Þjóðviljinn - 03.01.1989, Blaðsíða 8

MENNING
„Okkar hlutverk að útrýma fordómum", segir Erling Ella og Einar. - Mynd Jim. Smart.
NAR
Leikhús fyrir alla
Ella Röyseng: Eg held að áhugaleikhúsið gefi tóninn í leikhúsinu í dag
Elia Röysend, formaöur
Norræna áhugaleikhúsráðs-
ins kom hingað til lands í des-
ember til að sæma frú Vigdísi
Finnbogadóttur heiðursmerki
ráðsins. Ella gaf sér tíma til að
spjalla við undirritaða um
starfsemi ráðsins, og hafði
sér til fulltingis Erling Bark-
holdt framkvæmdastjóra
NAR og Einar Njálsson vara-
formann.
Norræna leikhúsráðið eða
Nordisk amatörteaterraad,
var stofnað fyrir 21 ári að
frumkvæði tveggja danskra
áhugaleikhúsráða, og voru
stofnendur frá Danmörku,
Finnlandi og Svíþjóð. Nokkr-
um árum síðar bættist Norea-
ur í hópinn, síðan ísland, Ál-
andseyjar, Færeyjar og
Grænland. Þrjú síðasttöldu
löndin eru öll sjálfstæðir með-
limir ráðsins, og er NAR því
eina norræna stofnunin sem
getur státað af því að hafa öll
Norðurlöndin sem sjálfstæða
meðlimi.
- Ég held aö áhugaleikhúsið
gefi tóninn í leikhúsinu í dag, -
segir Ella, - þar er bryddað upp á
nýjungum og gerðar tilraunir sem
reynast atvinnumönnum drjúgur
hugmyndabanki. Innan vébanda
NAR eru 400.000 starfandi með-
limir, svo það gefur auga leið að
það er settur upp fjöldi sýninga á
ári og gerðar tilraunir sem at-
vinnuleikhúsin geta ekki leyft sér
að reyna.
- Grunnurinn í starfi ráðsins
eru námskeið, gestaleikir og
námstefnur. Hópar frá hverju
landi starfa saman og skiptast á
upplýsingum og heimsóknum, og
það er mjög mikilvægt, því þó við
Norðurlandabúar eigum margt
sameiginlegt erum við líka ólík.
En þessi mismunur á ekki að
skilja okkur að heldur geta hóp-
arnir með skoðanaskiptum og
með því að segja frá mismunandi
reynslu sinni víkkað sjóndeildar-
hringinn og fengið ferskar hug-
myndir.
- Námsstefnurnar hafa meðal
annars fjallað um þjóðfélagsmál
og um leikhúsið í dag, stöðu þess í
þjóðfélaginu, og eins um stöðu
norrænnar menningar gagnvart
umheiminum. Eins og við vitum
eru Norðurlöndin aðeins lítill
hluti heimsins og við reynum að
vinsa það besta úr því sem okkur
býðst utan í frá án þess að missa
sérstöðu okkar. Og mikilvægur
hluti sérstöðu okkar er tungumál-
ið, það má ekki gleyma að leggja
rækt við það, það er undirstaða
hverrar þjóðar.
Frá vöggu
til grafar
- Hver er að ykkar mati mun-
urinn á atvinnu- og áhugaleik-
húsi?
- Við lítum á það sem einn og
sama hlutinn, - segir Ella, - það á
ekki að skilja atvinnuleikhúsið
frá áhugaleikhúsinu heldur eiga
þau að geta unnið saman á
jafnréttisgrundvelli. Ég held að
þegar fólk talar um mun þar á
milli sé það að búa til vandamál
sem ekki er fyrir hendi. En í raun
og veru vinna atvinnu- og áhuga-
menn mjög vel saman, og báðir
aðilar græða mikið á samvinn-
unni.
- Það má vissulega draga fram
öndverðar skoðanir á milli hóp-
anna, - segir Erling, - til að
mynda hafa atvinnumenn stund-
um sakað áhugamenn um að
draga niður laun fyrir leikhús-
vinnu. En sem stendur er þessi
launamismunur jákvæður. Á
þessum krepputímum höfum við
í Danmörku séð sýningar sem af
fjárhagsástæðum hefði ekki verið
hægt að setja upp, ef áhugamenn
hefðu ekki tekið þátt í sýning-
unni.
