Þjóðviljinn - 29.09.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Erfið ákvörðun
Það var síður en svo sjálfsagt mál fyrir Alþýðubanda-
lagið að ákveða að ganga til ríkisstjórnarsamstarfs við
Alþýðuflokk og Framsóknarflokk því að öllum Alþýðu-
bandalagsmönnum er Ijóst að stefna ríkisstjórnar Stein-
gríms Hermannssonar getur aldrei orðið í fullkomnu sam-
ræmi við stefnu Alþýðubandalagsins. í veigamiklum mál-
um hlýtur hún að ganga þvert á stefnu flokksins.
En AljDýðubandalagið hefur núna ekki nema átta menn
á alþingi og verður því að hlíta því að geta ekki komið
sínum málum þar fram nema með samstarfi við aðra
flokka. Alþýðubandalagið hefur rekið einarða pólitík sem
hefur verið í skýrri andstöðu við fráfarandi ríkisstjórn, en
með takmörkuðum þingstyrk sínum hefur flokknum ekki
gengið sérstaklega vel að umbreyta þjóðfélaginu eftir
sínu höfði.
í veigamiklum málum hafa sjónarmið verkalýðshreyf-
ingarinnar og Alþýðubandalagsins fylgst að eins og sést
á háværri gagnrýni frá báðum aðilum sem dunið hefur á
fráfarandi ríkisstjórn. í þeim efnum hafa rök verkalýðs-
hreyfingar og Alþýðubandalagsins oft verið býsna keim-
lík. En staða verkalýðshreyfingarinnartil að andæfa gegn
ágangi fjandsamlegs ríkisvalds hefur heldur ekki verið
mjög sterk síðustu misserin. Sameiginlegur þrýstingur frá
samtökum launamanna annars vegar og róttækum
stjórnmálaflokkum hins vegar hefur því ekki verið mjög
þungur. Vígstaðan til að þoka þjóðfélaginu inn á brautir
félagshyggju og aukinnar samhjálpar hefur því miður ekki
verið mjög traust.
Við þessar aðstæður þurftu Alþýðubandalagsmenn að
meta hvort flokkur þeirra ætti að taka þátt í ríkisstjórn með
Alþýðuflokki og Framsóknarflokki. Þótt þessir flokkar geti
státað af verulegri félagshyggju í stefnuskrám sínum og
séu í upphafi báðir stofnaðir á grunni róttækrar umbóta-
hyggju, þá er Ijóst að forsvarsmenn þeirra eru á ýmsum
sviðum hallir undir hugmyndir sem eru órafjarri stefnu
AljDýðubandalagsins. Þetta kom vel fram í fráfarandi ríkis-
stjórn þar sem þessir tveir flokkar áttu meirihluta ráðherr-
anna.
Alþýðubandalagsmenn hlutu samt að reyna hvort til
væri einhver samvinnugrundvöllur og meta hverjar væru
þær lágmarksáætlanir um aðgerðir sem unnt væri að
samfylkja um með Alþýðuflokki og Framsóknarflokki. Það
þurfti líka að meta hvort í þeim grundvelli væru einhver
þau atriði sem útilokuðu þátttöku Alþýðubandalagsins.
Þessi mál voru tekin til umræðu á löngum miðstjórnar-
fundi Alþýðubandalagsins um síðustu helgi. Og enn var
miðstjórn kölluð saman síðastliðið þriðjudagskvöld til að
taka endanlega afstöðu til þess hvort af þessari ríkis-
stjórnarsamvinnu yrði. Oft er um það rætt að veigamiklar
ákvarðanir í pólitískum flokkum séu ekki teknar á lýðræð-
islegan hátt. Ljóst er að sú lýsing á ekki við vinnuaðferðir
Alþýðubandalagsins. í miðstjórninni sitjatöluvertáannað
hundrað atkvæðisbærir menn og oft sátu mun fleiri fund-
inn. Ákvörðun miðstjórnarmanna um ríkisstjórnarþátttöku
var tekin að vel athuguðu máli.
Því hefur síður en svo verið haldið leyndu hvað það var
sem mest vafðist fyrir miðstjórn Alþýðubandalagsins.
Það var fyrst og fremst samningsrétturinn. Mörgum þótti
erfitt að kyngja því að samstarfsflokkarnir vildu ekki sam-
þykkja að verkalýðshreyfingin fengi samningsréttinn aftur
nú þegar. En eftir að nokkrir framámenn í verkalýðshreyf-
ingunni höfðu lýst því yfir að þeir gæfu lítið fyrir samnings-
réttinn, var staðan mjög erfið.
Niðurstaða miðstjórnar þýðir að sjálfsögðu ekki að Al-
jjýðubandalagið telji samningsréttinn engu skipta. Hún er
til marks um að Alþýðubandalagið telur rétt að reyna að
styrkja stöðuna á öðrum veigamiklum punktum víglínunn-
ar þrátt fyrir það að afnámi samningsréttarins fáist ekki
létt af fyrr en í febrúar.
ÓP
KLIPPT OG SKORIÐ
Prjár góðar
fréttir
Hve oft leggur lesarinn ekki
frá sér blaðauppskeru dagsins og
hristir hausinn mæddur og dregur
saman inntak frétta og greina
með sígildu svartagallsrausi.
Illt er það allt og bölvað, skítt
veri með það og svei því.
Og þykir honum sem engar
fréttir séu sagðar nema illar og að
ekkert gerist nema illt eitt og að
samtímasagan greini ekki frá
öðru en hningun og hruni allra
skapaðra hluta.
En nú brá svo við í gær, að þessi
Klippari hér sá í blöðum þrjár
fyrirferðarmiklar alþjóðlegar
fréttir, sem allar eru heldur góðar
og uppörvandi - eins þótt tilefni
þeirra sé ískyggilegt.
