Þjóðviljinn - 24.03.1988, Síða 10

Unnið með náttúrunni gegn
Ævar Jóhannesson telur margt athugavert við
þær hömlur sem settar eru á sölu náttúrumeð-
ala hérlendis og lítinn áhuga heilbrigðiskerfis-
ins á fyrirbyggjandi starfi
I gegnum tíðina hafa áhuga-
mannahópar um heilsuvernd lagt
áherslu á mikilvægi mataræðis og
hollra lifnaðarhátta til að hindra
sjúkdóma og efla lífsþrótt. Settar
hafa verið fram kenningar um
hvernig beita megi náttúruafurð-
um til lækninga ýmissa sjúkdóma
í stað hefðbundinna lyfja og
byggja þær oft á reynslu, sem
safnað hefur verið í gegnum
aldirnar.
Gjarnan hafa hugmyndir
þeirra er aðhyllast náttúrulækn-
ingar verið afskrifaðar af opin-
bera heilbrigðiskerfinu, sem hálf-
gerð trúarbrögð er ekki ættu við
nein vísindaleg rök að styðjast.
Sífellt fleiri virðast þó leggja
eyrun við úrræðum þeirra cr
boða notkun náttúrulegra bæti-
efna til að viðhalda heilsunni á
tímum iðnaðarframleiðslu á mat-
vælum.
Hér á landi hefur Náttúru-
lækningafélagið starfað í rúm 50
ár og er starfsemin nú fjölþætt.
Fyrir 10 árum var Heilsuhringur-
inn stofnaður og er stefna hans að
vinna með náttúrunni gegn sjúk-
dómum og efla heilbrigði lands-
manna. í málgagni Heilsuhrings-
ins, Hollefni og heilsurækt, er
birtur fróðleikur úr ýmsum átt-
um, sem tengist heilsu og velferð
manna. Tímaritinu er einnig ætl-
að að vera baráttutæki til að auka
frjálsræði neytendanna í málum
sem varða bætiefni, steinefni og
vítamín, en hér á landi hefur ekki
verið leyfð sala á ýmsum efnum
sem kaupa má í matvörubúðum í
nágrannalöndunum.
Ævar Jóhannesson er áhuga-
maður um heilsumál og á sæti í
ritnefnd blaðsins. Hann er vel að
sér um hlutverk og áhrif hinna
ýmsu efna á starfsemi líkamans
og fylgist vel með rannsóknum á
þvi sviði. Ævar var reiðubúinn að
spjalla um gagnsemi hinna ýmsu
fæðubótarefna og fleiri mál frá
bæjardyrum þeirra er nýta vilja
afurðir náttúrunnar til að fyrir-
byggja heilsubrest og lagfæra það
sem úrskeiðis fer.
Misjafnt hvað
hverjum hentar
Ýmis náttúruleg fæðubótarefni
standa fólki til boða í dag og hafa
mörg öðlast skjótar vinsældir og
fengið orð á sig fyrir að reynast
vel gegn ákveðnum kvillum. Þar
má telja blómafræfla eða blóma-
frjóduft, hvítlaukstöflur og
-hylki, og kvöldvorrósarolíu. En
hvernig getur fólk vitað hvað
hentar því?
-Margir eru lélegir til heilsunn-
ar, prófa hitt og þetta. Finna
þannig hvað hentar þeim best.
Fyrst prófar fólk mest eftir auglý-
singum, en síðan nær salan
jafnvægi þegar þeir sem telja sig
hafa gott af ákveðinni tegund
halda áfram að kaupa hana.
Ævar sagði að það væri engin von
til þess að eitt efni verkaði á alla
og t.d. væri þarflaust fyrir suma
að vera að nota kvöldvorrósar-
olíu.
Kvöldvorrósarolían inniheldur
sérstaka gerð af fjölómettuðum
fitusýrum, gamma-linolensýru,
af omega-6 gerð. Sumir einstak-
lingar virðast eiga örðugt með að
mynda hana úr fæði vegna skorts
á nauðsynlegum hvata og gamalt
fólk getur einnig átt í svipuðum
erfiðleikum. Auk þess getur
óheppilegt fæði hindrað virkni
þessara hvata, að sögn Ævars. Til
óheppilegs fæðis teljast transfitur
(hertar eða mikið hitaðar) og
mikið af mettuðum fitum, kolest-
erolrík fæða og áfengi.
Nauðsynlegt er fyrir líkamann
að fá fjölómettaðar fitusýrur úr
fæðunni, en þær eru m.a. notaðar
til að byggja upp frumuhimnur og
búa til eins konar hormóna er
nefnast prostaglandin. Rangt
hlutfall milli prostaglandina er
talið geta ýtt undir ákveðna sjúk-
dóma, s.s. gigtar- og kransæða-
sjúkdóma, æðakölkun og marga
ofnæmissjúkdóma. í lýsi er mikið
af fjölómettuðum fitusýrum af
omega-3 gerð og nú er iagt kapp á
að sanna gildi þess í baráttunni
við liðagigt og hjartasjúkdóma.
