Þjóðviljinn - 03.06.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Verðhækkunum
mótmælt
Mörgþúsund manns komu saman á Lækjartorgi í fyrradag að
hvatningu ASÍ og BSRB til að mótmæla þeim verðhækkunum
sem yfir hafa dunið á síðustu dögum á ýmsum nauðsynjum -
og búvöruhækkanir eru á leiðinni.
Forystumenn samtaka launamanna voru harðorðir um þess-
ar hækkanir á fundinum. Ásmundur Stefánsson komst svo að
orði, að með þeim hefði ríkisstjórnin brugðist þeim fyrirheitum
um viðspyrnu gegn verðhækkunum sem gefin voru fyrir
skemmstu þegar samið var við verkafólk og ríkisstarfsmenn.
Hann sagði að grundvöllur samninganna væri að hrynja og það
yrði að knýja ríkisstjórnina til að taka mark á eigin fyrirheitum.
Ekkert er eðlilegra en þessi mótmæli: til þeirra er stofnað af
þeim sem töldu sig sýna raunsæi og tillit til efnahagsaðstæðna
í kröfugerð og samningum ( og voru flestir á því máli nema
Sjálfstæðismenn sem töldu alla samninga vonda sem minnstu
kauphækkanirhefðu íförmeð sér). Og þá viljaþeirvitanlegaað
stjórnvöld standi við sinn hluta samninga sem gerðir hafa verið.
Ráðherrrar ríkisstjórnarinnar verja sig með ýmsum hætti:
þeir vísa á erlendar hækkanir, á óviðráðanlega sjálfvirkni í
verðlagsmálum landbúnaðar - fyrir utan það að þeir leggja
annan skilning í fyrirheit sín en oddvitar ASÍ og BSRB. Vitan-
lega hafa þeir tölvert til síns máls og ekki mikill fengur í því að
grípa enn og aftur til þeirrar klisju, að ríkisvaldið sé alltaf fyrst og
síðast fjandsamlegt launafólki. Stuðningsmenn ríkisstjórnar-
innar geta og tilfært ýmislegt henni til réttlætingar - bæði það
sem gert er til að koma í veg fyrir hrun atvinnuveganna og svo
blátt áfram það, að allir ættu von á verri og harðari aðgerðum ef
hægristjórn færi hér með völd.
En slíkt tal vekur takmarkaða pólitíska hrifningu, að ekki sé
meira sagt. Verðhækkanir í kjölfar kjarasamninga eru vissu-
lega ekki nýmæli á (slandi og til of mikils mælst að vinstristjórn
get kippt úr sambandi öllum gangvirkjum sem því ráða. En það
sem þá á skortir er að stíga um leið þau skref sem sannfæra
almenning um að eitthvað annað sé á ferðinni en nauðungar-
víxláhrif kaupgjalds og verðlags, eitthvað sem um munar fyrir
þá sem verst eru settir, einhver trúverðug áhlaup séu gerð á
Ijósfælinn gróða þeirra sem hagnast hafa á reyfaralegu efna-
hagsástandi liðinna missera. Að þessum hlutum vék ögmund-
ur Jónasson í sinni ræðu á Lækjartorgi: hann sagði að auðvitað
mætti finna skýringar á öllum verðhækkunum: „þeirra skýringa
má leita í efnahagsreikningum olíufyrirtækja, skipafélaga,
flugfélaga og okurfyrirtækja. En heimilin hafa líka sína efna-
hagsreikninga og þá má einnig útskýra".
Og þar með er Ogmundur kominn að því sem miklu varðar:
fólk ætlast til þess af stjórn sem kennir sig við félagshyggju að
hún taki mun meira mark á „útskýringum" heimilanna en þeirra
sem fara með auð og vald fyrirtækja. Það er ekki síst þess
vegna sem svo mikill fjöldi fólks var saman kominn til mótmæla
á Lækjartorgi í fyrradag - fólki er ekki eins heitt í hamsi við
íhaldsstjórn, eins þótt hún geri miklu verri hluti, og við „sína
menn“. Til (Deirra sem telja sig stjórna í anda félagshyggju eru
gerðar mun meiri kröfur - eins og sjálfsagt er.
