Þjóðviljinn - 29.09.1988, Blaðsíða 5

FRETTIR
Ríkisstjórnarþátttaka
„Þetta verður ekki létt staifc
Ólafur Ragnar Grímssonfjármálaráðherra: Alþýðubandalagið hefur sterka stöðu íþessari stjórn. Fjármagnsgróðinn
verðurskattlagður fyrir gjaldþrotaskuldum hægri stefnunnar
Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra: Eg ber töluverðar vonir í
brjósti til þessa stjórnarsamstarfs. Steingrímur og Jón hafa lært sína
lexíu af samstarfinu við íhaldið. Mynd-E.ÓI.
að hefur tekist að mynda nýja
ríkisstjórn á skemmri tíma en
dæmi er tii um áður í íslandssög-
unni. Það er sérstaklega mikil-
vægt því þessi nýja ríkisstjórn fei-
ur í sér veigamiklar stefnu-
breytingar frá fyrri tíma. Hér eru
ráðandi grundvailarhugmyndir
félagshyggju og jafnréttis í þeim
aðgerðum sem ríkisstjórnin hefur
ákveðið og í þeim málefnasamn-
ingi sem hún hefur komið sér
saman um, sagði Ólafur Ragnar
Grímsson formaður Alþýðu-
bandalagsins og nýskipaður fjár-
máiaráðherra er blaðamaður
Þjóðviljans hitti hann að máli í
fjármálaráðuneytinu í gær-
kvöldi.
Gróðaöfiin
látin borga
- Þessi nýja ríkisstjórn hyggst
þegar grípa til ýmissa aðgerða til
hagsbóta launafólki. Það er ekki
bara um að ræða verðstöðvun og
lækkun vaxta heldur einnig
breytingu á lánskjaravísitölu,
aukningu fjármagns til skuld-
breytinga heimila, hækkun elli-
og lífeyrisbóta, barnabóta og per-
sónuafsláttar. Það er einnig höf-
uðatriði að þessi ríkisstjórn ætlar
að afla fjármagns til þessara að-
gerða og annarra með því að
sækja það til fjármagnseigenda
og þeirra sem hafa haft stórar
tekjur af vaxtagróða án þess að
borga af því neina skatta á undan-
förnum árum. Einnig með nýjum
sköttum á fjármálafyrirtæki og
önnur fyrirtæki.
Þessi ríkisstjórn ætlar sér aðrar
áherslur í skattamálum, hún ætl-
ar að sækja peningana fyrst og
fremst til þeirra sem hafa gert það
gott í góðæri undanfarinna ára,
án þess að leggja sinn réttláta
skerf fram til sameiginlegs sjóðs
landsmanna.
Hægri stefnan
gjaldþrota
Stjórnarmyndun Alþýðu-
bandalags, Alþýðuflokks, Fram-
sóknarflokks og Samtaka um
jafnrétti og félagshyggju hefur átt
sér mjög stuttan aðdraganda og
mál hafa gengið hratt fyrir sig.
Hver er þín skýring á því að þessi
kaflaskipti eru nú orðin í íslensk-
um stjórnmálum?
- Sigurvissa hægri aflanna hef-
ur á undanförnum árum verið
slík, að þeir héldu að þeir hefðu
einhvers konar kaskótryggingu
um ævarandi völd sín í íslensku
þjóðfélagi. Hins vegar átti þessi
stefna þeirra mjög illa við íslensk-
ar aðstæður og íslenskt þjóðfélag
og þær mótsagnir hafa verið að
koma mjög greinilega fram í af-
leiðingum af stefnu síðustu ríkis-
stjórnar sem nú hafa leitt til
stöðvunar atvinnulífsins í fjöl-
mörgum byggðarlögum.
Þegar sú ríkisstjórn fór í sund-
ur og Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn lýstu reynslu
sinni af þessari hægri samvinnu
og voru reiðubúnir að fara að feta
sig aðrar leiðir, þá var óhjá-
kvæmilegt að Alþýðubandalagið
léti á það reyna hvort einhver al-
vara væri í þeim efnum. Þing-
flokkur Alþýðubandalagsins
mótaði á nokkurra daga fundi á
Hallormsstað í byrjun mánaðar-
ins, tillögur um aðgerðir í efna-
hagsmálum, sem byggðar voru á
vinnslu efnahagsnefndar flokks-
ins. Á síðustu vikum hefur komið
í ljós að þær hugmyndir sem
Alþýðu- og Framsóknarflokkur
voru tilbúnir að fallast á, voru í
sama stíl og reyndar eru þær til-
lögur sem forseti Alþýðusam-
bandins lagði fram á formanna-
fundi ASÍ fyrir skömmu einnig
byggðar upp á svipaðan hátt.