Þær birtust í Morgunblaði og
Þjóðvilja og fjalla allar um það að
áhrifamenn og oddvitar þjóða
taki nauðsyn þess að verja náttúr-
una og umhverfi mannsins fram
yfir vígbúnað, bankavexti og við-
skiptafrelsi. Og láti guð gott á
vita.
Samviskubit
Alþjóðabankans
Tvær fréttirnar eru á forsíðu
Morgunblaðsins. Hin efri greinir
frá því, að Helmut Kohl, kanslari
Vestur-Þýskalands, hafi sett
ársfund Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins og Alþjóðabankans í Berlín
með því að skora á allar þjóðir að
„grípa til tafarlausra aðgerða
gegn gróðureyðingu og meng-
un“. Svona tal getur vissulega
verið vinsældabragð klóks
stjórnmálamanns, sem ekki fylgir
alltof mikil alvara. En það ber því
vott að einnig Helmut Kohl hefur
áttað sig á því hverjum klukkan
glymur. Og það er um leið þar-
flegt tímanna tákn, að alþjóð-
legar peningastofnanir, sem hafa
einkum gegnt því hlutverki að
breiða út um heimsbyggðina
framfaraskilning vestrænna, kap-
ítalískra iðnríkja, skuli nú heyra
inngönguvers um nauðsyn jafn
óútreiknanlegrar „fj árfestingar"
og aðgerða gegn gróðureyðingu
og mengun. Reyndar er það haft
fyrir satt, að ef þeir víxlar sem
iðnríkin slá hjá náttúrunni með
meðferð sinni á mold, gróðri,
lofti og vatni, væru reiknaðir með
fullum skilavöxtum, þá mundi
kapítalisminn hrynja - og drægi
líklega með sér flest annað í fall-
Gosdósirnar
og frelsið
Önnur forsíðufrétt í Morgun-
blaðinu var reyndar enn merki-
legri, en þar greinir frá því að
Evrópudómstóll sá sem fjallar
um það, hvort menn syndgi gegn
heilögu markaðsfrelsi, hafi kveð-
ið upp úrskurð sem þýði að „Um-
hverfismál eru þyngri á metunum
en frjáls verslun“.
Ja, mikill er andskotinn. Hvað
hefði Friedman sagt?
Fréttin segir að dómstóllinn
hafi úrskurðað „að dönsk löggjöf
sem bannar notkun einnota
drykkjaríláta sé fyllilega réttmæt
ráðstöfun til verndar um-
hverfinu. Framkvæmdanefnd
Evrópubandalagsins hafði kært
danska þingið og beitt sér gegn
þessum lögum á þeirri forsendu
að þau hindruðu frjálsa verslun
innan bandalagsins. Samkvæmt
dönskum lögum frá 1981 er skylt
að selja bjór og gosdrykki í marg-
nota umbúðum gegn skilagjaldi."
Með þessum úrskurði er vitan-
lega gefið stórmerkilegt fordæmi,
sem við skulum vona að muni
miklu ráða í mengaðri og forpest-
aðri Evrópu á næstunni. Um leið
minnir þetta mál okkur íslend-
inga á það, að firnaþröngt verður
fyrir dyrum hjá smáþjóðum sem
ganga inn í Heilagsandabandalag
frjálsrar verslunar í Evrópu - ef
þær mega ekki einu sinni hafa
sína einkastefnu í gos- og bjór-
málum án þess að vera dregnar
fyrir dómstóla.
Feigðarfé til um-
hverfisverndar
Hin þriðja fréttin var í Þjóð-
viljanum og segir frá ræðu sem
sovéski utanríkisráðherrrann,
Shevardnadze, hélt á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna. Þar
er eftir honum haft, að umhverf-
isspjöll ógni mannkyni í svipuð-
um mæli og kjarnorkuvopn og
séu þetta stórmál sem ýti til hliðar
spurningum um hernaðarblakkir
og hugmyndakerfi. Því skorar
hann á Bandaríkin að vera með í
samkomulagi um „að leggja fjöl-
margar rándýrar hernaðarfram-
kvæmdir fyrir róða og láta féð
sem aflögu verður renna í sjóð
sem alþjóðleg umhverfisverndar-
samtök fengju til umráða í því
augnamiði að tryggja öryggi lífr-
íkisins.“
Um þetta má vitanlega segja
eins og margt annað: ekki vitum
við hvað úr verður. En þörf er
þessi ræða vafalaust og minnir á
þá ágætu þróun að menn hafa
orðið þessir varir í vaxandi mæli
að undanförnu, að talsmenn stór-
velda eins og skammist sín fyrir
allt hernaðarbruðlið. Það er far-
inn mestallur vindur meira að
segja úr óforbetranlegustu tals-
mönnum og gróðapungum
Stjömustríðsins hans Reagans,
varla það þyki í húsum hæft
lengur.
Þetta voru semsagt þrjár gæfu-
legar fréttir á einum degi og von-
andi halda menn svo fram stefn-
unni sem byrjað er. Ekki mun af
veita: við minntumst á það í upp-
hafi að tilefni hinna góðu frétta er
ískyggilegt. Mengun og umhverf-
isspjöll eru því miður orðin mál
mála, og margskonar gróðasjón-
armið og önnur sérgóð
skammsýni hafa skotið raunhæf-
um gagnaðgerðum á frest - svo
lengi reyndar, að til eru þeir sem
segja að nú þegar sé allt um
seinan.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritatjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁrnason, OttarProppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
HeimirMár Pótursson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson. SigurðurÁ. Friðþjófsson, Sævar
Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkaiestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Utlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifatofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigriður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Ðárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 29. september 1988