Sjómannadagur
Á sjómannadegi eru menn minntir á margt: bæði á það sem
ekki breytist: mikilvægi þeirrar stéttar sem dregur mesta björg í
bú og svo gjörbreyttar forsendur sjávarútvegs í landinu. Við
upplifum þá þverstæðu að góð aflabrögð vekja ugg um það
hvað tekur við þegar kvótar ársins eru full nýttir. Hvergi sjáum
við betur takmarkanir hefðbundinnar samkeppni, hvergi betur
nauðsyn jákvæðrar „skipulagshyggju" um þjóðarnauðsyn en í
íslenskum fiskveiðum. Og eitt nærtækasta verkefnið hlýtur þá
að vera það fyrirkomulag veiða sem tryggir sjómönnum og
sjávarplássum sem jafnasta dreifingu verkefna yfir allt árið.
Þjóðviljinn sendir sjómönnum um land allt sínar bestu árnað-
aróskir.
ÁB.
KLIPPT OG SKORIÐ

nPnHSnBRMWt \ v3
■ t i| *yi ■ 1 11 «•> v

^r|
í ii m
& -'fe? ■' WQjx |
■
Spilling hér og þar
Pað er skrýtið með spillinguna:
það er eins og þjóðarsálin hafi
margskonar næmi gagnvart
henni. Einna minnst er næmið
gagnvart skattsvikum eins og
margir munu við kannast. Vitan-
lega reiðast menn skattsvikum og
tala margt miður fagurt um þá
sem „alltaf skjóta sér undan því
að leggja sitt af mörkum til sam-
félagsins“. En því miður: það er
oftar en ekki einhver holur
hljómur í þeirri reiði. Talið allt
eins og einum um of afstrakt.
Stundum grunar þann sem hlust-
ar, að sá sem reiðist skattsvikur-
um sé í rauninni sjálfum sér
gramur fyrst og fremst. Fyrir það
að vera ekki eins sniðugur og aðr-
ir í þeirri list að koma sér undan
ti'und.
Þegar meiriháttar óreiða er
uppi í kringum stórfyrirtæki, þá
eru menn líka eins og vankaðir í
sínum vangaveltum um fjármál-
aspillingu. Um þetta eru mörg
dæmi og það frægasta finnum við
vitanlega í Hafskipsmálinu, sem
enn er að sigla um dómkerfið og
veit enginn hvenær slíkt mál nær
landi eða hvort það gerist. Stund-
um eru upphæðirnar sem fjallað
er um eitthvað svo ónotanlega
háar, að menn átta sig ekki á
þeim, þær fara einhvernveginn
fyrir ofan garð og neðan. Síðan
reynist gjalþrotakörlum jafnan
auðvelt að sveipa um sig geysi-
þykkum þokumekki á einhvers-
konar bókhaldsskollaþýsku, svo
að sakleysingjarnir Jón og
Gunna, foreldrar þjóðarsálarinn-
ar, sjá ekki handa sinna skil.
Ó þá náð að eiga
flösku
En þegar kemur að brenni-
vínsspillingunni, þá eru allir með
á nótunum. Allir sjá fyrir sér
fyrirhafnarlaust flöskuna sem
ekki þurfti að borga fyrir nema
tíunda eða sjöunda hluta þess
sem hún kostar frá Áfengis- og
tóbaksverslun ríkisins. Það liggur
við að þeir geti farið höndum um
hana í andanum, skrúfað af henni
tappann og teygað í sig sæluna „á
kostnaðarverði“. Slíkur mögu-
leiki er einhversstaðar í námunda
við þær hugmyndir sem okkar
elskuleg þjóð gerir sér um himna-
nki - og þá ekki bara það himnar-
íki sem er eins og ókeypis Spánar-
ferð án allra timburmanna. Þið
munið hvernig menn ortu um
eilífðarsæluna hér á fyrri öldum:
kláravín feiti og mergur með
mun þar til rétta veitt...
Skefjalaus söfnun
Þess vegna brugðust menn við
hart þegar upp komst um stór-
felld áfengiskaup forseta Hæsta-
réttar, um það að hann dró hátt á
annað þúsund flöskur í bú undir
þeim formála að hann væri hand-
hafi forsetavalds nokkra daga.