Það hefur auðvitað verið mjög
erfitt verk á skömmum tíma að
fella þessar tillögur saman í
efnahags- og atvinnumálum,
einkum og sér í lagi vegna þess að
Alþýðubandalagið vildi eindreg-
ið færa launafólki samningsrétt-
inn aftur þegar í stað og setja
kjarasamningana í gildi. Um
þetta atriði var tekist á dögum og
nóttum saman í þessari viðræðu-
lotu. Okkur er ekki launung á því
sem vorum í viðræðum fyrir hönd
Alþýðubandalagsins, að við
erum á engan hátt ánægð með þá
málamiðlun sem náðist milli okk-
ar sjónarmiða og þeirra. Við
hefðum kosið að þeir hefðu
gengið miklu lengra til móts við
okkur. Við vorum þess vegna í
þeirri erfiðu aðstöðu að vega og
meta hvað náðist í þessari mál-
amiðlun og hvað fékkst ekki og
hins vegna að knýja hér fram af-
gerandi stefnubreytingu til næstu
ára á grundvelli félagshyggju og
jafnaðarsjónarmiða og einnig að
koma atvinnulífi heilla lands-
byggða í gang á nýjan leik til að
tryggja þau grundvallarréttindi
launafólks, réttinn til vinnu og
réttinn til búsetu.
Lýðræðislegur
styrkur Alþýðu-
bandalagsins
Kjaramálin og samningsréttur-
inn voru þau mál sem mest var
tekist á um í stofnunum flokksins
þegar rætt var um aðild að þess-
ari ríkisstjórn og skoðanir voru
mjög skiptar í þeim efnum.
Hvernig lítur þú á stöðu Alþýðu-
bandalagsins bæði í þessari stjórn
og sem stjórnmálaafls eftir þessar
deilur?
- Ég tel að sú umræða sem fór
fram í Alþýðubandalaginu síð-
ustu daga sýni mikinn lýðræðis-
legan styrk flokksins. Aður fyrr
hefðu menn örugglega talið að
nánast óhugsandi væri að flokkur
færi í gegnum slika umræðu án
verulegra átaka. En við
reyndumst hafa þroska til þess að
ræða þetta af fullri einurð, án
þess að það leiddi til einhverra
afgerandi slita innan flokksins,
þvert á móti styrkti það innviði
flokksins. Menn fóru í gegnum
þessa upplifun að meta málin mis-
munandi en voru áfram góðir fé-
lagar og með fyrirheit að vinna
saman og lúta hinni sameiginlegu
niðurstöðu.
Þú óttast ekki að flokkurinn
hafi tapað einhverri tiltrú kjós-
enda og stuðningsmanna?
- Nei þvert á móti. Það getur
verið að hann hafi tapað ein-
hverri tiltrú til skamms tíma, ég
skal ekkert um það segja, en ég
held að hann hafi unnið sér þá
tiltrú til lengdar með því að sýna
að flokkurinn er óhræddur að
takast á við erfiðar ákvarðanir,
erfiða málamiðlun. Opna um það
frjálsa umræðu innan flokksins,
glíma um það í stofnunum flokks-
ins, framkvæmdastjórn, þing-
flokki og miðstjórn, þar sem eðli-
legt var og ég legg áherslu á það,
fullkomlega eðlilegt að menn
hefðu mismunandi sjónarmið í
þessu erfiða mati, sérstaklega
vegna þess skamma tíma sem við
höfðum. Það hefði verið óeðli-
legt, flokkurinn hefði nánast ver-
ið sjúklingur eða gamalmenni, ef
það hefðu ekki verið afgerandi
umræður og hrein skoðanaskipti.