Að sögn Ævars geta fitusýrur í
lýsi ekki komið í staðinn fyrir
omega-6 fitusýrurnar sem fást
m.a. úr kvöldvorrósarolíunni,
eins og stundum hefur verið hald-
ið fram. - Báðar tegundir eru
álíka nauðsynlegar en þær geta
ekki komið hvor í staðinn fyrir
aðra.
Sem dæmi um góða verkan
kvöldvorrósarolíunnar nefndi
Ævar að í sumum tilfellum hefðu
konur læknast af æðahnútum og
við tíðaverkjum hefði hún einnig
komið að gagni. f Svíþjóð er hún
skráð sem náttúrulyf og má aug-
lýsa hana sem gagnlega við tíða-
verkjum.
Gagnsemi hvítlauks
Hvítlaukur hefur verið í sviðsl-
jósinu undanfarið en hvaða gagn
á að vera af töku hans?
Ævar sagði að góð áhrif hvít-
lauks væru löngu þekkt og í So-
vétríkjunum væri hann t.d. not-
aður í stað blóðþrýstilyfja. Hann
vísaði til greinar í Journal of Ort-
homolicular Medicine, þar sem
skýrt var frá niðurstöðum tvö-
faldrar blindprófunar á verkan
hvítlauks. Þar voru könnuð áhrif
á samloðun blóðflaga, blóðþrý-
sting og blóðfitu og kom sá hópur
er tók hvítlaukinn merkjanlega
betur út. Hann á að hindra mynd-
un óheppilegra prostaglandína
og draga úr hættu á myndun blóð-
tappa, auk þess sem hann hefur
góð áhrif á liðagigt.
Blómafrjóduft hefur einnig
notið vinsælda hér. í þeim er
mikið af bætiefnum og fullgildri
eggjahvítu að sögn Ævars. Hann
sagðist hafa heyrt suma hæla
þeim mikið og svo væru stöku
dæmi um að fólk hefði ofnæmi
fyrir þeim. Fólk þyrfti að taka
litla skammta í byrjun til að at-
iiuga hvort það þyldi þá. - í Eng-
landi hafa verið gerðar tilraunir
til að lækna fólk af ofnæmi fyrir
frjódufti í andrúmsloftinu, með
því að láta það taka litla skammta
af blómafrjódufti. Meðal sjúk-
dóma sem notkun þess hefur
sannað gildi sitt á eru kvillar í
blöðruhálskirtli.
Um hressingarefnið ginseng
sagðist Ævar halda að mjög mis-
jafnt væri hvort einstaklingar
fyndu mikinn mun eftir notkun
þess. Það virkaði svipað og kaffi
og það væri spurning hvort það
væri gott eða ekki. Sagði hann að
þó að gingseng ætti að hafa ör-
vandi áhrif hefði því aldrei verið
líkt við dóp. Engin fráhvarfs-
einkenni fylgdu notkun þess,
þrátt fyrir stóra skammta.
Góður matur
betri en pillur
Er talið barst að neyslu víta-
mína og steinefna, taldi Ævar að
alltaf væri betra að fá þau efni úr
góðum mat en pillum. Fólk ætti
t.d. frekar að ná sér í D-vítamín
úr lýsi en kaupa það í pilluformi. í
grein sem hann skrifaði um bæti-
efni varar hann við því að fólk
noti bætiefnapillur sem einskon-
ar hækjur til að styðja sig við, svo
að það geti lifað á óhollri og nær-
ingarsnauðri fæðu.
Aftur á móti sé þörf einstak-
linga fyrir bætiefni mjög misjöfn
frá náttúrunnar hendi og því þurfi
sumir meira magn en staðlaðir
dagskammtar gera ráð fyrir. Get-
ur þar spilað inní hæfni melting-
arfæranna til að taka upp þessi
efni og einnig geta sumir þurft
stærri skammta til að mynda
ákveðna nauðsynlega hvata.
Starfsemi ýmissa hvata dvínar
með aldrinum og því getur ga-
malt fólk þurft að bæta við sig
bætiefnum.
Ævar taldi frekar að fólk skorti
einhver bætiefni hér á landi en að
þau væru tekin í óhófi að óþöfu.
Benti hann á að fyrir nokkrum
árum hefði verið rannsakaður
vítamínbúskapur þeirra er
lögðust inn á spítala og þá hefði
komið í Ijós að flesta vantaði eitt
eða fleiri efni.
