Þjóðviljinn - 17.05.1989, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Hversu mörg núll, herra dómari?
Guðrún Sigríður Friðbjörnsdóttir skrifar
Nú er íslendingar hafa tekið
þátt í hinni evrópsku söngva-
keppni í fjórða sinn ætti að vera
kominn tími til fyrir okkur að
meta reynslu okkar og helst að
marka þáttaskil. Sé litið til baka,
held ég að flestir séu sammála
um, að fullkomið dómgreindar-
leysi á eigin stöðu hafi ráðið ferð-
inni framan af. íslendingar lögðu
upp í sína fyrstu för og ætluðu
bara að vinna. Hópurinn kom til
baka, sár og reiður og mótmælti í
sjónvarpinu. Ekki einu sinni
Norðurlandaþjóðirnar höfðu
orðið til að greiða þeim atkvæði.
Og þjóðin vissi varla sitt rjúkandi
ráð.
í annað sinn fórum við fram og
eftir á stóð umræðan um það,
hvort úrslitin hefðu verið réttlát.
í þriðja sinn fór ýmsa að gruna
að eitthvað kynni að vera að af-
stöðu íslendinga til sjálfra sín eða
keppninnar eða að undirbúnings-
framkvæmdinni hér heima kynni
að vera ábótavant.
Og í ár urðum við neðst. Samt
var lag Valgeirs fallegt og Daníel
kom á óvart með að syngja áber-
andi betur í aðalkeppninni en í
forkeppninni enda hvíldi sjón-
varpsmyndavélin á andliti hans
mestallan tímann. En það hefur
fleirum en íslenskum alþýðulista-
mönnum orðið vandratað um
hinn alþjóðlega tónlistarheim og
við getum kannski huggað okkar
við að héðan af eigum við aðeins
eina leið færa og hún er upp á við.
Sú sem þessi orð ritar hefur
verið lengi á ferli í tónlistar-
heiminum og fengið ýmsan góð-
an glaðning og mikla uppörvun
en einnig ótrúlega margar koll-
steypur. Eins og allir sem fást við
listsköpun hef ég oft á tíðum ver-
ið á barmi örvæntingar og fundist
að ég réði ekki við það sem ég
að gera þá kröfu til listamanna
sinna að um þá ríki þjóðarsátt
getur hæglega svo farið í framtíð-
inni að þeir eignist ekki annað en
eftirhermur.
Sú framkvæmd keppninnar að
hafa atkvæðagreiðslur í öllum
söngvakeppni. í henni ættu að
sitja fulltrúar alþýðutónlistai
manna, klassískt tónskáld ser..
hefur náð árangri í að semja fyrir
leikhús, samkvæmisdansari,
sviðshönnuður og aðilar úr utan-
ríkisþjónustunni.
>>
íslendingar hafa nú um langt árabil afrekað
það að rétta tennurnar í öllum táningum
og vinna þess vegnaflestallar
fegurðarsamkeppnir. En ekkert slíkt gerist
ímenntamálum þjóðarinnar.“
væri að gera eða stæðist ekki þær
kröfur sem ég gerði til sjálfrar
mín. Án þeirrar tilfinningar verð-
ur ekkert listaverk til. Ég leyfi
mér að halda því fram að ég þekki
hinn alþjóðlega tónlistarheim
nógu vel til að hafa ýmislegt til
málanna að leggja í dag.
f fyrsta lagi: Enginn listamaður
og ekkert listaverk nær nokkru
sinni þjóðkjöri. Það er hlutverk
listarinnar að bíða ósigur fyrir
tísku og tíðaranda en rísa síðan
upp þegar allir eru búnir að
gleyma um hvað var verið að slást
og hafa þá síðasta orðið. Séu
menn í vafa um þetta geta þeir
tekið niður í listasögunni svo til
hvar sem er. Ef íslendingar ætla
landshlutum um lög og flytjendur
er röng. Útvarpsstöðvarnar spila
auðvitað vinsæl lög, flutt af uppá-
haldsfólki þjóðarinnar, en úti í
heimi er eins víst að aðrar við-
miðanir og annar smekkur gildi.
