Þjóðviljinn - 17.06.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Um fusk og vanþekkingu
Fyrir nokkru tók ég mér fyrir
hendur að leiðrétta nokkrar
ranghugmyndir Hjörleifs Gutt-
ormssonar um kjarnavopn og
stöðu íslands. Þetta þóttist ég
gera á þann veg að hvert manns-
barn gæti skilið. Nú er komið á
daginn að mér hefur ekki tekist
þetta ætlunarverk mitt, því mið-
ur.
Kjarninn í því sem ég reyndi að
koma Hjörleifi Guttormssyni í
skilning um var þessi:
a) Ályktun Alþingis frá 23. maí
1985 og yfirlýsingar nær allra
utanríkisráðherra lslands um „að
á íslandi verði ekki staðsett
kjarnorkuvopn“ ganga hvorki
lengra né skemur en stefna fjöl-
margra ríkja annarra sem í orði
kveðnu banna kjarnavopn í lög-
sögu sinni.
b) Þrátt fyrir samþykktir og yf-
irlýsingar hafa íslensk stjórnvöld
aldrei farið fram á það við kjarn-
orkuveldin að þau virtu kjarn-
orkuvopnabann íslendinga né
gert nokkuð annað til að fram-
fylgja þessari stefnu.
Eg leyfði mér að kalla þennan
tvískinnung Alþingis og
stjórnvalda blekkingaleik og mér
þótti að sjálfsögðu sýnu verst að
þingmenn Alþýðubandalagsins
skyldu taka þátt í honum með
þeim hætti sem fram kom í skrif-
um Hjörleifs Guttormssonar.
Sem kjósandi Alþýðubandalags-
ins í 20 ár er mér ekki alveg sama
hvað þessi flokkur gerir né hvað
um hann verður.
Vei þeim sem
fara út af línunni
Undir niðri hafði ég vonast til
að ábendingum mínum yrði tekið
með þökkum og síst af öllu hafði
ég búist við að fá yfir mig raka-
lausar skammir frá Steingrími J.
Sigfússyni hér í Þjóðviljanum (9.
júní); ég hélt ég ætti annað af
honum skilið.
Það er gamall ósiður prókúru-
hafa sósíalismans að reyna að
rýja þá stuðningsmenn sína
mannorðinu sem leyfa sér að
gagnrýna þá. Steingrímur er trúr
hefðinni hvað þetta varðar. Sam-
kvæmt orðum hans er Vigfús
Geirdal „sjálfmenntaður sér-
fræðingur“, einn þessara öfga-
fullu herstöðvaandstæðinga sem
ævinlega gera kröfu um „allt
strax eða ekkert" og þar að auki
sérlega jákvæður í garð ríkis-
stjórnar Steingríms Hermanns-
sonar. Verra getur það varla ver-
ið og eins gott að trúa því varlega
sem svona maður lætur frá sér
fara.
Þegar Steingrímur hefur sýnt
lesendum Þjóðviljans hvern
mann ég hef að geyma þarf hann
auðvitað ekki að eyða mörgum
orðum í að hrekja nokkrar þær
skýringar sem ég setti fram til að
sýna hvers vegna ályktun Alþing-
is og yfirlýsingar stjórnvalda um
bann við kjarnavopnum í ís-
lenskri lögsögu hefðu lítið sem
ekkert gildi. Kórrétt flokkslfna
skal eftir sem áður vera:
„Gildi ályktunar Alþingis frá í
maí 1985 felst í því að frá og með
samþykkt hennar er það yfirlýst
stefna Alþingis að á Islandi skuli
ekki vera kjarnorkuvopn. Þeirri
stefnu getur Alþingi eitt breytt.“
Þetta er bara ekki rétt.
Fúsk og
vanþekking
Það sem mest hefur farið fyrir
brjóstið á Steingrími J. Sigfússyni
er að ég skyldi leyfa mér að kalla
ályktun Alþingis um stefnu ís-
lendinga í afvopnunarmálum
sorglegan vitnisburð um van-
þekkingu og fúsk þeirra sem sam-
þykktu hana.Af viðbrögðunum
Vigfús Geirdal skrifar
Fúsk,
Einn ágætur herstöðvaand-
stæðingur og sjálfmenntaður sér-
fræðingur í vígbúnaðarmálum
norðurslóða, Vigfús Geirdal
skrifaði heilsíðugrein í Þjóðvilj-
ann 1. júnísl. undirfyrirsögninni:
„Blekkingaleikur". Svo merki-
legt sem það nú er eru orðaleppar
þeir sem undirritaður raðaði
saman í fyrirsögnina hér að ofan
allir teknir úr þessari grein Vig-
fúsar. í greininni eiga þessi orð
það auk þess öll sameiginlegt að
tengjast þingmönnum Alþýðu-
bandalagsins og vinnu þeirra að
utanríkis- og friðarmálum undan-
farin ár með einum eða öðrum
hxtti.
