Þjóðviljinn - 25.04.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Opið bréf til alþingismanna
Til Alþingismanna
í aprflmánuði 1989
Tillaga um breytingu á al-
mennum hegningarlögum
nr. 19 frá 12. febrúar 1940
108. gr. a) Hver sem fer með
skammaryrðum, ærumeiðandi
aðdróttunum eða móðgunum
gegn starfsheiðri opinbers starfs-
manns skal sæta refsingum í sam-
ræmi við XXV kafla laga þessara,
nema hann færi óyggjandi sönnur
á mál sitt. Við dómsmeðferð
slíkra mála skal kveðja til dóm-
endur sem ekki eru opinberir
starfsmenn, enda séu þeir að sínu
leyti jafn ótengdir sakborningi.
b) Hafi sakborningur fært óyggj-
andi sannanir fyrir misgjörðum
opinbers starfsmanns skal þegar í
stað hafin sérstök opinber rann-
sókn á starfsháttum viðkomandi
embættis.
Grein þessi komi í stað núgild-
andi greinar nr. 108.
Með þessari tillögu legg ég
skrif úr Lesbók Morgunblaðsins
15.04. 1989 þarsem bent er á
forneskju núgildandi lagagreinar
og vafasama stöðu hennar
gagnvart 78. gr. stjórnarskrárinn-
ar.
Um ríkiseftirlit
með réttindum böðla
„Ritsóðar og ærumorðingjar
vaða hér uppi“ er haft eftir Braga
Steinarsyni vararíkissaksóknara í
tímaritsviðtali nýlega. Og fylgir
því reiðileg ljósmynd af yfirvald-
inu.
Þessi orð hefur ríkissaksóknar-
inn til varnar umdeildu lagaá-
kvæði sem gerir hann að sérstök-
um eftirlitsmanni með munn-
söfnuði okkar hvenær sem mis-
gerðir opinberra starfsmanna ber
á góma. Þá er það skylda hans að
krefjast fangelsisvistar og heimta
peningagreiðslur af hverjum
þeim sem tjáir hug sinn til opin-
Porgeir Þorgeirson skrifar
bers starfsmanns á svokallaðan
ótilhlýðilegan hátt.
Hvaðsem það á nú að merkja?
„Aðdróttun að opinberum
starfsmanni fellur undir 108.
grein almennra hegningarlaga.
starfsmenn og njóta böðulsrétt-
indanna í 108. grein almennra
hegningarlaga. Þó stjórnarskrá
banni sérréttindi stétta.
Hefur núlifandi fólk annars
beðið um þessa ofvernd?
berra mála. Um þau fjalla saka-
dómarar að undangenginni rann-
sókn ríkislögreglu og ríkissak-
sóknara sem gefur út hina endan-
lega kæru. Allir þessir aðilar eru
opinberir starfsmenn. Sem nú
„Hingaðtil hefur umrœða um þetta markast af
þvíað verjendur ósómans eru tíðum hinir
löglœrðustu menn ogfara því létt með að
kveða niður heiðarlegar skoðanir sem oftlega
hafa verið bornarfram meðþungum tilfinn-
ingum en léttum rökum. Þvíhefi ég nú brugð-
ið á það ráð að snúa mér til löggjafarsamkom-
unnar með rökstuddar ábendingar og beinar
tillögur. “
Núgildandi hegningarlög voru
sett 1940, en þessi vernd opin-
berra starfsmanna á rætur að
rekja til enn eldri hegningarlaga
frá árinu 1869,“ segir yfirvaldið
réttilega. Og það eru líka til
fræðimenn sem kafað hafa enn
dýpra í uppruna 108. greinarinn-
ar alræmdu. Sumir þeirra vilja
halda að þetta ákvæði hafi í byrj-
un verið gjöf konungsins til
böðuls síns sem lýðurinn hafði
einhverja dularfulla áráttu til að
níða og svífyrða. Sá arfur hefur
varðveist í frávikinu frá „exceptio
veritatis“-reglunni sem enn lifir í
þessum orðum 108. greinarinnar:
„Aðdróttun (að opinberum
starfsmanni), þó sönnuð sé, varð-
ar sektum ef hún er borin fram á
ótilhlýðilegan hátt.“
Öðruvísi var náttúrlega ekki
hægt að koma lögum yfir fólk sem
hafði tilaðmynda ávarpað háæru-
verðugan böðul konungsins svo -
feldum orðum:
- Þú drepur fólk, helvítið þitt!
Böðull er nú enginn lengur í
'Danaveldi en hér útá íslandi sitja
enn 30 eða 50 þúsund opinberir
Best er að segja hverja sögu
einsog hún gengur. Þessi réttindi
kóngsböðulsins gerðu engan sem
gegndi því embætti að betra
manni. Það treystu sér fáir nema
málleysingjar og tunguskorið
fólk að drekka með böðlum og líf
þeirra varð einmanalegt kval-
ræði. Þangaðtil afnám dauðarefs-
ingar bjargaði stéttinni.