Ætli íslendingar sér þó ekki sé
nema lítið hlutverk í hinni alþjóð-
legu hljómkviðu verða þeir að
stilla saman alla sína faglegu
krafta. Við erum þar komin sem
ættfræði og fulltrúalýðræði á sér
sín takmörk en sérfræðiþekking
og alþjóðleg reynsla og slípun
annars vegar en hinn frj álsi mark-
aður í þessu tilfelli erlendur hins
vegar tekur við. Þess vegna ætti
sjónvarpið þegar í stað að setja
nefnd, til að undirbúa næstu
í öðru lagi: Menn verða að gera
sér sem besta grein fyrir út í hvað
þeir eru að fara.
Um alþjóðlegar tónlistar-
keppnir sem eru angi hins alþjóð-
lega tónlistarmarkaðar er margt
að segja. Það er gott fyrir taugak-
erfið að vita að því hefur lengst af
verið haldið fram að aðeins tvö
fyrstu sætin skipti markaðslega
séð máli. Það ætti því ekki að
skipta máli hvort við verðum
númer 16 eða 22.
Það hefur löngum verið veik-
leiki íslenskra listamanna að
meta gáfur og listræna innlifun
mikils en handverkið lítils. En á
prófum jafnvel í hinum bestu tón-
listarskólum Evrópu, þar sem
lífið er eintóm heppni, flíka menn
ki gáfum sínum og reyna sig
...ki í miklum tilþrifum eða hinni
stórkostlegu list. Það er verið að
prófa í tækni og fagmennsku en
listin sjálf er smekksatriði og bíð-
ur eins og áður er sagt nærri alltaf
ósigur í fyrstu atrennu. Enginn
lífsreyndur tónlistamemi gefur
sig á vald smekks misvinsamlegra
prófdómara. Með öðrum orðum:
á prófi vinnur maður sitt verk og
eins vel og maður getur en gætir
þess að snerta enga strengi í
brjóstum prófdómara því að það
geta hæglega verið strengir sem
þeir vilja ekki hlusta á. Og enn
frekar á þetta við um tónlistar-
keppnir.
Að prófi loknu eða að unninni
samkeppninni taka við tímar hins
listræna frelsis, tímar áhættu og
persónulegra sigra og ósigra.
I þriðja lagi: í listaheiminum
eru kosningar ekki lýðræðislegar
og réttlætið ekki til, enda mæli-
kvarðarnir allir í sveigjanlegra
lagi. Samt gerist það sjaldan að
það sem er lélegt nái á toppinn
eða staldri þar við. Ekki er teflt
fram andstæðunum sannleiki/
lygi, aðeins andstæðunum fallegt/
ljótt. Og ekki er spurt um for-
sendur keppnisaðila. Við tökum
ekki þátt í söngvakeppninni sem
fulltrúar einnar minnstu þjóðar
Evrópu. Á þessum stað hafa
menn ekki hugmynd um hvað ís-
Framhald á bls. 8
Guðrún Sigríður er söngkona.
Um hlutlausar kannanir og fleira
Þótt það hafi að sönnu glatt
hjarta mitt að sjá hve málefna-
lega Ólafur Gíslason blaðamaður
Þjóðviljans hefur fjallað um
Fossvogsdal að undanförnu leyfi
ég mér að setja á ofurlitlar vanga-
veltur vegna fréttaskýringar hans
„í brennidepli" miðvikudaginn
10. maí. Ólafur víkur þarna m.a.
að fyrirhugaðri könnun skipu-
lagsstjórnar ríkisins á áhrifum
Fossvogsbrautar. Um það mál
sagði svo í allítarlegri frétt Morg-
unblaðsins 4. maí:
Stefán Thors, skipulagsstjóri
ríkisins, segir að skipulags-
stjórn ríkisins vilji láta hlut-
lausa aðila vega og meta áhrif
Fossvogsbrautar, annars vegar
á umferð og hins vegar á um-
hverfi með tilliti til mengunar,
hávaða og fleira.
