Þjóðviljinn - 03.01.1989, Blaðsíða 6

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Gleðilegt ár
„Svo rís um aldir árið hvert um sig, eilífðar lítið blóm í
skini hreinu," orti Jónas Hallgrímsson á nýjársdag
1845. Tíminn líður, hann hefur sjálfsagt ekki annað að
gera, og alltaf finnst manni hann líða hraðar og hraðar.
Það er helst að fólk reyni að hægja á sér á hátíðum,
gefa sér tíma til að vera með börnum sínum eða ann-
arra, og börn eru reyndar besta ráðið við hraða tímans
ef okkur finnst hann keyra úr öllu hófi. Tíminn líður hægt
hjá litlum börnum, hver stund er óendanleg vegna þess
að hún er þrungin nýrri reynslu og merkingu, og við
sem annars erum ergileg yfir hægaganginum í krakk-
aormunum ættum að leyfa þeim að ráða lífshraðanum
þessa fáu daga í svörtu skammdeginu.
Fáir dagar. Ættu jólin kannski að vera lengri? í einum
af nýju „jólasálmunum“ segir: „Ég vild’ að alla daga
væru jól, þá gætu allir dansað og sungið jólalag.“
Kannski er þetta falleg hugsun, en ég get ekki að því
gert að ég fæ ævinlega kuldahroll niður bakið þegar ég
heyri lagið. Þýski rithöfundurinn Heinrich Böll lét
drauminn um sífelld jól rætast á eftirminnilegan hátt í
smásögu sem heitir „Ekki aðeins á jólunum" og sýnir
þar hve skammt er úr draumi í martröð. Þarna segir frá
háborgaralegri þýskri kaupmannsfjölskyldu sem á erf-
itt með að halda jól á hefðbundinn hátt meðan hörm-
ungar stríðsins ganga yfir en tekur upp aftur viðamikið
jólahald að því loknu. Þegar á að takajólatréð niður eftir
fyrstu velmegunarhátíðina vill svo illa til að kaup-
mannsfrúin geggjast. Hún fer að öskra og æpir stöðugt
í nokkra sólarhringa þangað til manni hennar hug-
kvæmist að setja jólatréð upp aftur og telja konunni trú
um að það sé aðfangadagskvöld. Þá róast hún að vísu
en þetta kostar að halda aðfangadagskvöld á hverju
kvöldi - og þegar sögunni lýkur hafa verið stanslaus jól
hjá kaupmanninum í rúm tvö ár, ein dóttirin er orðin
brjáluð, einn bróðirinn genginn í klaustur og annar orð-
inn kommúnisti!
Þetta er mögnuð hryllingssaga og óvenjuleg því
hryllingurinn er sjálf velmegun Vesturlanda, og kjarni
málsins er dreginn fram þegar segir með hógværum
orðum: „Það er ef til vill óþarft að geta þess að mjög
hefur dregið úr ánægju allra ættingja okkar af hinni
raunverulegu jólahátíð." Þessi saga kemur líka í hug-
ann þegar maður les um kannanir á jólagjafakaupum,
heyrir auglýsingar á heppilegum gjöfum handa „fólki
sem á allt“ og sér hvernig fólk reynir að dreifa úthlutun
jólagjafa barnanna á nokkra daga til að þau ærist ekki
yfir velmeguninni og fari kannski að æpa óstöðvandi
eins og kaupmannsfrúin þegar öllu er allt í einu lokið.
