Þjóðviljinn - 15.06.1989, Blaðsíða 6

ERLENDAR FRÉTTIR
Páfi talar yfir hausamótum Svía
Fordæmir
fóstureyðingar
Segirþœr bera vott um vöntun á virðingufyrir
mannslífinu oggeta leitt afsérsamfélagsupp-
lausn
Iræðu, sem Jóhannes Páll annar
páfi flutti í Uppsalaháskóla á
föstudag, beindi hann mjög spjót-
um sínum að fóstureyðingum og
gaf jafnvel í skyn að iíkja mætti
þeim við það að gamalmennum
væri styttur aldur. Hið síðar-
nefnda mun raunar ekki hafa ver-
ið óþekkt á Norðurlöndum til
forna, en ekki er vitað hvort páfa
er kunnugt um það.
Svíþjóð er meðal þeirra ríkja
heims, er frjálslegasta hafa fóst-
ureyðingarlöggjöf. Konur fá þar
fóstri eytt umsvifalaust á kostnað
ríkisins og þriðja hverju fóstri,
sem kemur undir þarlendis, er
eytt. Áreiðanlega var það í tilefni
þessa, sem páfi valdi fóstur-
eyðingar að ræðuefni er hann tal-
aði yfir kennurum og stúdentum í
höfuðsetri sænsks lærdóms, er
stofnað var á 15. öld.
Páfi komst í ræðunni að orði á
þá leið, að hugmyndin um fóstur-
eyðingar fæli í sér vöntun á virð-
ingu fyrir Iífi, og slíkt virðingar-
leysi gæti leitt af sér upplausn
mannlegs samfélags. „Sá réttur,
sem samfélagið verður að verja
öllu öðru fremur, er rétturinn til
lífs. Hvort sem persóna er í móð-
urkviði eða á lokaskeiði ævinnar
má aldrei losa sig við hana í þeim
tilgangi að gera öðrum lífið
auðveldara,“ sagði Jóhannes
Páll. Ennfremur kvað hann sög-
una sýna, að grundvallarvöntun á
virðingu fyrir mannslífum gæti
haft miklar hörmungar í för með
sér og benti í því sambandi á
fiöldamorð nasista á gyðingum.
Omögulegt myndi reynast, sagði
páfi, að leggja fram siðrænar
meginreglur, er tryggt væri að
framfylgt yrði, nema því aðeins
að samfélagið liti á mannslífið,
persónuna, sem friðheilaga.
Svíþjóð var síðasta landið, sem
páfi heimsótti í Norðurlandaför
sinni. Á föstudaginn var í tilefni
heimsóknarinnar haldin sam-
kirkjuleg guðsþjónusta í Upp-
saladómkirkju, höfuðkirkju
sænskrar kristni, og messuðu þeir
þar báðir páfi og Bertil Werks-
Jóhannes Páll annar - tryggja
verður friðhelgi persónunnar.
Mynd: Jim Smart.
tröm, erkibiskup hinnar lúther-
sku þjóðkirkju Svía. Viðstödd
voru meðal annarra Karl sex-
tándi Gústaf Svíakonungur og
Silvía drottning. í stólræðu sinni
þar hvatti páfi til endurnýjaðs
átaks til einingar vestrænu
kristninnar, sem klofnaði með
siðaskiptunum. Væri nú tækifæri
til að taka til meðferðar þann
ágreining, er þá hefði risið, án
orðagjálfurs og tortryggni.
Reuter/-dþ.
SMÁFRÉTTIR ■■■■■■■■■
Reagan sleginn til riddara
Elísabet önnur Bretadrottning sló Ronald Reagan, fyrrum Banda-
ríkjaforseta, í gær til heiðursriddara af Bathreglunni. Regla þessi er
ævaforn og var upphaflega skipuð mönnum er slegnir voru til riddara
þegar Englandskonungar fyrirtíð Normanna voru krýndir. Sjaldgæft er
að útlendingum sé auðsýndur þessi heiður. Þótt Reagan hafi þannig
verið aðlaður, má hann ekki titla sig Sir, þar eð hann er ekki breskur
þegn.