Þótt fyrirætlan skipulagsstjóra
líti sakleysislega út á pappírnum
og vant sé að sjá hvað maður geti
haft á móti henni blandast þar
samt saman býsna ólíkar „kann-
anir“ - ef einu sinni er hægt að
hafa það orð um allt sem til
greina kemur.
Eðli málsins samkvæmt er það
nefnilega svo að suma hluti er
hægt að rannsaka og rnœla á hlut-
lœgan (objektívan) mœlikvarða,
aðra hluti er hægt að spá um og
tnœla á huglægan (súbjektívan)
kvarða. Á þessu tvennu er mikill
munur.
Flesta þá þætti er snerta meng-
un mun vera unnt að rannsaka og
mæla nokkuð nákvæmlega og
þarf engum að blandast hugur um
niðurstöður, þær eru ekki háðar
huglægum túlkunum. Það kom
vel fram í ávarpi Sigmundar Guð-
bjarnarsonar, háskólarektors, á
fundi um Fossvogsdalinn 6. maí
(birtist m.a. í Morgunblaðinu 9.
maí) að auðvelt er að mæla ríkj-
andi vindáttir, auðvelt er að sýna
hvernig mengun muni berast frá
bflaumferð í dalnum, auðvelt er
að segja nokkuð nákvæmlega
fyrir um magn kolmónoxíðs frá
tilteknum bifreiðafjölda á gefn-
Heimir Pálsson skrifar
um hraða. Um slíkar mælingar
þarf ekki að efast og ef þær
sannfæra einhvern er sjálfsagt að
láta þær fara fram.
„æskilegt“, ekki hvað sé „vís-
indalega nauðsynlegt“.
Þetta er skýringin á því að bæj-
arstjórn Kópavogs hefur hafnað
aðili er ekki til vegna þess að
hann verður hlutdrægur af þeim
upplýsingum sem honum eru
fengnar.
„Suma hluti er hœgt að rannsaka og mœla á
hlutlægan mœlikvarða, aðra hluti erhægtað
spá um og mœla á huglœgan kvarða. A þessu
tvennu er mikill munur. “
Hins vegar er það svo að könn-
un á „umderðarlegri þörf“
brautar, hvort sem er Fossvogs-
braut eða einhver önnur, veltur
einvörðungu á því hvaða forsend-
ur eru gefnar og hvaða huglæg
mörk menn setja sér til að meta
hvað sé „gott“ eða jafnvel
„skynsamlegt“ í umferð. Þetta
sést vel ef við staðhæfum t.d. að
væri gert ráð fyrir Fossvogsbraut
með hámarkshraðanum 90 km
yrði áreiðanlega auðvelt í reikni-
líkani að sýna fram á að hún létti
mjög umferð af ýmsum öðrurn
götum og væri þá sjálfsagt „æski-
legur“ kostur frá einhverjum
sjónarmiðum. Sé hámarkshrað-
inn hins vegar settur í 45 km á
klukkustund snarminnkar „gagn-
ið“ af brautinni fyrir þá sem búa
við aðrar götur. Ötkoman veltur
á því hvaða forsendur eru gefnar.
Á sama hátt veltur mat manna
á „æskileik“ brautar vitanlega á
því hvort þeir telja endilega
nauðsynlegt að komast greiðustu
hugsanlega leið milli þeirra
punkta sem brautin tengir. Á
þetta er einvörðungu hægt að
leggja huglægt mat, menn geta
aðeins sagt hvað þeim finnist
þeirri hugmynd um hugsanlegt sé
að fela „hlutlausum“ aðila að
kanna umferðarþörfina fyrir
Fossvogsbraut. Þessi hlutlausi
Ólafur Gíslason segir að sú af-
staða bæjarstjórnar Kópavogs að
telja sig óbundna af umferðar-
þarfa-könnun orki tvímælis „ein-
faldlega vegna þess að skipulags-
mál höfuðborgarsvæðisins verða
ekki leyst nema með samvinnu."
