Þjóðviljinn - 25.04.1989, Síða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Að pissa
í skó sinn
Fregnir berast af því noröan úr Þingeyjarsýslu aö þar og í
héruðunum í kring safni menn nú undirskriftum til aö biöja
um að varaflugvöllur fyrir millilandaflug veröi lagöur í Aö-
aldal. Tekiö er fram aö forsvarsmönnum söfnunarinnar þyki
„eölilegt" að leita samvinnu viö Atlantshafsbandalagiö, en
þó að Nató borgi flugvöllinn megi það ekki nota hann nema
á ófriðartímum „í okkar heimshluta". Rétt er aö vara þessa
menn við því aö kannski eigi skilgreining yfirmanna Nató á
„ófriðartímum“ eftir aö koma þeim jafnmikiö á óvart og
íslenskum stjórnvöldum áriö 1951 þegar bandarískur her
gekk á land í annað sinn hér á suð-vesturhorninu. Til aö
vera.
Auðvitað er ekki rétt að leggja einstökum byggðarlögum
þyngri þjóðernisskyldur á herðar en öðrum, en ekki fer hjá
því aö við hugsum til frumkvöðla nútímaþjóöernisstefnu hér
á landi, manna eins og Jóns Sigurðssonar á Gautlöndum og
Benedikts á Auönum, þegar sveitungar þeirra biðja erlent
hervald aö reisa viö atvinnuástand í héraöinu meö því aö
leggja herflugvöll með öllu sem honum tilheyrir, þar á meðal
olíubirgöageymum og sprengjuheldum flugskýlum. Og þó
ekki væri annað en þaö sem eðlilega fylgir flugvöllum: að
malbika yfir graslendi, hraun, lyng og kjarr í einni fegurstu
sveit á íslandi.
En leggjum fegurðarsjónarmiðin til hliðar um sinn. Kann-
ski er það bara smekksatriði að þykja Þingeyjarsýslur fagrar
sveitir, en það kemur ekki smekk við þegar spurt er hvort
lagning varaflugvallar er hentug og varanleg lausn á at-
vinnuvanda Þingeyjarsýslna. Allar líkur benda til að slíkar
framkvæmdir séu verri en engin lausn.
Þegar lagt er í mannvirki á borð við stóran varaflugvöll
sem á að koma að fullum notum í styrjöld þarf mikinn mann-
skap til starfa í stuttan tíma. Hérað eins og Þingeyjarsýslur
getur ekki lagt allan þann mannskap til, og framkvæmdirnar
laða að fólk úr öðrum landshlutum eða erlendis frá. Aðalat-
hafnatíminn er fljótur að líða og brátt fer vinna að dragast
saman aftur. Þá er eftir að sjá hverjir fá þau fáu störf sem
áfram verða í boði, og eðlilega er aðkomufólk allt eins líklegt
til að hreppa þau og heimamenn. Þegar stuttu byggingartím-
abili er lokið getur héraðið setið uppi með mun verra at-
vinnuástand en áður.
Þetta er eins og að pissa í skóinn sinn.
Tvö dæmi blasa við málinu til skýringar. Annað er í Rang-
árvallasýslu eftir viðamiklar virkjanir í Tungnaá,
Hrauneyjarfossvirkjun og Sigölduvirkjun. Mikil atvinna
hleypti vexti í bæi eins og Hellu á Rangárvöllum, fólk lagði í
fjárfestingar, reisti myndarleg hús og kostaði miklu til. Svo er
virkjunum lokið eftir örfá ár, fjöldi fólks missir vinnuna, þétt-
býli lognast út af, verð á fasteignum hrapar svo að fólk fær
ekkert fyrir það sem það kom upp með ærinni fyrirhöfn og
tilkostnaði.
Hitt dæmið er Reykjavík. Undanfarin ár hefur verið ofsa-
leg þensla í þjónustugreinum og miklu meira framboð á
atvinnu en fólk til að anna henni. Straumurinn hefur legið úr
öðrum byggðarlögum á höfuðborgarsvæðið með öllu sem
því fylgir á þjóðflutningatímum. Samdrátturinn núna kemur
fyrst niður á þjónustugreinunum, og nú er svo komið að
atvinnuástandið er verra í Reykjavík en víðast hvar annars
staðar á landinu.
