Þjóðviljinn - 02.07.1988, Blaðsíða 13

Hvalveiðar
Þrýst á
Norðmenn
Bandaríkjastjórn vill
skýringar á
hrefnuveiðum í
vísindaskyni
Búist er við að norsk stjórnvöld
biðji bráðlega um fund með
bandarískum embættismönnum
til að ná samkomulagi í íslenskum
stíl um hrefnuveiðar sem þeir
hyggjast stunda í sumar í nafni
vísindanna.
Bandaríska sendiráðið í Osló
hefur beðið um upplýsingar og
skýringar á hrefnuveiðunum fyrir
1. ágúst, og talsmaður norska
utanríkisráðuneytisins, Lasse
Seim, segir stjórn sína taka þau
viðbrögð mjög alvarlega, enda
hugsanleg staðfestingarkæra og
bann á norskan fisk vestra.
Norðmenn flytja út lax og
þorsk fyrir jafnvirði tæpra 8 milj-
arða íslenskra króna á ári.
ERLENDAR FRETTIR
Flokksrádstefnan í Moskvu
Jeltsín gegn Lígatsjov!
Fjórði dagurinn: Jeltsín vill endurreisn; Lígatsjov leggstgegn
Jeltsín, sver stuðning við perestrojku; Afganistan-stríðið
gagnrýnt og varið; lýstsvartnœtti í umhverfismálum. ídag:
Lokaræða Gorbatsjovs og atkvœðagreiðslur
Umræðum á sögulegu flokks-
þingi í Moskvu lauk í gær með
þeim hápunkti að þeir menn báð-
ir tóku til máls sem gerðir hafa
verið að persónugervingum átaka
innan sovétforystunnar um per-
estrojku og glasnost, Boris Jeltsín
og Jegor Lígatsjov, og gerðu þær
ræður og fleiri að verkum að
fjórði dagur aukaþingsins stend-
ur hinum enn framar að tíðind-
um. I dag lýkur þinginu með
lokaræðu Gorbatsjovs og at-
kvæðagreiðslu um ályktanir.
Jeltsín var settur af sem leið-
togi Moskvuflokksins eftir ræðu í
miðstjórninni í nóvember þarsem
hann hvatti til hraðari breytinga í
umbótaátt í Sovét. Hann virðist í
engu hafa skipt um skoðun, og í
ræðu sinni í gær sagði hann að
þeim sem bæru ábyrgð á gerðum
fyrri tíma ætti að víkja til hliðar,
og nauðsynlegt væri að herða á
umbótum. „Flokkurinn er til
fyrir fólkið og fólkið á rétt á að
vita allt sem þar gerist" sagði
Jeltsín, og þykir þar vísa til þess
að hin fræga miðstjórnarræða
hans hefur aldrei verið birt.
Tekið er til þess að þegar
nokkrir þingfulltrúa gerðu hróp
að Jeltsín skarst Gorbatsjov í
leikinn og bauð Boris Níkolaje-
vitsj að halda áfram. Jeltsín sagði
að einu mistök sín hefðu verið að
velja rangan tíma fyrir orð sín og
hvatti þingið til að stuðla að
Ungverjaland-Rúmenía
Ungverjar mótmæla hástöfum
Rúmenar með œfingar á landamœrunum, þingið í Búdapest ályktar
gegn Ceausescu. Vaxandi spenna vegna ungverska minnihlutans í
Rúmeníu
Rúmenskir landamæraverðir
meinuðu ungverskum ferða-
mönnum í gær aðgang yfir landa-
mærin, og þremur hópum ung-
verskum var að auki tilkynnt að
af fyrirhuguðu ferðalagi til Rúm-
eníu gæti ekki orðið af „tækni-
legum ástæðum“.
Deilurnar milli Ungverja og
Rúmeníustjórnar um stöðu ung-
verska minnihlutans í Rúmeníu
hafa síðustu daga blossað upp
heiftarlegar en áður, en lokun
landamæranna er skilin sem svar
rúmenska forsetans Nicolae Ce-
ausescu við einstæðri ályktun frá
þjóðþinginu í Búdapest til rúm-
enska þingsins um að hætta við
svokallaða nýsköpun á lands-
byggðinni.