Hér voru menn að vega og
meta áherslurnar á ólíkum
grundvallarréttindum. Sumir
sögðu, samningsrétturinn er heil-
agur. Aðrir sögðu, rétturinn til
vinnu, rétturinn til búsetu, eru
líka mikilvæg mannréttindi í okk-
ar stefnugrundvelli. Sumir
sögðu, það má alls ekki hvika frá
gildandi kjarasamningum, aðrir
sögðu, er ekki einhverju fórnandi
til að ná hér straumhvörfum og
reka hið harða frjálshyggjulið út
úr stjórnarráðinu og reyna í sam-
vinnu við Alþýðuflokkinn og
Framsóknarflokkinn að festa ein-
hverjar rætur félagslegra og
vinstri sjónarmiða í okkar þjóð-
félagi? Er ekki einhvers virði að
reyna að hafa áhrif á stjórn ís-
lensks þjóðfélags á afgerandi hátt
og draga það til baka frá þessari
hörðu hægri stefnu? Þetta er
auðvitað alltaf erfitt mat, en sósí-
alískur flokkur sem hefur lifandi
lýðræðislega umræðu innan sinna
vébanda á að geta farið í gegnum
svona umræðu og komið stand-
andi niður, eins og ég tel að Al-
þýðubandalagið hafi gert.
Verður ekki
létt verk
Nú ert þú sestur í stól fjármála-
ráðherra eftir að hafa á undan-
förnum árum gagnrýnt harðlega
margt í peninga- og fjármála-
stjórn landsins. Hvar ætlar þú að
hefjast fyrst handa? Hvar sjáum
við fyrstu verkin?
- Það er rétt að ég hef gagnrýnt
þau mistök sem átt hafa sér stað í
stjórn ríkisfjármála og voru al-
varlegust í fjármálaráðherratíð
Þorsteins Pálssonar. Það hefur að
verulegu leyti verið undirrót
verðbólgunnar hér á undanförn-
um árum. Ein af ástæðunum hef-
ur verið sú, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur stöðvað það í mörg
ár, að hægt væri að sækja peninga
til þess umfangsmikla hóps
fjármagnseigenda og annarra
gróðaaðila í þjóðfélaginu sem
hafa tekið í sinn hlut stóran feng
án þess að greiða nokkuð í skatta.
Þessi ríkisstjórn ýtir úr vör með
yfirlýsta stefnu um það að hún
ætlar að sækja fjármagn til fjár-
magnseigenda og fyrirtækja sem
hafa mörg hver getað skotið
undan verulegum hluta tekna
sinna með því að verja fjármagni
í ýmiss konar eyðslu og umfram-
fjárfestingar til að komast hjá
sköttum. Ég tel að þessar veilur í
skattakerfinu séu ein af orsökum
fjárfestingarþenslunnar hér á
undanförnum árum.
Hins vegar er nauðsynlegt að
gera sér grein fyrir því að þetta
verður ekki létt verk. Þetta verð-
ur ekki dans á rósum eða elsku
mamma. Ég held að það sé hins
vegar mikilvægt að Alþýðu-
bandalagið sýni að því er fyllilega
treystandi til að takast á við slík
grundvallarverkefni í fjármálum
þessa lands. Að það sé hægt að
treysta okkur betur fyrir því að
tryggja jafnvægi í íslenskum efna-
hagsmálum og réttláta stefnu í
skatta- og peningamálum, heldur
en hægri öflununt sem hér hafa
ráðið á undanförnum árum. Þá er
ekki að efa það, ef það tekst, að
flokkurinn mun vinna sér aukna
tiltrú.
Lykilstaða
í efnahagsmálum
Hver er staða flokksins í þess-
ari ríkisstjórn?
- Alþýðubandalagið hefur
mjög sterka stöðu í þessari
stjórn. Fjármálaráðuneytið er
nokkurs konar stjórnstöð ríkis-
kerfisins og lykilstöð við stjórn
efnahagsmála í landinu. Inn-
ganga Alþýðubandalagsins í
stjórnarráðið hefur það í för með
sér að flokkurinn er orðinn einn
helsti áhrifaaðilinn um mótun
efnahagsstefnunnar.
Við höfum ekki stýrt
menntamálum í áratug og á þeim
tíma hefur Sjálfstæðisflokkurinn
markvisst reynt að breyta stefn-
unni í mennta- og menningarmál-
um í átt að grundvallarsjónar-
miðum hinnar hörðu hægri
stefnu. Nú gefst tækifæri til að
snúa þeirri þróun við og leggja
sjónarmið jafnréttis til grundvall-
ar í þessum málaflokki og koma í
framkvæmd þeirri miklu eflingu
menningarlífs sem Alþýðu-
bandalagið hefur sett á oddinn.