Skemmst er frá því að segja að
mér finnast „dómar“ eða ummæli
Vigfúss í þessu sambandi ekki
makleg og vildi gjarnan mega
trúa því sem mér flaug fyrst í hug
að hann hefði farið öfugu megin
fram úr rúminu þann dag sem
hann samrii pmnina Nú cfta Kí
vanþekking, sýndarmennskupólitík, skortur áeinurð ogþekkingu
Steingrímur J. Sigfússon skrifar:
fiokkur geti flaggað sérfræðing-
um og sérfræðilegri þekkingu á
öllum sviðum.
Prátt fyrir vinnuskipulag og
verkaskiptingu hlýtur áhugi
vinnubrögð þingmanna Alþýðu-
bandalagsins almennt á þessu
sviði.
öll vildum við auðvitað sjá af-
vopnunarmálum betur komið og
auðvitað nauðsynlegt að ræða
hreinskilnislega um hlutina,
segja á þeim bíedi kost og löst.
Varast ber að láta óskhyggjuna
lita niðurstöður sínar en hitt er
sama tíma hafa svo aukin umsvifhersins
og uppbygging íherstöðvunum, nátengd vax-
andi mikilvœgi norðurslóða í stríðsplönum,
vissulegafœrt okkurfjœr takmarkinu. Tími
ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar (sem
reyndarfær ólíkt jákvæðari meðhöndlun í
grein Vigfúss en ýmsir aðrir verða að sætta sig
við) hlýtur að teljast nánast ein samfelld mart-
röð í þeim efnum".
Eða m.ö.o. hver og ein
stjóm, hver og einn utanríl
herra gat í raun og veru g<
sem honum sýndist og þess
Ieyft flutning kjarnorkuvo
landsins með einu bréfi e<
tali. óþarft er að minna
víðtæka vald
herstöðvasamningurinn m
lagagildi gefur utanríkisrá
í þessum efnum. Rétt e
utanríkisráðherrar hafa ei
sér án undanfarandi samr;
aðra í ríkisstjóm, hvað þí
ríkismálanefnd og Aiþing
hér hemaðarframkvæmdi
utanríkisráðherra leyft kja
uvopn. Auðvitað hefði slík
siðferðisglæpur og brot á
kvæðum um starfssvið uta
málanefndar en hvomtvei
gam;
ins.
Hi
enn
mætti ætla að ég hefði ráðist á
afkvæmi Alþýðubandalagsins en
ekki ályktun sem var samin af
fulltrúum allra þingflokka og
samþykkt með 48 atkvæðum í
sameinuðu þingi.
Ályktunin var soðin saman úr
fjórum eða jafnvel fimm þingsá-
lyktunartillögum og þótt sam-
komulag hefði að lokum náðst
um orðalag hennar er ekki þar
með sagt að einingin um hana
hafi verið jafnmikil og atkvæða-
greiðslan gefur til kynna. Þegar
skyggnst er í umræðuna sem varð
áður en ályktunin var samþykkt
kemur í ljós djúpstæður ágrein-
ingur þannig að ekki er hægt að
tala um sameiginlegan skilning á
neinum af helstu atriðum álykt-
unarinnar. Og hvort sem okkur
líkar betur eða verr þá verðum
við að sætta okkur við að túlkun
fulltrúa meirihlutans á þessari ál-
yktun hefur meira vægi en þeirra
sem í minnihluta eru.
Ég skal nú telja upp helstu
ástæður þess að ég leyfði mér að
nota orðin fúsk, vanþekking og
sýndarmennskupólitík í tengslum
við þessa ályktun.
haldið fram að utanríkisráðherra
geti jafnt á friðar- sem ófriðar-
tímum gefið heimild til þess að
kjarnavopn verði flutt hingað til
lands.
Þetta er túlkun meirihluta Al-
þingis á ályktuninni og þessi túlk-
un hefur gilt í reynd. Eða með
öðrum orðum hver og ein ríkis-
stjórn, hver og einn utanríkisráð-
herra getur í raun og veru gert
það sem honum sýnist. Ályktun
Alþingis breytir þar engu um.
Gagnkvæm afvopnun
eða frumkvæði?