I ályktuninni er áætlunin sögð
brjóta í bága við grundvallar-
mannréttindi og sósíalisma.
Sú áætlun gerir ráð fyrir að um
8000 þorp í Rúmeníu verði
jöfnuð við jörðu til að auka akur-
yrkjuland og reyna þannig að
vinna bug á hallæri í rúmenskum
landbúnaði.
Karoly Grosz, umbótaleiðtogi í Ungó. I útistöðum við Búkarestmenn
útaf 111. meðferð á frændum handan landamæra.
Hálft annað þúsund þorpanna jarðýturnar eru byggð fólki af miljónir Rúmena (af 23 miljón-
sem Ceausescu ætlar að senda á ungversku bergi brotið. Um tvær um^eru af ungverskum ættum og
tala ungversku, flestir í Transyl-
vaníu sem áður var ungverskt
land. Þetta fólk hefur lengi sagt
sinn hlut fyrir borð borinn, - og
er það raunar saga flestra annarra
þjóðernishópa í Rúmeníu.
í vikunni voru tugir þúsunda
Ungverja í mótmælagöngu í Bú-
dapest gegn áætlunum Búkarest-
stjórnar, sem er einsdæmi í sam-
skiptasögu ríkjanna síðari ára-
tugi. Rúmenska stjórnin brást
harkalega við þeim tíðindum og
taldi gönguna opinbera móðgun
við sig. í henni voru borin spjöld
þarsem rúmenska leiðtoganum
var líkt við Adolf Hitler.
Það eykur enn á spennuna milli
„bræðraríkjanna" að í Ungó er
nýkominn til forystu umbóta-
maður í Gorbatsjov-anda, Kar-
oly Grosz, meðan Rúmenía er að
verða eitt af síðustu vígjum stal-
ínismans undir sífellt misheppn-
aðri forystu Ceausescus.
Grosz sagði í gær að hann vildi
til Búkarest að ræða málin,
skeytasendingarnar dygðu ekki
lengur, - en óvíst er hvort nokkur
svör fást um slíkar samræður
sunnanmegin.
endurreisn sinni.
Viðbrögð fulltrúa virðast hafa
verið á ýmsa vegu; sumir fögnuðu
Jeltsín og hripuðu niður hvert
orð, aðrir sátu stífir í sætum sín-
um, og sumir létu óánægju sína í
ljósi.
Síðar um daginn tók Lígatsjov
síðan til máls og sagði mesta
óþarfa að breyta í nokkru núver-
andi stöðu Jeltsíns innan flokks-
ins. Lígatsjov var að öðru leyti í
vörn, og reyndi að hrekja það al-
menna álit að hann sé þrándur í
götu umbóta og helsti andstæð-
ingur Gorbatsjovs í forystu-
sveitinni, og minnti á að hann
hefði stutt Gorbatsjov til aðalrit-
ara fyrir þremur árum, verið einn
þeirra sem komu Jeltsín til áhrifa,
- og í fjölskyldu sinni væru ýmis
fórnarlömb Stalíns-tímans.
Lígatsjov klökknaði röddin þeg-
ar hann lýsti fullkomnu persónu-
legu fylgi við umbótastefnuna, og
var svarað með gríðarlegu klappi
í þingsalnum.
Fulltrúar og fréttamenn segja
að menn hafi í hléum safnast sam-
an í háværa samræðuhópa og rætt
ræður þeirra Jeltsíns og Lígat-
sjovs, - en fleira nýnæmi bar á
borð á þinginu í gær; einn fulltrúa
gagnrýndi Afganistan-stríðið
harkalega og var svarað fullum
hálsi af yfirmanni sovésks herafla
í Afganistan, nýi flokksleiðtog-
inn í Kasakstan sagði frá dapur-
legri aðkomu eftir spillingu
Brezhnev-skeiðsins, og formaður
umhverfisnefndar ríkisins dró
upp dekkri mynd en áður hefur
sést opinberlega af ástandinu í
umhverfismálum eystra.