Kontraforingi snýr heim
Alfredo Cesar, einn af foringjum kontranna, liðsafla þess er verið
hefur í stríði við Níkaragvastjórn í átta ár með stuðningi Bandaríkjanna,
er kominn heim til föðurlandsins og segist ætla að taka þátt í kosninga-
baráttunni fyrir kosningar þær, er fram eiga að fara þarlendis í febr.
n.k. Aðrir kontraforingjar, þeirra á meðal Adolfo Calero og Roberto
Ferrey, hafa gefið í skyn að einnig þeir kunni að snúa heim innan
skamms. Bendir þetta til þess að kontrar sjái ekki aðra kosti betri fyrir
höndum en að hverfa heim til föðurlandsins, þar eð án hernaðarstuðn-
ings frá Bandaríkjunum hafa þeir reynst ófærir um að halda áfram
hernaði gegn Níkaragvastjórn og stjórn Hondúras, þar sem þeir hafa
bækistöðvar, vill ekkert fremur en að losna við þá.
Glæpir í Sovétríkjum
Anatólíj Smírnov, forstöðumaður upplýsingadeildar sovéska innan-
ríkisráðuneytisins, sagði í gær að glæpum þarlendis hefði s.l. ár
fjölgað um 32 af hundraði frá því árið á undan. Væri hér einkum um að
ræða auðgunarbrot, fjárglæfra og brask, og stæðu oft að þessu skipu-
lagðir hópar, þó ekki svo stórir að hægt væri að kalla þá samtök í
mafíustíl. Grundvallarástæðan er að mati Smírnovs að meiri peningar
eru í umferð en sem samsvari framboði á neysluvörum. Alvarlegum
glæpum eins og morðum og nauðgunum hefur og mjög fjölgað, og
kennir Smírnov um vaxandi agaleysi auk drykkjuskapar og fíkniefna-
neyslu. Heyrst hefur að skipulagðir hópar glæpalýðs hafi átt hlut að
ofsóknunum gegn Mesketum í Usbekistan undanfarið.
Tígremenn vilja semja
Þjóðfrelsisfylking Tígre, fylkis í Norður-Eþíópíu, sem í 14 ár hefur
verið í stríði gegn miðstjórn landsins, tók á þriðjudag tilboði Mengistu
Haile Mariam, Eþíópíuforseta, um friðarviðræður. Segjast Tígremenn
vera reiðubúnir að hefja viðræðurnar innan mánaðar. Friðarviðræðut-
ilboð Mengistus nær einnig til Þjóðfrelsisfylkingar Eritreu og gengur
hann í því lengra til móts við uppreisnarmenn en Eþíópíustjórn hefur
nokkumtíma áður gert. Ekki gefur hann þó kost á því í tilboðinu að
Eritrea og Tígre fái fullt sjálfstæði. Sú er krafa Þjóðfrelsisfylkingar
Eritreu, en Tígremenn munu fáanlegir til að sætta sig við sjálfstjórn.
Ungverjaland
Ferkantaðsborðs viðræður
Þar er kommúnistaflokkurinnfylgismeiri og gæddur meira sjálfstrausti en pólski bróðurflokkurinn,
en innan hans takastýmsir aðilar á
Þessa dagana eru að hefjast f
Ungverjalandi viðræður um
framtíð landsins milli stjórnar og
stjórnarandstöðu, rétt eins og f
Póllandi áður. í Varsjá sátu menn
við hringborð, en ungverska við-
ræðuborðið er hinsvegar ferkant-
að.
Við eina hlið borðsins sitja full-
trúar kommúnistaflokks landsins
og þar með stjórnvalda, og gegnt
þeim fulltrúar níu flokka og sam-
taka í stjórnarandstöðu. Við
þriðju borðshlið sitja fulltrúar
ýmissa samtaka, sem flest eru
hliðholl kommúnistaflokknum,
og fjórða borðshlið er frátekin
fyrir hina og þessa aðra áhuga-
menn.
Ólíkt því sem er
hjá Pólverjum
í Ungverjalandi, líkt og Pól-
landi, stefnir í aukið lýðræði. Því
fylgja margskonar áhyggjur ým-
issa aðila, minni þó en í Póllandi.
f því landi hefur kommúnistafl-
okkurinn aldrei verið fylgismikill
og rótgróin andúð landsmanna á
Rússum og hollusta við kaþólsku
kirkjuna gerðu að verkum að
vald hans hefur þar fyrst og
fremst byggst á ótta við her og
lögreglu og þó einkum sovéska
hernaðaríhlutun. Sá ótti er nú á
förum og í kosningunum um dag-
inn voru kommúnistar rótburst-
aðir. Það þurfti engum á óvart að
koma.
f Póllandi streittist kommún-
istaflokkurínn, vel vitandi um
óvinsældir sínar, gegn breyting-
um í lengstu lög. í Ungverjalandi
hafa að vísu verið fyrir hendi
kröfur um breytingar að neðan,
Károly Grósz, leiðtogi ungverska kommúnistaflokksins - gagnstætt
pólska bróðurflokknum virðist hann njóta mikils alþýðufylgis.