í fyrstu málsgrein ályktunar-
innar eru kjarnorkuveldin hvött
til að gera með sér samninga um
gagnkvæma alhliða afvopnun. í
3. málsgrein segir hins vegar að
Alþingi fagni hverju því frum-
kvæði sem orðið gæti til að rjúfa
vítahring vígbúnaðarkapp-
hlaupsins. Að sjálfsögðu þarf
þetta tvennt ekki að stangast á en
á bak við þessar tvær klásúlur eru
gjörólík sjónarmið: Annars veg-
ar það viðhorf íhaldsaflanna að
þjóðir heims eigi að játast undir
forræði risaveldanna og láta þau
fylgis hefur notið á allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna und-
anfarin ár enda er hún að veru-
legu leyti byggð á samkomulags-
drögum Bandaríkjanna, Sovét-
ríkjanna og Bretlands frá 1977
um bann við tilraunum með
kjarnavopn. Ályktun Alþingis
gaf þeim Geir Hallgrímssyni og
Matthíasi Mathiesen í tvígang
tækifæri til að réttlæta hjásetu ís-
lands við atkvæðagreiðslu um
þessa tillögu Svíþjóðar og Mex-
íkó á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna. Þeir héldu því fram að
frystingartillagan gengi ekki
nógu langt miðað við ályktun Al-
þingis!
Auðvitað voru þeir Geir og
Matthías með hártoganir en þær
sýna líka að ályktunin hefur í
reynd ekki sett utanríkisráðherr-
unum nein takmörk um það
hvernig þeir haga gerðum sínum.
Það er tæplega vottur um gildi
ályktunar Alþingis að Kvenna-
listinn skyldi verða að endurflytja
frystingartillögu sína og Alþýðu-
bandalagið aðra sem gekk í sömu
átt. Að Steingrímur Hermanns-
son skyldi ákveða að greiða at-
„Þegar skyggnst er í umrœðuna sem
varð áður en ályktunin var samþykkt
kemur í Ijós djúpstœður ágreiningur
þannig að ekki er hœgt að tala um
sameiginlegan skilning á neinum af
helstu atriðum ályktunarinnar. “
Á valdi
stjórnvalda
hverju sinni
Eyjólfur Konráð Jónsson, for-
maður utanríkismálanefndar Al-
þingis og framsögumaður tillög-
unnar að þessari ályktun, sá ást-
æðu til að taka fram að í upphafs-
orðum 6. mgr. ályktunarinnar
þar sem áréttað var að „á íslandi
verði ekki staðsett kjarnorku-
vopn“ færi ekki á milli mála að
þar væri „sú stefna sem íslensk
stjórnvöld hafa fylgt í áratugi að
því er varðar staðsetningu kjarn-
avopna á íslandi staðfest og ítrek-
uð.“
Undir þessa túlkun tóku þeir
Kjartan Jóhannsson, Steingrfm-
ur Hermannsson, þáverandi for-
sætisráðherra, og Geir Hall-
grímsson, þáverandi utanríkis-
ráðherra. Það er sérstök ástæða
til að vekja athygli á ummælum
Geirs Hallgrímssonar við þetta
tækifæri: „Það hlýtur að vera á
valdi íslendinga á hverjum tíma,
íslenskra stjórnvalda, að segja til
um það hvort hér eru kjarnavopn
eða ekki.“ Hér er því beinlínis
alfarið um það að semja um tak-
mörkun vígbúnaðar. Hins vegar
sú afstaða friðar- og afvopnun-
arsinna að örlög heimsins séu
ekki mál risaveldanna einna
heldur allra ríkja, alls almennings
og því skuli bæði risaveldin hvött
til að taka sjálfstæð skref í átt til
afvopnunar og aðrar þjóðir einn-
ig hvattar til að sýna hug sinn í
verki, t.d. með því að stofna
kjarnorkuvopnalaus svæði.
Það er ljóst af umræðum á Al-
þingi að engin eining er um túlk-
un á þessum tveimur sjónarmið-
um. Sjálfstæðismenn hafa hamr-
að á því eftir að ályktunin var
samþykkt að hún geri gagn-
kvæma afvopnunarsamninga að
höfuðskilyrði og tveir fyrrverandi
utanríkisráðherrar flokksins
störfuðu samkvæmt því.
Um frystingu
kjarnavopna
Tillaga Kvennalistans um
frystingu kjarnavopna var ein
þeirra tillagna sem lagðar voru til
grundvallar þegar ályktun Al-
þingis var soðin saman. Hún er
bein þýðing á frystingartillögu
Svíþjóðar og Mexíkó sem mikils
kvæði með tillögu Svíþjóðar og
Mexíkó segir okkur það eitt að
við höfum ekki hugmynd um
hvað næsti utanríkisráðherra af-
ræður að gera í þessum efnum.