Nú er hún sæl og horfin.
Og gott væri ef böðulsréttindin
hyrfu þá líka. Þeim fylgir ekki
góður andi. Fyrgreint orðbragð
varasaksóknarans vitnar um það.
Nú er á brattan að sækja í
launamálum opinberra starfs-
manna. Hvernig væri að bjóða þá
ríkisvaldinu þau kaup að 108.
greinin yrði numin úr lögum og
ríkisstarfsmenn fengju einn
launaflokk í staðin fyrir vernd-
ina? Af því yrðu þeir bæði sælli
og betri menn. Allir. Líka Bragi
Steinarson vararíkissaksóknari.
(tilv. lýkur)
Varla þarf að minna á það að
mál sem falla undir ákvæði alm.
hegningarlaga fá afgreiðslu sam-
kvæmt lögum um meðferð opin-
108. greinin er til að vernda sér-
stök réttindi opinberra starfs-
manna hljóta saksóknari, lög-
regla og sakadómari að teljast
vanhæfir (sökum hagsmuna) við
rekstur slíkra mála, sé miðað við
réttarfarskröfur einsog Mann-
réttindanefnd Evrópuráðsins vill
tíðka þær. Um þann misbrest á
réttaröryggi fólks sem gagnrýna
þarf opinbera starfsmenn hér-
lendis hefur Strasborgardómin-
um þegar borist kvörtun. Það mál
er nú sótt og varið fyrir Mannrétt-
indanefndinni. Og horfir, að
flestra dómi, ekkiréttvel fyrir
ríkisstjórn tslands.
A þetta er bent vegna þess að
nú standa til breytingar á lögum
nr. 19/1940 og þá er sá lagabálkur
opinn til frekari leiðréttinga.
Æskilegast væri það, að sönnu, ef
þingið gæti gefið sér tóm til að
endurnýja öll meiðyrðaákvæði
hegningarlaganna í ljósi nútím-
ans. Þau eru forngripir. Hitt væri
þó a.m.k. skref í áttina til
sómasamlegs réttlætis: að lappa
nú uppá 108. greinina þannig að
hún samræmist stjórnarskrá og
leiði ekki til síendurtekinna brota
gegn alþjóðlegum skuldbinding-
um ríkisins um mannvernd og
mannréttindi.
Þorgeir Þorgeirson
Til fréttastjóra:
Hjálagt sendi ég bréf til alþing-
ismanna í framhaldi af þeim um-
ræðum sem skapast hafa vegna
málaferla ríkissaksóknara gegn
blaðamanni við dagblaðið Tím-
ann. Rithöfundasamband og
Blaðamannafélag hafa gert harð-
orðar ályktanir um þetta - sem
vonlegt er. En þær draga skamt
tilað hefta svona árásir á ritfrels-
ið.
Sérstakar ástæður hafa oiðið
til þess að ég hefi um sinn þurft að
eyða nokkrum tíma í hugleiðing-
ar um þetta vafasama lagaákvæði
og stúderingar á því. Niðurstaða
mín birtist í þessu bréfi til þing-
manna. Raunar eru það engin ný
sannindi að 108. gr. almennra
hegningarlaga sé vafasöm. Það
hefur lengi verið ljóst öllum skyni
bornum mönnum. Hingaðtil hef-
ur umræða um þetta markast af
því að verjendur ósómans eru tíð-
um hinir löglærðustu menn og
fara því létt með að kveða niður
heiðarlegar skoðanir sem oftlega
hafa verið bornar fram með
þungum tilfinningum en léttum
rökum.
Því hef ég nú brugðið á það ráð
að snúa mér til löggjafarsam-
komunnar með rökstuddar
ábendingar og beinar tillögur.
Eins þykir mér rétt að senda
biöðum, útvörpum og sjónvörp-
um tilskrifin til nánari athugunar
- og jafnvel birtingar.
Umboðsmanni alþingis er líka
sent eintak.
Þorgeir
Þorgeir er rithöfundur í Reykjavík.
Hann rekur nú mál fyrir mannrétt-
indadómstólnum í Strassborg vegna
afskipta ríkisrekinna lögfræðinga af
skrifum hans í dagblöð.
FRÉTTIR
Alþingi
Enn reynt að jafna tilut karla og kvenna
Stjórnarfrumvarp að nýjum jafnréttislögum hefur verið lagtfram á alþingi
Rflrísstjórnin hefur lagt fram á
alþingi frumvarp til laga um
jafna stöðu og jafnan rétt karla og
kvenna. Hinum nýju lögum er
ætlað að leysa af hólmi eldri
jafnréttislög nr. 65/1985.