En nú eru jólin senn á enda, jólatrén verða höggvin
ofan í tunnu og englar og jólasveinar geymdir þangað
til næst. Framundan er ár sem kannski verður eilíft
jólahald með tilheyrandi geggjun hjá einhverjum en
vafalaust erfitt hjá þeim sem þurfa að byrja það á því að
standa í biðröð hjá félagsmálastofnunum landsins til að
reyna að fá styrki eða atvinnuleysisbætur til að komast
af. Þjóðviljinn óskar lesendum sínum og öllum lands-
mönnum að árið verði þeim gifturíkt, og minnir á að
gæfan felst í að njóta stundarinnar, hjálpa öðrum og
þiggja hjálp sem veitt er af góðum huga. „Ég man þeir
segja: „Hart á mótu hörðu“, kveður Jónas í fyrrnefndu
Ijóði, og heldur áfram:
en heldur vil ég kenna til og lifa,
og þó að nokkurt andstreymi ég bíði,
en liggja eins og leggur uppi í vörðu,
sem lestastrákar taka þar og skrifa,
og fylla, svo hann finnur ei, af níði.
SA
KLIPPT OG SKORIÐ
Nonni, Manni
og Ódysseifur
Hér skal ekki farið með neitt
sem heitið getur umsögn um
sjónvarpsmyndaflokinn Nonna
og Manna. Viðbrögðin heyrrt
manni vera mjög á tvo vegu:
sumir segja að börn á aldrinum
sex til tíu ára séu mjög ánægð
með þættina og það skipti öllu
máli. Aðrir vilja hneykslast á því
að sjálfur söguþráðurinn sem
þeir Nonni og Manni eru flæktir í
komi bókum Jóns Sveinssonar
svosem ekkert við, þetta sé ein-
hver alþjóðlegur reyfari.
Víst er hann alþjóðlegur
reyfari með einum eða öðrum
hætti, ekki síst undir lokin þegar
fanturinn (Magnús Hansson) er
þrisvar að því kominn að ná illum
sigri en hið góða bjargast alltaf og
að lokum stígur þrjóturinn niður
til heljar í bókstaflegum skilningi
eins og vera ber. En um leið
skulum við hyggja að því, að þeir
sem saman settu þessu sögu eru
slóttugir menn og hafa því komið
sér upp baktryggingu í fornum og
virðulegum evrópskum menning-
ararfí. Með öðrum orðum: sagan
af Sigríði móður Nonna, Haraldi
útilegumanni og Magnúsi
Hanssyni er enn eitt tilbrigðið við
sjálfa Ódysseifskviðu Hómers.
Sigríður er Penelópa sem bíður
maka síns og um hana sitja biðl-
arnir ágengu, sém hér eru komnir
á herðar eins skrýmslis, Magnús-
ar kaupmanns, sem sífellt er að
sífra um að Penelópa sjónvarps-
myndanna gefi jáyrði sitt og slái
ekki lengur á frest langþráðu
brúðkaupi. Nonni er Telemakk-
us, sem neitar að trúa því að faðir
hans komi ekki aftur úr langferð
og finnur sér fullgildan staðgengil
hans í Haraldi útilegumanni. Sem
er náttúrlega sá Ódysseifur sem
er sífellt á leið heim til sinnar
íþöku á Möðruvöllum en hrekst
lengi vel frá aftur fyrir sakir illra
vélabragða.
Þetta er nú hér fram tekið svo-
sem til gamans frekar en það sé
lagt Nonnaþáttum til lofs eða
lasts. Og líka til þess að minna á
þá kenningu, að í rauninni sé í
skáldsögum og kvikmyndum
alltaf verið að segja sömu sögu-
rnar. Menn deila hinsvegar hart
um það hvort þessar sögur eru
tuttugu talsins eða þrjátíu.
Guðmundur Kamban
og íslensk frægð
Úr því við erum farin að tala
um sjónvarp: giska góður var sá
þáttur sem sjónvarpið hefur gert
um Guðmund Kamban og þeir
Viðar Víkingsson og Hallgrímur
H. Helgason tóku saman. Höf-
undar þáttarins stilltu sig vel um
að reka upp stórar rokur um snill-
inginn misskilda og píslarvætti
hans. Þeir komu blátt áfram og
með látlausri virðingu mörgu á
framfæri um metnað Guðmundar
Kambans, sigra hans og ósigra,
og nýttu sér af góðri útsjónarsemi
nýtilegt myndefni. Viðtalið við
dóttur Kambans var líka prýði-
legt. ■ Við sem vitum kannski
hvorki mikið né lítið um Guð-
mund Kamban fengum bæði upp-
rifjanir á ýmsu sem farið er að
fymast yfir og svo skýringar á
hinu og þessu sem gleymst hafði
að spyrja um.