- í einstaka tilfellum er hægt að
lækna ákveðin vandamál með
stórum skömmtum af vítamín-
um. Þá þarf að vera búið að lesa
sér vel til um hvaða vítamín er
líklegast að vanti. Ef vítamín-
takan virkar ekki innan ákveðins
tíma þá verður að hætta henni.
MANNLIF
7
Af ýmsu að taka á
heilsumarkaðnum
Með vaxandi heilsurœktaráhuga hafaýmis fœðubótarefni komist í
tísku og einnig eru margir sem reyna vilja annað en hefðbundin lyf til
lœkninga
Á síðustu árum hafa sprottið
upp búðir sem sérhæfa sig í svo-
nefndum heilsuvörum. í þeim er
lögð áhersla á að bjóða vörur
beint úr náttúrunni eða unnar úr
náttúrulegum efnum og kennir
þar ýmissa grasa.
Best þykir ef hráefnið hefur
verið lífrænt ræktað, þ.e. enginn
tilbúinn áburður eða ónáttúruleg
aukaefni notuð við framleiðsl-
una. Ákjósanlegast er að ræktun
hafi farið fram á stöðum sem ekki
eru enn undirlagðir af mengun,
sem menn spúa yfir jörðina. Þeir
staðir eru líklega vandfundnir þar
sem jörð, loft og vatn er með öllu
ómengað eins og haldið er fram á
sumum umbúðum. Þegar lesið er
um blómafrjóduft sem safnað er í
ómengaða hluta Alpanna, þá er
von að einhver spyrji hvar hann
sé.
Þegar við litum inn í tvær búðir
sem selja náttúruafurðir var
greinilega ekkert lát á viðskipta-
vinum. Margir horfðu vonar-
augum á hillur þar sem raðað var
hinum margvíslegustu boxum er
innihalda ótal gerðir fæðubóta-
efna. Þar eru algengustu vítamín
og steinefni og að auki sérstakir
„lífþróttsaukar" og kúrar sem
eiga að fyrirbyggja eða slá á hin
ýmsu mein er hrjá nútímafólk.
Einn viðskiptavinur vildi fá
eitthvað hressandi, annar af-
stressandi og sá þriðji eitthvað
sem dregið gæti úr óþægindum
breytingaraldursins.
Hvítlauksæöi
f samtali við Freyju Svavars-
dóttur, starfsmann í Heilsuhús-
inu, kom fram að máttur auglýs-
inganna er mikill. Sagði hún að ef
eitthvað væri auglýst þá ykist
fljótt eftirspurn eftir þeirri vöru.
„Hvítlaukur er mjög vinsæll
núna, hann hefur líka verið vel
kynntur," sagði Freyja er spurt
var hvort eitthvað sérstakt væri í
tísku. í búðinni iá frammi ljósrit
af blaðagrein, þar sem rakin var
jákvæð reynsla nokkura einstak-
linga af því að taka hvítlaukshylki
við alls kyns kvillum. Varla er
hægt að hugsa sér betri auglýs-
ingu, því hvern dreymir ekki um
komast í tæri við afurð, sem sögð
er hafa slíkan mátt til að lina
þrautir. Ekki spillir að með sér-
stakri verkun hefur tekist að eyða
aukaverkununum, þ.e. hvít-
laukslyktinni sem mörgum þykir
miður góð.
Mikið um aö
fólk leiti ráöa
Freyja sagði að mjög mikið
væri um að fólk leitaði ráða hjá
þeim um hvað það ætti að kaupa
sér. - Sumir ætlast til að við séum
læknar og spyrja hvort við eigum
ekki eitthvað við þessu eða hinu,
sem hrjáir það. Við reynum að
gera okkar besta og þurfum að
lesa okkur mikið til í alls konar
ritum um náttúrulækningar.
Að sögn Freyju má ekki standa
á umbúðunum að viðkomandi
vara sé við einhverju sérstöku, en
margir hafa heyrt reynslusögur
annarra eða lesið greinar þar sem
efnið er lofað. Ef fólk er búið að
gefast upp á læknunum er oft síð-
asta hálmstráið að reyna að
lækna sig sjálft með efnum úr
náttúrunni. Margir væru líka
bara að hressa sig með neyslu
fæðubótaefna.
Svo væru þeir sem leituðu eftir
náttúruvörum, því þeir vildu ekki
taka sterk lyf vegna aukaverk-
Jóhanna Kristjánsdóttir stendur hér fyrir framan fullar hillur af fæðubótarefnum se
ana. Hún hefði tekið eftir því að
eftir að Lyfjabókin kom út, hafi
margir orðið hræddari við lyfin
þegar þeir gátu lesið um mögu-
legar aukaverkanir. Freyja sagði
það vera skrýtið að fólk mætti
ekki hafa frjálst val um hvort það '
notaði hómopatalyf í stað hefð-