Gegndarlaus þensla á örfáum árum er óholl hverju
byggðarlagi. Það er varhugavert að samþykkja viðamiklar
mannfrekar framkvæmdir þar sem ekki eru aðstæður til að
sjá um þær að öllu leyti. Endanlega er verra að taka á móti
en láta það ógert.
SA
KLIPPT OG SKORIÐ

löndum. Um hitt verður ekki deiit,
að hann var mikiil foringi. Hann
markaði spor 1 sögunni, og áhrifa
hans gætti á jarðkringlunni allri.
Hvað sem öllum voðaverkum llður,
A^ngum sögum af því, að hann
—v.r bað
Afinæliskveðja
eftir Lúðvíg
Eggertsson
í dag á einn rr
sögunnar 100 ára
Adolfs Hitlers fyrirfí
aldarsögunni, svo
hann. Hann hafð) .
þrBytílega hsafa«ka
ast verður til jafni
viyastjnk, miskun#
bætist slripulags#i
8inn líka. Hann jA
ingu og rotnun WJ§
Bölvalds
mínnst
anm,
i hlið
jndrað
^^araeða skrif-
■kert gagn gera,
Kattborgurunum.
pa þessa hluti, hin
rek, en ekki styrj-
únum störmerku
Málf relsið og
Morgunblaðið
Morgunblaðið hefur það fyrir
sið að hrósa sjálfu sér fyrir virka
ást á málfrelsi: komið til mín, þér
sem mál á herðum berið, og ég
mun prenta yður.
En í reynd fer því stóra blaði
einatt svo, að sumir eru þar
málfrjálsari en aðrir. Ekki bar-
asta í blaðinu sjálfu. Eins og
minnst hefur verið á í þessum
pistlum er það líka óspart reynt í
hinum nafnlausu ritstjórapistlum
Morgunblaðsins að stýra því
hverjir fái eða fái ekki að taka til
máls á allt öðrum vettvangi. Tvö
nýleg dæmi: Morgunblaðið
skammaði ekki alls fyrir löngu
höfunda sjónvarpsþáttar fyrir að
spyrja ritstjóra Þjóðviljans einn-
ar spurningar um atburði ársins
1972 (reyndar við hlið blaða-
manns á Morgunblaðinu sem
fékk sömu spurningu!). Og nú
síðast á afmælisdegi Hitlers þótti
blaðinu rétt að tugta til Norræna
sumarháskólann fyrir að hafa
leitað til Þjóðviljaritstjóra um
innlegg í umræðu um perestrojku
í Sovétríkjunum og breytingar á
sambúð austurs og vesturs.
Dæmi af þessu dagi eru mörg,
fyrr og síðar.
Enginerég
öskutunna
Við vitum að sjálfsögðu ekki
nema fátt um það, hvernig blaðið
afgreiðir þá sem vilja fá sig á
prent. Það getur hæglega afsakað
sig með því að ásókn sé mikil,
ekki hægt að prenta allt og
reyndar ekki ástæða til. „Við
erum engin öskutunna," sagði
einn ritstjórinn eitt sinn og þóttist
nokkuð góður. Samt þykjumst
við vita, að þessar aðstæður séu
margsinnis notaðar til að lyfta
greinum með „æskileg" viðhorf
en frysta úti þær sem fara í Morg-
unblaðstaugarnar. Má þar til
nefna greinar um vélabrögð
auðhringa og þá hina frægu
„hækkun í hafi“ hjá Alusuisse,
sem Morgunblaðsmenn fussuðu
við og sveiuðu af talsverðri heift.
Afreksmaðurinn
Hitler
Þetta er nú upp rifjað meðal
annars vegna þess að á fyrrnefnd-
um afmælisdegi Hitlers birtist af-
mæliskveðja til foringjans í
Morgunblaðinu, höfundur henn-
ar var Lúðvík nokkur Eggerts-
son. Þetta var ekki löng grein, en
ansi rúmgóð: hún Iofar og prísar
Hitler karlinn fyrir flest er hann
gjörði og strikar yfir alla hans
glæpi - það allt er afgreitt með
þessari stórmerkilegu setningu
hér: „Hvað sem öllum voðaverk-
um líður, fer engum sögum af því
að hann hafi deytt nokkrun
mann.“ Meira var það nú ekki.
Hinsvegar fær Hitler í þessari
grein í Morgunblaðinu ómælt lof
fyrir viljastyrk, skipulagsgáfu og
fleiri kosti, sem hafi leyft honum
að fremja „óviðjafnanleg afrek“.