Með þætti um Guðmund
Kamban, útvarpsþætti um Jó-
hann Sigurjónsson, nýlegri grein
eftir Svein Skorra Höskuldsson í
Tímariti Máls og menningar um
Gunnar Gunnarsson og fleiru
erum við minnt á það, að sá var
tími að íslenskir efnismenn ekki
aðeins vildu leggja undir sig
heiminn með því að gerast rithöf-
undar á einhverru útbreiddara
tungumáli en íslensku - þeir
höfðu töluverða möguleika til
þess. Heimurinn - eða amk hinn
norræni, þýski og að nokkru leyti
slavneski partur hans, var reiðu-
búinn til að sýna verulega forvitni
því sem frá íslandi kom, íslenskur
uppruni, ísland sem vettvangur-
þetta virðast hafa verið meðmæli
í sjálfu sér.
Við erum svo vön að halda að
það hafi öðru fremur verið for-
dæmi Halldórs Laxness sem
stöðvaði þennan „hæfileika-
flótta" íslenskra skálda til út-
landa: hann ákvað að vera hér,
skrifa á íslensku, sigra heiminn
héðan en ekki með því að koma
sér fyrir - til dæmis í miðri Holly-
wood. Og vissulega var það ford-
æmi mikilvægt og verður seint of-
metið. En hér kemur fleira til.
íslendingar áttu ekki nema
skamma stund þeim velviljuðu
fordómum að fagna sem tryggðu
forvitni um það hvað þessi „eina
læsa og skrifandi villimannaþjóð
Evrópu" væri að bardúsa á
prenti. Áhuginn á því sjaldgæfa í
bókum flutti sig um set og eigrar
nú á milli Afríku og Rómönsku
Ameríku. Auk þess gerði nasism-
inn þýski okkur ljótan grikk -
hann hafði fimbulfambað mikið
um arfinn forna og norræna og
germanska og ætlað okkur alveg
sérstakt fagnaðarerindi í Evrópu
aríanna ( rétt eins og fram kemur
m.a. í bók um íslandsævintýri
Himmlers). Þegar menn svo vissu
allt hið sanna um þennan nasima
fylltust menn þvflíkum viðbjóði
að þeir máttu varla heyra á
eitthvað minnst, sem kalla mætti
„norrænan anda“, áratugum
saman.
Skaup
Nú mætti náttúrlega halda
áfram og segja eitthvað um ára-
mótaskaup, sem í þetta sinn
bjargaðist fyrir horn á frábærri
eftirhermu, Jóhannesi Krist-
jánssyni. En látum það eiga sig í
bili. Aftur á móti kom upp í há-
degisfréttum nýjársdagsins
óvænt áramótaskaup - af dapur-
legu tilefni reyndar, en áramót-
askaup samt. Það var verið að
spyrja lögregluna um atburði ný-
jársnætur. Sá sem fyrir svörum
varð talaði um það að lögreglu-
menn hefðu haft meira en nóg að
starfa við að svara útköllum
vegna ölvunar og ófriðar í heima-
húsum. Þarna var bæði um að
ræða gesti sem óþarfir gerðust og
hjónaslag, eða eins og hann
komst að orði:
„Það þurfti að fjarlæga tölvert
af öðrum húsbóndanum“.
ÁB.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson. Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Olafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÖmarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorfinnur Ómarsson.
Útlitsteiknarar: KristjánKristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsrnóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarbiað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 3. janúar 1989