Ein af þeim tylliástæðum sem
utanríkisráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins notuðu til að réttlæta
það að þeir gátu ekki stutt fryst-
ingartillögu Svíþjóðar og Mexíkó
var að hún tryggði ekki nægilega
traust alþjóðlegt eftirlit eins og
tekið væri fram í ályktun Alþing-
is. í ályktuninni og umræðunum
sem fram fóru um hana á Alþingi
er ekki að finna neinar hugmynd-
ir um jjað hvernig þetta alþjóð-
lega eftirlit skyldi framkvæmt. Þó
hefði ekki þurft að leita ýkja
langt til að fá ítarlegar greinar-
gerðir sérfræðinga um það hvern-
ig haga mætti slíku eftirliti.
Makalaus hugmynd
í 5. málsgrein ályktunar Al-
þingis er að finna makalausa hug-
mynd. Þar er hvatt til þess að
könnuð verði samstaða og grund-
völlur fyrir samningum um kjarn-
orkuvopnalaust svæði í Norður-
Evrópu, jafnt á landi, í lofti sem á
hafinu eða í því. Um þetta atriði
var alger eining meðal þing-
manna og þeir voru sammála um
að þetta svæði ætti að ná frá
Grænlandsströndum til Ural-
fjalla. Þeir sem samþykktu þessa
hugmynd hafa aldrei gefið sér
mikinn tíma til að velta fyrir sér
þeirri hugsun sem felst að baki
tillögum um kjarnorkuvopnalaus
svæði.
í þessari hugmynd er fólgin
krafa um að Norður-Atlantshaf
allt til Norðurpóls verði kjarn-
orkuvopnalaust svæði. Því miður
stangast þetta á við alþjóðalög
því að samkvæmt hafréttarsátt-
málanum eru engar forsendur
fyrir því að hægt sé að setja ferð-
um kjarnorkuvopnaðra skipa og
kafbáta nokkrar skorður á út-
höfum og alþjóðasiglingaleiðum.
Engin þjóð innan þessa fyrirhug-
aða svæðis hefur minnstu tök á að
framfylgja þessari stefnu. Af
þessum sökum takmarkast t.d.
tillagan um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd við landhelgi við-
komandi ríkja; það er það sem er
mögulegt við núverandi kring-
umstæður.
Tillagan um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd er hugsuð sem
norrænt frumkvæði til að skapa
traust í samskiptum þjóða og til
að sýna vilja þessara frændþjóða í
verki. Hugmyndin um kjarnork-
uvopnalaust svæði í Norður-
Evrópu með Rússland innan-
borðs felur í sér umfangsmikið
öryggissamstarf Sovétríkjanna
og Norðurlanda og án þess að
nokkur dómur sé lagður á ágæti
slíks samstarfs þá efast ég um að
það hafi vakað fyrir alþingis-
mönnum þegar þeir samþykktu
ályktun sína um stefnu í afvopn-
unarmálum.
Hugmyndin um kjarnorku-
vopnalausa Norður-Evrópu þýð-
ir, ef hún yrði að veruleika, að
Sovétmenn eyði einhliða nærri
þremur fjórðu hlutum lang-
drægra kafbátaeldflauga sinna og
eflaust þó nokkrum fjölda lang-
drægra landeldflauga án þess að
Bandaríkin þurfi nokkuð að
fækka langdrægum kjarnavopn-
um sínum á móti. Talsmenn
gagnkvæmrar afvopnunar og
jafnvel þeir sem eru fylgjandi þvf
að risaveldin taki sjálfstæð skref í
afvopnunarmálum sjá að þetta er
tæplega raunhæf krafa.
Það verður tæplega sagt að
þessi hugmynd beri vitni fag-
legum vinnubrögðum þingmanna
enda var henni fyrst og fremst
ætlað að hefta framgang tillög-
unnar um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd.
Hvað um
framkvæmdina?
í ályktun Alþingis er aðeins
tekið fram að „á Islandi“ verði
ekki staðsett kjarnavopn. Ekkert
er minnst á bann við umferð
kjarnavopna í íslenskri lögsögu
né bann við tímabundinni við-
dvöl þeirra. Hvers vegna ekki?
Að síðustu er ekki að finna svo
mikið sem stafkrók í ályktun Al-
þingis um það hvort eða hvernig
Alþingi ætlast til að kjarnorku-
vopnabanni íslendinga verði
fylgt eftir. Það eitt gerir mikil-
vægasta atriði þessarar ályktunar
merkingarlaust.
Ég verð að játa að mér er það
hulið hverju þingmenn Alþýðu-
bandalagsins þykjast hafa náð
fram með samþykkt þessarar á-
lyktunar. Og ef þessi atriði sem
ég hef talið upp hér að framan eru
ekki vitnisburður um fúsk og van-
þekkingu þá hlýtur sú spurning
að vakna hvort nær hefði verið að
tala um pólitíska hræsni og
óheiðarleika. Ég vona að svo sé
ekki.
Föstudagur 17. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5