Með samgönguráðuneytinu
öðlast flokkurinn lykilaðstöðu til
að móta einn veigamesta þáttinn í
lífskjörum fjölmargra byggðar-
laga. Við höfum nýlega sam-
þykkt tillögu um framkvæmdir í
jarðgangagerð og nú gefst tæki-
færi til að koma þeim málum
áfram. Sama gildir um endurbæt-
ur á samgöngum í lofti og á sjó og
ekki síður almenningsvagnaþjón-
ustu hér á höfuðborgarsvæðinu.
Landbúnaðarráðuneytið höf-
um við ekki haft áður. Ég tel að
þar séu það ekki hin hefðbundnu
verk sem skipta mestu þó mikil-
væg séu, heldur það tækifæri sem
nú gefst til að vinna að grundvall-
arbreytingum í landgræðslumál-
um, skógrækt og því sem ég vil
kalla björgun landsins. Gróður-
eyðingin er slík að landið er bók-
staflega að hverfa og hér verður
að grípa þegar til róttækra ráð-
stafana. Álþýðubandalagið hafði
forystu í landhelgismálinu árin
1958 og 1971. Þá voru við að
bjarga miðunum. Nú tel ég að
með inngöngu okkar í landbún-
aðarráðuneytið séum við að hefja
björgun landsins, og það eigi eftir
að verða eitt stærsta verkefni ís-
lenskra þjóðmála á næstu árum.
Enginn
halelújakór
Hvaða vonir bindur þú við
þetta stjórnarsamstarf og hvers
mega menn vænta af Alþýðu-
bandalaginu?
- Afstaðan til stjórnarþátttöku
Alþýðubandalagsins á ekki að
birtast í neinum halelújakór, eins
og stundum gerðist áður þegar
flokkurinn fór í ríkisstjórn, held-
ur verðum við öll að temja okkur
raunsætt mat, sjá hlutina eins og
þeir eru og gera greinarmun á
þeim málamiðlunum sem við
þurfum að gera í samstarfi við
aðra og því sem er stefna flokks-
ins.
Hins vegar ber ég töluverðar
vonir í brjósti til þessa stjórnar-
samstarfs. Ég er nokkuð bjart-
sýnn og það byggist á þrennu. í
fyrsta lagi hefur það alltaf verið
megináhersla Alþýðubandalags-
ins að reyna að koma á vinstri
sinnaðri félagshyggjustjórn í
landinu. Þá hefur flokkurinn náð
mestum árangri og umskiptin
verið mest. í öðru lagi er alveg
greinilegt að forystumenn
Alþýðu- og Framsóknarflokks
hafa orðið fyrir dýrkeyptri
reynslu í samvinnu sinni við hægri
öflin í landinu. Ég segi ekki að
þeir séu albata af þeirri villu sem
þeir voru haldnir, en þeir hafa
greinilega lært og mér finnst vera
nokkuð djúpstæður skilningur
hj á þeim á því að hér þurfi að taka
upp nýja stefnu.
Samvinnan
ræður úrslitum
í þriðja lagi er það nú svo hvað
sem stefnumálum líður, að þá er
það samvinna mannanna í ríkis-
stjórninni sem getur ráðið úrs-
litum. Ég held að sú staðreynd að
okkur tókst að mynda þessa ríkis-
stjórn á skemmri tíma en nokkru
sinni eru áður dæmi um, endur-
spegli þá staðreynd að við getum
leyst erfið mál, bæði fljótt og vel
og af heilindum. Ef slík tök verða
á þeim vandamálum sem verða
framundan, þá held ég að það
ætti að geta verið sæmilega
traust.
Þar til viðbótar er ljóst að þetta
stjórnarsamstarf mun framkalla
sterkari andstæður í íslenskri pó-
litík en við höfum séð í lengri
tíma. Línurnar milli hægri og
vinstri, hagsmunaárekstrarnir
milli atvinnurekenda og fjár-
magseigenda annars vegar og
launafólks hins vegar munu
verða mun skýrari, sagði Ólafur
Ragnar Grímsson, fjármálaráð-
herra og formaður Alþýðu-
bandalagsins.
-Ig-
Fimmtudagur 29. september 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5