Þjóðviljinn - 02.07.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Ráðstefnan
í Moskvu
Fyrir nokkrum árum skrifaði sagnfræðingurinn Roj Médvé-
dév grein um mögulega þróun Sovétríkjanna til ársins 2000.
Médvédév var einn þeirra tiltölulega fáu andófsmanna sov-
éskra sem aldrei gaf frá sér von um að hægt væri að breyta
Kommúnistaflokknum og stjórnarháttum „innan frá“, að þar
væri að finna öfl sem gætu gefið sovéskum kommúnisma
„mennskt yfirbragð". Hlaut hann fyrir þetta mikið ámæli bæði
sovéskra útlaga og margra vestrænna Kremlarfræðinga, sem
töldu Sovétríkin fullkomlega pólitískt gjaldþrota „heimsveldi
hins illa“.
Roj Médvédév gerði ráð fyrir þrem möguleikum. í fyrsta lagi
héldi íhaldssöm forysta áfram um stjórnartauma og því mundi
fylgja áframhaldandi hnignun og stöðnun á öllum sviðum. í
annan stað yrði um að ræða hálfvolgar og hægar umbætur
sem ekki mundu breyta nógu miklu (og Médvédév taldi þá
þróun eiginlega líklegasta). I þriðja lagi ræddi hann þá mögu-
leika, að til yrði nógu öflugur hópur umbótasinna innan flokks-
ins sem gætu losað sig við arf hins liðna og haft forystu um
hraðar umbætur.
Sú ráðstefna Kommúnistaflokks Sovétríkjanna sem fram fer
í Moskvu nú staðfestir með ýsmum hætti, að raunveruleg
þróun hefur farið fram úr vonum manna eins og Médvédév -
sem fyrir skömmu þóttu alltof bjartsýnir. Af ráðstefnu þessari
berast margar fregnir forvitnilegar: menn krefja forystumenn
opinskátt til afsagnar, til að sanna umbótatal sitt í verki með því
að létta af almenningi áþján vöruskortsins, fulltrúar fyrirtækja
gera grimma hríð að ráðuneytunum sem ekki vilja sleppa
neinum undan sínum pilsfaldi. Og svo mætti lengi áfram telja.
Ráðstefnan og allt það greinaflóð sem henni fylgir í sovéskum
blöðum sýnir fyrst og síðast það, að Gorbatsjov og hans
mönnum er fyllsta alvara með glasnost, með fagnaðarerindi
hinnar opinskáu umræðu. Hún hefur fest sig í sessi, hún hefur
fyllt í margar eyður sögunnar, hún hefur eflt fólk til djarfrar
endurskoðunar á mörgu því sem áður var talið sjálfgefinn og
„vísindalegur" sannleiki um þjóðfélagsmál. Umræðan hefur
ekki síst komið Sovétríkjunum út úr þeim vítahring pólitískrar
sjálfsánægju sem áður fyrr svo gott sem lokaði fyrir samskipti
og alvarlega umræðu við fulltrúa Sovétríkjanna um þróunar-
vandamál samfélagsins: þeir viðurkenna nú fúslega að mörg
vandamál séu alvarleg og brýn til lausnar, sem áður voru sögð
þegar leyst eða svo lítilfjörleg að ekki tæki því að ræða um þau.
Bæði í umfjöllun í blöðum heims um þróun mála í Sovétríkj-
unum og svo á ræðupalli þeirrar ráðstefnu sem nú stendur yfir í
Moskvu er einatt kvartað yfir því, að glasnost, öll þessi um-
ræða, sé ekki nóg, hún verði tómleg til lengdar ef ekki er fylgt
eftir með verkum sem duga til að bæta hag almennings. Þetta
er vitaskuld bæði satt og rétt. En menn mega heldur ekki
vanmeta beina nytsemd glasnost fyrir perestrojku -fyrir nauð-
synlegar breytingar í stjórn efnahagsmála og einstakra fyrir-
tækja. Glasnost gerir valdníðslu og geðþóttastjórn erfiðari, hún
skapar raunsæilegra mat á stöðunni í hverju máli, hún dregur
úr þeim ótta sem lamar félagslegt siðgæði og djörfung til
framtaks. Umræðan opna minnir rækilega á þá staðreynd sem
einatt vill gleymast í gráma hins pólitíska hvunndags: að
heimurinn er, þrátt fyrir allt, breytanlegur, ekkert stendur í stað,
það virðist meira að segja vera til eitthvað það sem kalla má
sögulegt réttlæti.
Þeim sem fylgdust með hinni ömurlegu þróun langra valda-
ára Brezhnevs finnst stundum með ólíkindum, að fundist hafa í
alráðum valdaflokki eins og Kommúnistaflokki Sovétríkjanna,
forystumenn og kjarkur til að leggja út í jafn róttæka endur-
skoðun á sögu og stjórnarháttum og nú er unnið að í Sovétríkj-
unum. Þeir fá þau svör hjá talsmönnum perestrojkunnar, að
þrátt fyrir allt hafi lífi haldið þau viðhorf, þær siðgæðiskröfur,
sem þeir kenna við Lenín. Um þau svör er margt ósagt. En það
er hollt vestrænum vinstrimönnum að hafa í huga, að mögu-
leikar þeirra á því að þoka heiminum til sæmilegs „sósíalisma
með frelsi" eru ekki síst tengdir því, að menn bæði horfist
hiklaust í augu við skelfilegar lexíur Stalíntímans og skilji hvers
vegna baráttan við að yfirstíga afleiðingar þess tíma í Sovétríkj-
unum er svo lífsnauðysnleg og um leið jafn tvísýn og raun ber
vitni. ÁB
Ólafur Þ. Harðarson stjórnmálafræðingur sem gegndi lektorsstöðunni sem Birgir ísleifur veitti
Hannesi Hólmsteini stjórnmálaspekingi, í blóra við álit dómnefndar og skýlausa viljayfirlýs-
ingu deildarfundar félagsvísindadeildar.