Og afrekunum er lýst á þessa leið
hér til dæmis: „Hann sópaði burt
spillingu og rotnun Weimarlýð-
veldisins með einu pennastriki“.
...„Það er mál manna að þegnum
Þýskalands hafi ekki liðið betur
en í stjórnartíð hans, þegar hann
hafði útrýmt atvinnuleysi“...
„Hann þurfti ekki eitt hundrað
og fimmtíu blýantsnagara eða
skrifstofurápara sem ekkert gera
nema íþyngja skattborgurun-
um“.
Hefðir til hægri
Þegar ritstjórar Morgunblaðs-
ins ákveða að birta grein sem
bessa eru þeir vitanlega ekki að
lýsa samstöðu um slíkt mat á
Adolf Hitler. Þó ekki væri. En þó
hlýtur það að vekja athygli að
þegar slík grein berst er ekki vís-
að á mikla hrúgu aðsendra greina
(„því miður ekkert pláss“) eða
sagt að blaðið sé „engin ösku-
tunna“. Öðru nær: greinin er birt
akkúrat á pöntuðum degi. Klipp-
ara finnst rétt að vekja á þessu
athygli, enda þótt hann sé ekki
vitund undrandi yfir þessari hlið
hins morgunblaðska umburðar-
lyndis. Birting Afmæliskveðj-
unnar til Hitlers er nefnilega al-
veg rökrétt framhald af svo
mörgu í arfi Morgunblaðsins, af
hefðum sem tengjast því, að
hægrimenn ganga margir hverjir
með hugmyndir sem skyldar eru
þeim sem síðar kristallast í fasísk-
um boðskap og foringjum.
Sterkirmenn og fram-
kvæmdasamir
Auðvitað eru þessar hugmynd-
ir orðnar svo herfilegar þegar þær
eru komnar í hendur manna eins
og Hitlers að sæmilega siðaðir
menn hrökkva við og kannast
ekki við sín hugarfóstur. En þetta
er þarna allt einhversstaðar á
sveimi. Rausið um smáskitlega
spillingu og skriffinnsku lýðræð-
isins. Oskhyggja sem tengist ein-
hverjum sterkum manni sem sóp-
ar öllum vandkvæðum til hliðar
„með einu pennastriki“, kastar
öllum syndum samfélagsins bak
við sig og iætur þegnunum „líða
vel“. Það fylgir venjulega með að
sterki maðurinn hafi réttlætt sig
með miklum framkvæmdum.
(Hér á íslandi er til drjúgur flokk-
ur manna sem fyrirgefur Hitler
allar syndir vegna þess að hann
hafi lagt mikla vegi um Þýskaland
þvert og endilangt.) Öllu þessu
fylgir viss tegund tilfinninga-
dauða: Við skulum, segja þessir
menn, ekki vera að „skoða styrj-
aldarslysið" (ummæli í Afmælis-
kveðjunnni), við skulum horfa á
afreksmanninn. Og svo framveg-
is.
Þetta er allt meðvirkandi í því
að beina umburðarlyndi Morg-
unblaðsins í ákveðinn farveg,
m.ö.o. þanþolið er tölvert út í
það ystahægri þaðan sem stutt er í
fasismann. Afmæliskveðjan til
Hitlers er alls ekki eina dæmið
um þetta (ef svo væri tæki varla
að minnast á það). Þess er
skemmst að minnast, að Morgun-
blaðið birti alls um tvö hundruð
greinar eftir einn og sama mann
og áttu þær að heita um lífríkið.
Höfundurinn var slóttugur: hann
hélt í þessum greinum stíft fram
öllum þeim helstu hugmyndum
um sögu, kynþætti og þjóðfélags-
framvindu sem fasískar hreyfing-
ar og þá nasisminn sjálfur hvfla á
- án þess að minnast á Hitler
sjálfan og hans nánustu læri-
sveina. Lúðvík Eggertsson tók
svo af skarið í þessu feimnismáli:
einhver hlaut að taka það að Sér.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Ámason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Frótta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: DagurÞorleifsson, ElíasMar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart(ljósm.), KristóferSvavarsson, ÓlafurGíslason, Páll
Hannesson, Sigurður Á. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
finnurómarsson (íþr.), ÞrösturHaraldsson.
. Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofu8tjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglý8ingaatjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarslo: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húamóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu-ogafgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í Iau8asölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 25. apríl 1989