Það verður varla fyrren eftir
nokkra daga að jóreyknum léttir
af vettvangi og hægt er að fá yfir-
lit um þýðingu þingsins og afleið-
ingar, en fyrstu viðbrögð frétt-
askýrenda eru þau að Gorbatsjov
og stefna hans hafi styrkst mjög
við þetta einstæða þinghald í
Moskvu, - nú séu allar brýr
brotnar að baki þeim pere-
strojka-mönnum og varla önnur
leið en að hraðari umbótum og
auknu lýðræði - sem þingið er
óvænd dæmi um.
-m/reuter
Daniel Ortega. Hvergi banginn
enda studdur duglega.
Nicaragua
Vopnahléð framlengt
Sandínistar framlengja vopnahlé, Shultz áferðalagi ogsegist
ekki afbaki dottinn, skoðanakönnun sýnir miklar óvinsœldir Bandaríkjastjórnar
Ortega forseti Nicaragua lýsti
því yfir í gær að stjórn hans
framlengdi vopnahléð við kontra-
liða til 31. júlí og hygðist endur-
lífga viðræður sem duttu uppfyr-
ir snemma í júní.
Ortega nefndi 26.-29. júlí sem
hugsanlega viðræðudaga en alls
óljóst er hvort af verður. Kontra-
liðar virðast hinsvegar taka vel
framlengingu vopnahlés enda í
sárum eftir að tók fyrir fjár-
strauminn að norðan.
Forsetinn í Managua fór óvæg-
um orðum um Shultz utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna sem nú
er á hraðferð um Mið-Ameríku,
og sagði að hann færi ekki með
friði heldur hatri í garð þjóðar
sinnar.
Shultz gaf í skyn í gær að sínir
menn væru með sitthvað í poka-
horninu hvað varðaði Mið-
Ameríku og að vænta væri tíð-
inda áður en Reagan-stjórnin fer
frá. Hann hvatti til áframhald-
andi einangrunar Managua-
stjórnarinnar í samfélagi Mið-
Ameríkuríkja, og sagði að stjórn
sín hefði styrkt lýðræði í
heimshlutanum. Reagan-stjórn-
in mundi skila til eftirmanna
miklum árangri og sigrum í mál-
efnum Mið-Ameríku. Flestir aðr-
ir en Shultz telja að Mið-
Ameríku-stefna Reagans sé eitt
af þeim sviðum þarsem síst hefur
gengið.
í gær var gerð opinber einstæð
könnun um skoðanir Nicaragua-
manna, og kemur þar meðal ann-
ars fram að um 85 prósent íbúa
Nicaragua eru á móti stuðningi
Bandaríkjanna við kontra-
sveitirnar.
Þetta er fyrsta skoðanakönnun
þar síðan sandínistar veltu
Somoza ‘78, og er á vegum Jesú-
ítaháskólans í Managua í samráði
við rannsóknastofnun í Los
Angeles. Stefna Washington-
stjórnarinnar fær ekki háa eink-
unn í könnuninni, - 62% flokka
hana sem slæma eða mjög slæma,
og 47% segja styrjöldina fyrst og
fremst Bandaríkjastjórn og
kontraliðum að kenna.
Stjórn sandínista nýtur yfir-
burðastuðnings þegar spurt er
um styrjaldarrekstur, friðartil-
raunir og utanríkisstefnu, en
áhöld virðast vera um það meðal
íbúa hvort stjórnin er lýðræðis-
leg, - 48% svöruðu með neii,
40% með jái, 12 voru óvissir.
Sandínistar sitja við stjórnvölinn
í krafti sigurs í lýðræðislegum
kosningum en hafa stjórnað
langa hríð í skugga neyðarlaga
sem takmarka ýmis
mannréttindi.
Daniel Ortega forseti landsins
virðist njóta lýðhylli: 42% svar-
enda eru ánægðir eða mjög
ánægðir með Ortega, 29% segja
hann þokkalegan og 21% eru óá-
nægðir með forsetann.
Laugardagur 2. júli 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13