Lektorsstaðan
Hannes ekki
stjómmálafræðingur
Hefur ekki lokið neinuprófi ístjórnmálafrœði. Aður
dœmdur stjórnmálaheimspekingur. Pórólfur Þórlindsson:
Ekki réttað harðvítugir flokksforingjar komi ístað
dómnefnda
Þórólfur Þórlindsson, deildarforseti fé-
lagsvísindadeildar, segir Hannes Hólmstein
Gissurarson aldrei hafa lokið neinu prófi í
stjórnmálafræði. Menntun hans sé í sögu og
heimspeki og doktorsritgerð hans falli utan
þess sviðs sem sóst hafi verið eftir í auglýs-
ingu fyrir stöðunni. Ritgerðin fjalli fyrst og
fremst um stjórnmálaheimspeki. Þórólfur
segir kjarna þessa máls ekki vera það skipu-
lag sem tíðkast hefur hér á landi og í öðrum
lýðræðisríkjum varðandi stöðuveitingar,
kjarninn sé hvort hægt er að finna betra kerfi.
Hannes hefur áður farið fyrir dómnefnd,
en það var þegar hann sóttist eftir stöðu lekt-
ors í heimspeki 1986. Halldór Guðjónsson
kennslustjóri Háskólans átti sæti í dómnefnd-
inni. Hann sagði niðurstöður nefndarinnar í
megindráttum hafa verið þær að nefndin gæti
aðeins tekið afstöðu til hæfni Hannesar í ein-
um af þeim undirgreinum sem auglýst var
eftir. Hins vegar hefði nefndin talið líklegt að
Hannes væri hæfur í stjórnmálaheimspeki.
Engin grein hefur birst eftir Hannes í
viðurkenndum tímaritum á sviði stjórnmála-
fræði og ekkert rita hans flokkast beinlínis
undir hana. Hins vegar hefur Ólafur Þ. Harð-
arson birt fjölda greina í viðurkenndum
stjórnmálafræðitímaritum og unnið að rann-
sóknum í fræðunum. Hann vinnur nú að
kosningarannsóknum og eru þær hluti af
doktorsverkefni hans.
Þórólfur sagði það ekki vera réttu leiðina
til að koma í veg fyrir hugsanlega hlutdrægni
að setja í staðinn fyrir faglega dómnefnd
dóma harðvítugra pólitískra flokksforingja.
Með ákvörðun sinni hefði menntamálaráð-
herra vegið þungt að sjálfstæði Háskólans
sem væri í fullkominni andstöðu við þær venj-
ur sem ríktu í lýðræðisríkjum.
Þá sagðist Þórólfur ekki skilja hvað
ráðherrann ætti við þegar hann segði alla
kennara deildarinnar hafa sömu skoðanir. Ef
ráðherrann ætti við pólitískar skoðanir gæti
hann upplýst ráðherrann um það að hann
hefði verið talinn hægrimaður hingað til.
Fræðilega hefðu menn síðan ólíkar skoðanir í
deildinni eins og vera bæri en pólitískar skoð-
anir manna kæmu skólanum ekki við.
-hmp
Lektorsstaðan
Þetta er vandræðamál
Vilhjálmur Hjálmarsson, fyrrverandi menntamálaráðherra:
Skipaði aldrei mann sem talinn var aðeins hœfur að hluta
- Ég komst að mig minnir einu sinni í hann
krappan í sambandi við stöðuveitingu við
Háskólann og fékk bágt fyrir, en ég tók aldrei
mann framyfir sem hafði ekki verið metinn
hæfur nema að hluta, sagði Vilhjálmur
Hjálmarsson, fyrrverandi
menntamálaráðherra og bóndi á Brekku í
Mjóafirði, í samtali við Þjóðviljann.
Vilhjálmur sagðist ekki hafa fengið ítar-
legar fregnir af veitingu lektorsembættisins í
stjórnmálafræði. - Þannig að út af fyrir sig er
ég ekki alveg dómbær á gerðir Birgis ísleifs
Gunnarssonar, en mér heyrist þetta hálfgert
vandræðamál.
Að sögn Vilhjálms var embættisveiting
hans við Háskólann einu sinni talin
gagnrýnisverð. - Þá veitti ég manni háskóla-
stöðu, sem ekki hafði fengið eins mörg at-
kvæði á deildarfundi og annar umsækjandi
sem var útlenskur. Ég hafði ekki heimild til
að skipa útlendinginn, aðeins setja hann í
stöðuna, þannig að ég valdi hinn umsækjand-
ann. Það lék hins vegar enginn vafi á hæfni
þess sem ég skipaði, sagði Vilhjálmur.
þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Óttar Proppé.
Fróttastjóri: LúðvíkGeirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður HannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. júlí 1988