Þjóðviljinn - 05.04.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Stefnt í slrand?
Langdregnar samningaviðræður síðari hluta vetrar hafa
gefið þá mynd af forystusveitunum í helstu samtökum
launafólks að þar sé hver sæll í sínu horni meðan hann er
laus við ábyrgð af ákvörðunum sem kynnu að verða til
fordæmis og leiða þannig til faglegrar og pólitískrar ábyrgð-
ar.
Hver hreyfing um sig, og hver fylkingin innan hreyfing-
anna, vill gjarna taka frumkvæði, en skortir annaðhvort styrk
eða áræði til að höggva á Gordíonshnútinn sem verður æ
fastknýttari með hverjum degi og hverri viku.
Þetta á sér auðvitað skýringar. Atburðarás í síðustu
samningum sýndi vel að almennir liðsmenn eru hættir að
hlýða hefðbundinni verkalýðsforystu hvað sem tautar og
raular og eru vísir til að gera uppreisn hafi þeim ekki þótt
árangurinn nægur. Verkalýðsforystuna, einkum innan ASÍ,
skortir fyrra fylgi frá félögunum, og allir vita að innan forystu-
bópsins geta feiknstafir svignað í brosi.
Einnig verður þess vart að forystusveit samtaka launa-
fólks, bæði í ASÍ-geiranum og meðal opinberra starfs-
manna, virðist skorta kjark til að ganga til móts við þá
vinstristjórn sem situr í landinu og er að meirihluta skipuð
flokkum sem að vísu eiga sér marglitan feril, en hafa þó að
fornu og nýju kennt sig við verkalýðsstétt og samstöðu með
henni gegn peningavaldinu.
Ein fylking úr samtökum launafólks hefur síðan skilið sig
frá hinum og tekið það frumkvæði að fara í verkfall með
kröfur sem virðast sprottnar úr jarðvegi vinnuaflsskorts á
góðæristímum, og ríma illa við áhyggjur félaga á öðrum
vinnustöðum af atvinnuöryggi, félagslegu umhverfi og
vaxtaokri frá frjálshyggjuárunum.
Staðan í samningamálunum er auðvitað á allra ábyrgð
sem þar koma nálægt. Séð utanfrá virðist til dæmis ekki
hafa verið á því fullur skilningur í samninganefnd ríkisins að
á þessum tímum voru samningar án umtalsverðrar hækkun-
ar lægstu launa hvorki siðferðilega réttlætanlegir né hugs-
anlegirtæknilega. Og kann að koma nýjum oddvitum í ráðu-
neytinu í koll að hafa ekki verið enn róttækari við að skipa
samninganefndina sína.
Þá hafa höfðingjarnir í Garðastrætinu átt furðulega náð-
uga daga. Það lítur út fyrir að þeim komi samningarnir lítið
sem ekkert við, því að það eina sem frá þeim kemur eru
stunurog kvein um gengisfellingu og kjaraskerðingar á milli
þess að frestað er samningafundum. Þeir eru kannski alveg
hættir atvinnurekstri þarna í VSÍ?
Samningaþófið sýnir þó framar öðru að verkalýðshreyf-
ingin, hin mistengdu samtök launamanna, á við alvarlega
erfiðleika að etja hvað varðar skipulag, forystu og hug-
myndalegan kraft.
Stóru heildarsamtökin halda í raun á lyklinum að
lausninni. Hann heitir samstaða, og með honum má opna
þær dyr sem menn vilja. Ef menn vilja.
Vegna samsetningar og fyrirheita þeirrar ríkisstjórnar
sem nú situr mætti til dæmis nota þennan lykil til að ná fram
verulegum pólitískum ávinningum launafólki í hag. Það er
hægt að ná fram kjarajöfnun með því að beinar launahækk-
anir dreifist helst neðst í píramídanum og aðrir fái sínar
kjarabætur með aðgerðum í ýmsum félagsmálum og pen-
ingamálum, til dæmis hiklausri vaxtalækkun. Hér er verið að
tala um samfélagsbreytingar, ekki bara tölur á blaði.
Þetta er hægt. Þetta þýðir að vísu að forystumenn í sam-
tökum launafólks yrðu að taka á sig þá ábyrgð að gefa
ríkisstjórninni olnbogarými eitthvað frammá haustið. Sú
ábyrgð er auðvitað talsverð, en þó varla miklu þungbærari
en það traust sem ýmsum hægristjórnum hefur áður verið
sýnt, yfirleitt til lítils, oft til verra en einskis.