en stjórnarandstæðingar þar eru
hvergi nærri eins samstæðir og
öflugir og hliðstæðir aðilar í Pól-
landi. í Ungverjalandi eru engin
samtök, sem njóta fylgis og virð-
ingar á við pólsku Samstöðu, eða
neitt nálægt því. Frumkvæðið að
breytingum hefur þar ekki hvað
síst eða jafnvel öllu fremur komið
að ofan, frá tiltölulega frjáls-
lyndum aðilum innan kommún-
istaflokksins. Raunar er hér um
að ræða á margan hátt eðlilegt
framhald af þeim breytingum í
efnahagsmálum til frjálslegra
horfs, sem stjórn Kádárs gamla
stóð fyrir.
Innleiðsla
lýðræðis
Perestrojka Kádárs gekk vel
um hríð en upp á síðkastið hefur
slegið í bakseglin og það valdið
versnandi lífskjörum og vaxandi
ólgu meðal almennings. Við-
brögð kommúnistaflokksins
gagnvart þeim vanda eru þau, að
ekki komi til greina að snúa aftur
til harðræðis, heldur skuli reynt
að leysa vandann með þjóðar-
sátt, er ekki sé kostur á nema
með því að innleiða lýðræði.
Þessi afstaða ungverska kom-
múnistaflokksins stafar sumpart
af því, að hann er gæddur stórum
meira sjálfstrausti en pólski bróð-
urflokkurinn. í síðustu frjálsu
kosningunum þarlendis (sem
raunar má kalla að hafi verið þær
einu frjálsu í sögu landsins til
þessa) í nóv. 1945 fengu komm-
únistar um 17 af hundraði at-
kvæða, sem var hreint ekki svo
slæm útkoma, þegar hliðsjón er
höfð af hefðbundinni andúð
landsmanna á Rússum og ránum
og nauðgunum Rauða hersins
skömmu áður, er hann hertók
landið. Samkvæmt niðurstöðum
skoðanakönnunar í apríl s.l. eru
36 af hundraði kjósenda hlynntir
kommúnistaflokknum. Þetta
bendir til þess að kommúnista-
flokkurinn hafi fulla ástæðu til að
ætla, að hann verði áfram eitt
sterkasta aflið í stjórnmálum
landsins, jafnvel þótt hann geti
vart gert sér vonir um að fá hrein-
an meirihluta í fullkomlega frjáls-
um þingkosningum.
Nagy þjóðar-
píslarvottur
Nú hafa Imre Nagy og aðrir
þeir forustumenn Ungverja, sem
teknir voru af Iífi eftir upp-
reisnina 1956, fengið fulla upp-
reisn æru og á morgun á að jarð-
setja Nagy, sem lengi hefur legið í
ómerktri gröf, með fullum sóma
á ný. Búist er við miklu fjölmenni
við þá jarðarför' og kvíða ýmsir
því að hún kunni að verða upphaf
ókyrrðaröldu, er komi meirihátt-
ar raski á þjóðfélagið og verði
kommúnistaflokknum hættuleg.
En vera má að endurreisn Nagys,
sem nú er orðinn einskonar þjóð-
arpíslarvottur, geti öðrum þræði
komið kommúnistaflokknum vel
- Nagy var jú eftir allt saman einn
af leiðtogum hans. Varla þarf að
taka fram að pólskir kommúnist-
ar eiga sér engan hliðstæðan písl-
arvott.
Hvað sem því lfður eru vanda-
málin, sem blasa við Ungverjun-
um við ferkantaða borðið, ekkert
smáræði, og viðræðurnar verða
efalaust langar og strangar. All-
mikið los er komið á kommún-
istaflokkinn og innan hans deila
harðlínumenn, frjálslyndir og
ýmsir hópar þar á milli. Komm-
únistaflokkur og stjórnarand-
staða hafa t.d. lýst því yfir sam-
eiginlega, að tryggja verði að
enginn flokkur eða samtök hafi
tök á hemum eða öðm vopnuðu
liði. En vitað er að íhaldsmenn
innan kommúnistaflokksins
halda einmitt fast í tök hans á
verkamannavarðliði svokölluðu,
sem sumir kalla að sé í raun
einkaher þess flokks. Ágreining-
ur er einnig um hvenær frjálsar
kosningar skuli fram fara; Frjáls-
lyndir kommúnistar hafa stungið
upp á að þær verði haldnar í júní
næsta ár, en stjórnarandstaðan
vill að þær verði þegar í haust.
dþ.
6 SIÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. júní 1989