Almenningsálitið hefur reyndar
brugðist svo hart við, að þau
málaferli sem nú fara fram yfir
Magnúsi Thoroddsen, hvemig
sem þeim lýkur, geta aldrei leitt
til refsingar sem kemst í hálfkvisti
við þá illu frægð.
í málflutningi ríkislögmanns er
farið hörðum orðum um hegðun
hins ákærða eins og vonlegt er.
Þar segir m.a. um áfengiskaup
forseta Hæstaréttar:
„Þessi skefjalausa söfnun
áfengis væri sjálftaka hlunninda
sem væri með öllu óþekkt innan
ríkiskerfisins. Ekki hefði verið
sett ákveðið hámark á úttektir en
æðstu embættismönnum treyst til
að gæta hófs.“
Virðingastigi
syndanna
Hér er rétt að nema ögn staðar.
Málsóknin byggist mjög á því, að
mál Magnúsar sé einstakt í sinni
röð vegna þess hve langt hafi ver-
ið gengið í að misnota ákveðin
fríðindi. Málsvörnin byggist svo
öll á því, að fjöldi annarra
manna, bæði kollegar Magnúsar
(þótt þeir séu ekki nafngreindir
beinlínis) og svo ýmsir ráðherrar,
séu hér um bil jafnsekir vegna
þess að þeir hafi einnig umgengist
sín fríðindi með vafasömum
hætti. Út úr þessu hefur reyndar
orðið undarlegt karp í blöðum,
þegar t.d. einn af dálkahöfund-
um Tímans geisar tölvert yfir því,
að verjandi Magnúsar Thorodd-
sen láti að því liggja að öngvir
ráðherrar drekki brennivín aðrir
en Framsóknarmenn!
Sækjandi málsins vill skilja
forseta Hæstaréttar mjög greini-
lega frá ráðherrum í sínum mál-
flutningi. Hann segir m.a.:
„Það breytti engu hvort ráð-
herrar hefðu veitt áfengi á kostn-
aðarverði í afmælum sínum eða
við önnur tækifæri þar sem þeir
hefðu ræktað nauðsynleg tengsl
ráðherra víðs vegar að úr þjóðfé-
laginu. Slkar væru þeirra skyldur
og þeir bæru ábyrgð gagnvart
kjósendum og alþíngi."
Gáum að þessu.
Rétt og rangt
Víst má segja að ráðherrar og
forsetar Hæstaréttar séu ekki
með öllu í sama báti í áfengismál-
um. En það sýnist engu að síður
mikill óþarfi að gera mikið úr
þeim mismun og teygja sig
jafnvei svo langt að maður gæti
haldið að það væri „skylda" ráð-
herra að halda svo miklar afmæli-
sveislur að ríkið „yrði“ að niður-
greiða þær með sérstökum
innkaupaaðferðum. Það skiptir
mestu í öllum þessum málum,
sem haft er eftir sækjanda í máli
ríkisvaldsins gegn Magnúsi Thor--
oddsen í þeirri ítarlegu frásögn
sem Morgunblaðið hefur birt af
málflutningi, en það er þetta:
„Ámælisvert hefði verið að
nýta heimildina með þeim hætti
sem Magnús gerði. Það hefði far-
ið í bága við hugmyndir fólks um
muninn á réttu og röngu.“
Einfalt og dagsatt. Fólk er,
þrátt fyrir allt, ekki alveg búið að
gefa það upp á bátinn að unnt sé
að gera mun á réttu og röngu.
Skiptir ekki höfuðmáli hve oft og
lævíslega menn ganga fram hjá
þeirri viðleitni með allskonar sið-
ferðilegum afstæðisbrellum. Og
það er alveg ljóst, að fólk telur
misnotkun opinberra aðila á
fríðindum, „sjálftaka hlunn-
inda“, sé blátt áfram röng. Og við
því mati almennings er í rauninni
ekki til nema eitt svar: að setja
ótvíræðar reglur um alla opin-
bera risnu. Og fara eftir þeim.
ÁB.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁmason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaöamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, ólafurGíslason, Páll
Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
fmnurómarsson (íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustióri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr.
Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskrtftarverö á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 3. júní 1989