Hin leiðin blasir nú við verkalýðsforingjum, ríkisstjórn og
öllum almenningi. Hún er að sigla öllusaman í strand með
látum í því trausti að einhver guð sígi niður á sviðið í
maskínu.
Eða þá - einsog til vara - að staðan verði aftur nógu
kunnugleg til að allir sætti sig við rulluna, og íhaldið sitji í
sínum gamla sessi með sín gömlu úrræði: gengisfellingar og
bráðabirgðalög.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Guðmundur á
greinina
Guðmundur Andri Thorsson
er að öðrum ólöstuðum vinsæl-
asti dálkahöfundur Þjóðviljans
um þessar mundir og fannst
mörgum lesendum illa með hann
farið í gær þegar vantaði bæði
höfuð og framan og aftan á nafn
hans fyrir ofan greinina um ljós-
vakann. Blaðsíðan fór skilvíslega
með öllu saman héðan upp í
Blaðaprent, á leiðinni hefur slys-
ið orðið. Við biðjumst innilega
afsökunar.
Vonleysi
DV spyr í gær Ingibjörgu Haf-
stað starfsmann Kvennalistans
hvers vegna hann hafi misst
helming fylgis á einu ári sam-
kvæmt skoðanakönnun blaðsins,
hvort hluti af skýringunni geti
legið í því að hann hafnaði þátt-
töku í ríkisstjórn í haust. Ingi-
björg svarar:
„Á tímabili fengum við mikið
að heyra það að þetta hafi verið
vitlaus ákvörðun. En ég held að
það sé að snúast við. Nú heyrum-
við meira að þetta hafi verið rétt.
Þegar það kemur í ljós hvað þessi
ríkisstjóm gerir og hvað hún gerir
ekki þá sér fólk betur hvað við
áttum við.“
Hefði þátttaka Kvennalistans
þá ekki skipt neinu máli til eða
frá?
Hræsni
Sæmundur Guðvinsson skrifar
grein í kjölfar Lífsbjargar í
norðurhöfum í Alþýðublaðið
sem hann kallar „Að standa vörð
um tjáningarfrelsið“. Þar veltir
hann fyrir sér hvernig afstaða ís-
lendinga til tjáningarfrelsis er
breytileg eftir því um hvað er
rætt: Ef málið er okkur óskylt
tökum við eindregna afstöðu
með tjáningarfrelsi, ef málið
kemur okkur illa emm við dugleg
að fínna ástæður til að takmarka
það. Sæmundur segir:
„Á hverjum degi em hinir og
þessir að reyna að hafa áhrif á
fréttaflutning fjölmiðla. Stund-
um með því að koma fréttum á
framfæri en í öðmm tilfellum að
reyna að hindra birtingu frétta
eða hafa áhrif á hvernig fréttir af
hinum og þessum málum em
meðhöndlaðar. Oftast er...um
nauðaómerkileg mál að ræða sem
varða fáa. En það sýnir sig á um-
mælum fjölda fólks um umræðu-
þáttinn í kjölfar Lífsbjargar að
það vill ekki að þeim sé hleypt að
sem ekki era sömu skoðunar og
fjöldinn. ...öll emm við ákafír
talsmenn óhefts tjáningarfrelsis
þar til hætta er á að það bitni á
okkur eða okkar hagsmunum. Þá
ber að takmarka frelsið með
öllum tiltækum ráðum. Mann-
skepnan er nú bara einu sinni
svona...“
Orð eru dýr
Jón Óskar skáld skrifar um
sama efni í Ávarpi til fólks með
fullu viti í Morgunblaðinu. Hann
segir:
„Ég vil lýsa yfir andstyggð
minni á framkomu sumra landa
minna sem hafa í fjölmiðlum
leitast við að hefta málfrelsi á ís-
landi með ókvæðisorðum og sví-
virðingum um tvær manneskjur,
Guðrúnu Helgadóttur og Þorleif
Einarsson, vegna þess eins að
þau vom ekki (í einum umræðu-
þætti í sjónvarpi) á sömu skoðun
og það fólk sem leyft hefur sér að
ausa skít að því marki yfir þessar
tvær mannverur að kalla þær
landráðafólk og óhæft í sínum
stöðum fyrir að gagnrýna eina á-
róðurskvikmynd og vera á öðru
máli en íslenskir valdhafar og
fylgjendur þeirra um svonefndar
hvalveiðar í vísindaskyni... Þjóð-
in ætti að vera á verði gagnvart
þeirri múgsefjun sem nútímafjöl-
miðlar geta valdið og sýnt er að
getur gripið um sig hérlendis...