Þetta er svo sem gott og blessað.
En þá mega menn ekki heldur
horfa fram hjá því að í Fossvogs-
deilunni er tekist á út frá tveim
ósættanlegum sjónarmiðum.
Verði lögð hraðbraut um dalinn
verður hann ekki útivistarsvœði.
Verði hann útivistarsvœði verður
þar engin hraðbraut.
í bæjarstjórn Kópavogs hefur
sú skoðun verið ráðandi, alt frá
árinu 1975 að vinna skuli að
„friðun hans (dalsins) fyrir bfl-
aumferð." Þar með er því lýst yfir
að önnur sjónarmið ráði gerðum
okkar en þarfir umferðarinnar.
Þess vegna virðist okkur í bæjar-
stjórn Kópavogs viðhorfið til um-
ferðarkönnunarinnar ekki orka
tvímælis.
Heimir er forseti bæjarstjórnar
í Kópavogi
Misskilningur í Brennidepli
Athugasemd frá þingflokki Kvennalista
Óhjákvæmilegt er að leiðrétta Staðreyndir málsins eru þess-
herfilegan misskilning og rang- ar: í gildandi lögum eru ákvæði
túlkun, sem fram kemur í Sem takmarka lánsrétt eigna-
greininm „í brennidepli“ í Þjóð-
viljanum 11. maí sl. Þar er m.a.
fjallað um húsbréfamálið og at-
kvæðagreiðslu um það á Alþingi
og sagt m.a. orðrétt:
„Kvennalistinn kom á óvart
með því að leggja Sjálfstæðis-
flokknum lið og tryggja sam-
þykkt tillögu um að stóreigna-
menn eigi jafnan rétt á húsnæðis-
stjórnarláni og sauðsvartur al-
múginn.“
Þetta er alrangt, og verður
þessi skilningur blaðsins að skrif-
ast á óvönduð vinnubrögð og
þekkingarskort, nema að blaðið
fari vísvitandi með ósannindi í
pólitískum tilgangi.
manna og veita þeim forgang sem
eiga engar eða litlar fasteignir.
Kvennalistakonur studdu þessi
ákvæði dyggilega, þegar þeim var
bætt inn í lögin um Húsnæðis-
stofnun í árslok 1987. Það sem
lagt var til í frumvarpsgreinun-
um, sem nú hafa verið felldar, var
frekari takmörkun á lánsrétti í al-
menna kerfinu, annars vegar til
eignamanna, sem að mati Hús-
næðismálastjórnar hefði haft lítil
sem engin áhrif, en hins vegar
veruleg skerðing á lánsrétti ein-
hleypinga. Sú skerðing hefði
vissulega haft í för með sér sparn-
að fyrir útlánakerfið, sem hefði
þá nýst öðrum lánsumsækjend-
um í biðröðinni, en kvennalistak-
onur töldu með því gengið ómak-
lega á rétt einhleypinga, sem
þurfa þak yfir höfuðið eins og
aðrir og eiga engu auðveldara
með fjármögnun húsnæðiskaupa
en aðrir nema síður sé.
Þessar greinar frumvarpsins
Smu húsbréfakerfinu ekkert
>. Kvennalistakonur rufu því
c*.ki samkomulag við ríkisstjórn-
ina um framgang húsbréfakerfis-
ins með stuðningi við brottfall
þessara greina. Og það skal að
lokum ítrekað og undirstrikað að
sú afstaða leiddi ekki til annars en
þess, að núgildandi takmarkanir
á lánsrétti standa óbreyttar.
Með þökk fyrir birtinguna.
Miðvikudagur 17. maí 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7