- Þegar unnið er á þann hátt fá
atvinnumenn sín laun samkvæmt
taxta, en áhugamennirnir
eitthvað ennað fyrir sinn snúð, til
dæmis námskeið, auk reynslunn-
ar að fá að vinna með atvinnu-
mönnum við sömu aðstæður. Og
það kemur ekki til neinna átaka á
milli hópanna, allir aðilar fá þá
ósk sína uppfýllta að vinna við
leikhús þó þeir geri það út frá
ólíkum forsendum. Það má held-
ur ekki gleyma því að án áhuga-
leikhússins væri atvinnuleikhúsið
ekki til, og áhugamennirnir eru
þeir sem koma á undan, það eru
þeir sem byggja upp leikhúsá-
huga fólks og halda honum við.
- Ef einhverjir fordómar eru
til á milli atvinnu- og áhugaleik-
hússins, - segir Ella, - er það
hlutverk okkar að útrýma þeim.
Við höfum komið af stað mjög
áhugaverðum umræðum um
gæði, skipulagt leikhúshátíðir og
verið með uppákomur sem hafa
vakið athygli fjölmiðla. Við höf-
um þar að auka lagt áherslu á
ákveðnar tegundir áhugaleik-
húss, til að mynda unglinga-
leikhús og leikhús fyrir gamalt.
fólk. Það skiptir máli að allir geti
verið með þó þeir séu það ekki á
sama hátt. Ellilaunaþegi getur
ekki tekið þátt í leikhússtarfinu á
sama hátt og unglingurinn, alveg
eins og sömu hlutir gilda ekki
endilega í mismunandi löndum.
En áhugaleikhúsið er öllum opið,
allir geta verð með frá vöggu til
grafar og með því að einangra
ekki fólk í sínu horni heldur gefa
því tækifæri til að vera með út frá
sinni eigin getu og eigin forsend-
um, það er kjarni áhugaleikhúss-
ins.
Gagnrýni
nauðsynleg
Finnst ykkur sanngjarnt að
dæma atvinnu- og áhugaleikhús
út frá sömu forsendum?
- Það á ekki að bera þetta
tvennt saman, - segir Ella. -
Bæði áhuga- og atvinnumenn
vilja gera eins vel og hægt er, í
báðum hópum kemur fyrir gott
og lélegt leikhús, og það eiga
gagnrýnendur ekki að vera
hræddir við að benda á. En það er
ekki hægt að gagnrýna á sama
hátt, til að mynda þurfa áhuga-
leikarar yfirleitt lengri tíma til að
setja upp sýningu, auk þess sem
við getum leyft okkur að gera til-
raunir og bfða með að frumsýna
þangað til sýningin er tilbúin.
Atvinnumenn neyðast til að
frumsýna á fyrirfram ákveðnum
tíma, hvort sem þeir eru tilbúnir
eða ekki.
- Þar að auki er áhugaleikar-
inn frjálsari en atvinnuleikarinn.
Það neyðir hann enginn til að
taka þátt í kolómögulegri sýn-
ingu. Hann er ekki bundinn
neinum samningum og getur
þannig hætt ef honum sýnist svo,
á meðan atvinnuleikarinn verður
að vera út samningstímabilið,
hverju sem tautar og raular.
- Éf við í áhugaleikhúsinu
vinnum ekki af fullri alvöru
eigum við skilið að fá að vita það,
- segir Einar. - Við erum ekki að
sækjast eftir því að vera klappað
á kollinn, heldur viljum við fá að
vita hvort við séum að gera góða
hluti eða ekki. Og áhugamenn
sem setja upp lélega sýningu
verðskulda að fá að heyra það.
- Það er mun fleira sem taka
verður tillit til þegar rætt er um
áhugaleikhús, - segir Erling. -
Atvinnuleikarinn tekur að sér
hlutverk og túlkar það, á meðan
áhugamaðurinn er hlutverkið.
Hlutverk áhugamannsins er hann
sjálfur, reynsla hans, líf og það
starf sem hann stundar dags dag-
lega. Ég veit dæmi þess að menn
hafi skipt um skoðanir og líffsstíl
eftir að hafa túlkað hversdagsað-
stæður sínar út frá listrænu sjón-
armiði. Ég held að starf áhuga-
leikarans skipti miklu máli, bóndi
leikur ekki á sama hátt og sjó-
maður.
- Gagnrýnin er nauðsynleg, -
segir Ella, - aðeins þannig getum
við bætt okkur og náð lengra. Það
liggur í augum uppi að ef við setj-
um upp sýningu sem við bjóðum
fólki að sjá gegn borgun verðum
við að sætta okkur við gagnrýnina
hvernig sem hún er. Ahugaleik-
húsið getur haft mikil áhrif, getur
breytt hlutum og bent á það sem
miður fer, og því vinnur góður
áhugaleikari af sömu alvöru og
atvinnuleikarinn, þó hann geri
það við allt aðrar aðstæður, og
þær verður gagnrýnandinn að
hafa í huga. LG
8 SlÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 3. januar 1989