Nýmæli eru ýms og að auki er
hert á nokkrum eldri ákvæða, allt
vegna ýmissa brotalama á fram-
kvæmd eldri laga. Td. erí2. grein
draganna rætt um að konum og
körlum skulu með stjórnvaldsað-
gerðum tryggðir jafnir mögu-
leikar til atvinnu, launa og
menntunar. Hér er launa-
jafnréttið nýtt ákvæði en ein af
höfuðorsökum þess að Jóhanna
Sigurðardóttir félagsmálaráð-
herra lét gera gangskör að því að
endurskoða jafnréttislögin er sá
mikli munur á launum karla og
kvenna sem viðgengst jöfnum
höndum hjá hinu opinbera og í
einkafy rirtækj um.
Nefnd skipuð 8 manns, fulltrú-
um Alþýðuflokks-, Framsóknar-
og Sjálfstæðiskvenna auk alþing-
ismannanna Guðmundar Ágústs-
sonar, Hjörleifs Guttormssonar
og Kristínar Einarsdóttur, endur-
skoðaði eldri jafnréttislög og
stakk uppá 10 nýmælum og
breytingum. Hér fer á eftir út-
dráttur úr tillögum nefndarinn^r
úr greinargerð með frumvarpinu:
1. Breytt hlutverk Jafnréttis-
ráðs. Það gegni ekki lengur tví-
hliða hlutverki, því að fjalla annar-
svegar um kærur vegna brota á
jafnréttislögum og hins vegar að
vera stefnumótandi í
jafnréttismálum. Jafnréttisráð
sinni framvegis síðamefnda
þættinum og verði framvegis
tengdara stjórnmálaflokkunum
en nú er. Skipuð verði sérstök
kærunefnd jafnréttismála.
2. Úrbætur á réttarfarskafla.
Lögfest verði skýrari heimild en
nú er til að dæma miskabætur
vegna brota á jafnréttislögum.
3. Öfug sönnunarbyrði í kær-
umálum sem berast kærunefnd
jafnréttismála. Sýni kærunefnd
td. fram á við stöðuveitingu að
ÞINGMÁL
gengið hafi verið framhjá ein-
staklingi sem hefur meiri
menntun en sá sem ráðinn hefur
verið í starfið, verði atvinnurek-
andi að sýna fram á með veru-
legum líkum að þar hafi kynferði
ekki ráðið.
4. Skýrari ákvæði en í gildandi
lögum um skipan jafnréttismála í
stjórnkerfinu, þau heyri undir
félagsmálaráðuneyti og tengsl
ráðuneytisins við Jafnréttisráð og
jafnréttisnefndir sveitarfélaga.
5. Framkvæmdaáætlanir.
Markaður verði skýrari farvegur
fyrir áætlanagerðir í jafnréttis-
málum, ma. með því að alþingi
móti um þau stefnu til fjögurra
ára í senn með samþykkt þingsá-
ætlunar.
6. Stöðuveitingar. Lagt er til að
við ráðningu í starf skuli það kyn-
ið sem er í minnihluta í starfs-
grein ganga fyrir uppfylli um-
sækjandi tilskildar kröfur til
starfsins. Þetta á að gilda bæði
hjá hinu opinbera og á almennum
vinnumarkaði.
7. Lagt er til að lögfest verði
ákveðin leið til að jafna hlut
kynja í nefndum, stjórnum og
ráðum.
8. Lagt er til að ráðnir séu
jafnréttisráðgjafar og er þannig
tekið undir hugmyndir sem fram
hafa komið á alþingi um störf
jafnréttisráðgjafa.
9. Menntun. ll.gr. frumvarps-
draganna hljóðar svo:
f skólum og öðrum mennta- og
uppeldisstofnunum skal kynjum
ekki mismunað. Skylt skal að
gæta þess, hvað varðar nám og
kennslu, starfshætti og daglega
umgengni við nemendur. Á
öllum skólastigum skal veita
fræðslu um jafnréttismál og gæta
þess að kennslutæki og kennslu-
bækur, sem þar eru notuð, séu
þannig úr garði gerð að kynjum
sé ekki mismunað.
í náms- og starfsfræðslu og við
ráðgjöf í skólum skal leitast við
að kynna bæði piltum og stúlkum
störf sem hingað til hefur verið
litið á sem hefðbundin karla- og
kvennastörf. Menntamálaráðu-
neytið ber ábyrgð á framkvæmd
þessa ákvæðis í samráði við
Jafnréttisráð. í þeim tilgangi skal
ráðuneytið fylgjast með þróun
þessara mála ma. með reglu-
bundnum rannsóknum.
10. Jafnréttisnefndir sveitarfé-
laga. Lagt ertil að sveitarfélögum
með 500 íbúa eða fleiri verði gert
skylt að skipa jafnréttisnefndir.
ks
Þriöjudagur 25. apríl 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Afmœli
Kristján
Jónsson
sextugur
Kristján Jónsson stýrimaður,
Erluhrauni 11 Hafnarfirði er sex-
tugur í dag 25. apríl. Hann tekur
á móti gestum í veitingahúsinu
Skútunni í Hafnarfirði frá kl. 17-
19 í dag.