þótt margir hafi lifað í þeirri góðu
trú að almennt létu íslendingar
ekki ofstækið ná tökum á sér líkt
og fréttir berast um frá öðram
þjóðum sem við teljum illa upp-
íýstar.“
Svo bendir Jón Óskar á notkun
orða; að „hryðjuverkamaður“ sé
sá sem tíðki beinlínis dráp á sak-
lausu fólki, sama gildi um „nas-
ista“. Svo segir hann að lokum:
„Og þegar orðið umhverfisvernd
armenn er orðið skammaryrði
á íslandi, þá er hætta á ferð-
u
um.
Hroðalegt efni
Cervus skrifar leikdóm um
Dysina hjá Leikfélagi Dalvíkur í
Norðurslóð, málgagn Svarfdæla,
og er ánægður með sýninguna.
Hann segir m.a.:
„Leiksýning er árangur og út-
koma af starfi margra aðila, það
er höfundurinn, leikstjórinn,
leikarinn og það em tæknimenn-
irnir. Ekki treysti ég mér til að
dæma um hver á mestan heiður af
að þessi sýning L.D. tókst með
ágætum. Það er þó klárt eins og
máltækið segir, að sá veldur
miklu sem upphafinu veldur.
Höfundurinn, Böðvar Guð-
mundsson, hefur valið hroðalegt
yrkisefni úr sögunni, bætt inn í
það persónum af eigin hugarsmíð
og fellt saman í spennandi drama,
sem heldur áhorfandanum hug-
föngnum frá upphafi til hins óum-
flýjanlega enda dauða og tortím-
ingar...“
Hvað viljum við?
Pjetur Hafstein Lárusson tók
viðtal við Þorstein frá Hamri fyrir
Café Existens í Svíþjóð sem bútar
eru birtir úr í tímaritinu Ljóð-
ormi. Þar er holl hugvekja frá
Þorsteini:
„Er einhver von, spyrðu. Ég
svara með annarri spumingu:
Hvað viljum við sjálf? Allt, sem
verður, er undir því komið hvað
gert er. Ég heyri fólk stundum
sletta í góm og segja „allt í lagi
með íslenska menningu, hún sér
um sig.“ Að baki þessum orðum
er ekki að fínna vott af ósk, hvað
þá vilja. Menning er sjálft fólkið í
landinu, hegðun þess, lífsbarátta
og sjálfsvirðing. Eigi að varðveita
eitthvað, efla eitthvað, verður að
vinna að því. Hér er um að ræða
hjartað í okkur sjálfum en ekki
eitthvað sem stendur utan við líf
okkar og hægt er að varpa um
einhverskonar hlutkesti uppá
grín... Ég er enginn ofstopafullur
hreintungumaður, veit að tung-
umál taka breytingum hvað sem
hver segir. Starf rithöfundarins
getur ekki beint verið í því fólgið
að „hreinsa" málið. En ég spyr
aftur og enn: Hvað viljum við?
Hver er okkar metnaður? Er
okkur sama þótt aðeins fáeinir
sérvitringar verði læsir á Jónas
Hallgrímsson eftir hundrað ár?
Þykjumst við ekki svolítið góðir
af að geta enn lesið Snorra
Sturluson? Og hvers þarf að gæta
til að svo megi verða framvegis?
... Allt veltur á því sem gert er.
Ég sé ekki betur en margir geri
sér grein fyrir vandanum, en
þetta er enn og aftur spurning um
að vilja. Við eigum ekki að spá,
heldur hugsa og framkvæma."
SA
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, Þorfinnurómarsson(íþr.),
Þröstur Haraldsson.
Framkvæmdast jóri: Hallur Páll Jónsson.
' Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Krístinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Husmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheímtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6^ símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Askriftorverð á mánuði: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 5. apríl 1989