Lindgren. Bókin er gefin út í tilefni áttræðisafmælis höfundarins en er jafnframt ein af afmælisbókum Máls og menningar á f immtíu ára afmæli bókmenntafélagsins. í þessari stórbók eru bæði nýj- ar þýðingar og endurprentaðar úrvalsþýðingar. Hér birtast í heild sögurnar Þegar ída litla ætl- aði að gera skammarstrik, Tu tu tu, Bróðir minn Ljónshjarta, Emil í Kattholti og Madditt og leikþátturinn Aðalatriðið er að vera hress. Einnig eru kaflar úr Á Saltkráku, Leynilögreglumaður- inn Karl Blómkvist, Elsku Mói minn og Ronja ræningjadóttir. Bókin er þannig upp byggð að hún byrjar á efni handa yngstu börnunum en smáþyngist þegar á líður. Þetta er því bók sem fylgir börnum - eldist með þeim - alveg fram á fullorðinsár. Vilborg Dagbjartsdóttir, Þor- leifur Hauksson, Silja Aðal- steinsdóttir, Sigrún Árnadóttir, Skeggi Ásbjarnarson og Heimir Pálsson þýddu sögurnar í bókinni sem er 632 bls. að stærð með myndum eftir marga listamenn.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.