Þjóðviljinn - 29.06.1989, Blaðsíða 7

ERLENDAR FRETTIR
Íran/Sovétríkin
Heimsókn Rafsanjanis
markar tímamót
Með henni steig íran skrefáleiðis úr einangrun sinni á
alþjóðavettvangi. ístaðinn vonarstjórn Gorbatsjovs að íranir látivera
að spana upp Sovét-múslíma
Rafsanjani og Gorbatsjov - Sovétríkin ekki lengur „af djöflinum"?
Is.l. viku var Ali Akbar Has-
hemi Rafsanjani, forseti þings
írans og að líkindum valdamestur
manna þarlendis að Khomeini
látnum, í opinberri heimsókn í
Sovétríkjunum. Er Rafsanjani
hæst settur þeirra Irana, sem sótt
hafa Sovétmenn heim frá því að
þeir fyrrnefndu gerðu sína „ís-
lömsku byltingu“. Heimsókn
þessi er taíin marka tímamót í
viðieitni írönsku forustunnar að
komast úr þeirri einangrun á al-
þjóðavettvangi, er hún komst í af
völdum ofsa Khomeinis karls.
í augum þess gamla voru risa-
veldin tvö í eðli sínu nokk-
urnveginn jafnill, en heift hans
gegn Bandaríkjunum var þó í
raun meiri. vegna mikilla ítaka
þeirra í íran síðustu áratugi
keisaratímans og stuðnings
þeirra við síðasta eisarann af Pa-
hlaviætt. í pólitískri erfðaskrá
sinni, sem skráð var 1987, skil-
greinir Khomeini Sovétríkin að
vísu svo, að þau séu af djöflinum,
en síðustu mánuðina sem hann
var hérna megin virðist hann hafa
verið farinn að hallast að því, að
þeim væri eftir allt saman við
bjargandi. í jan. s.l. skrifaði hann
Gorbatsjov bréf, tilkynnti hon-
um að kommúnisminn væri
dauður og ráðlagði honum að
lesa Kóraninn. Jafnframt hrósaði
hann Gorbatsjov fyrir aukið
trúfrelsi sovéskum múslímum til
handa í valdatíð hans og sendi-
maður sá, er bréfið flutti, lofaði
Sovétríkjaforseta eins og forn-
persneskt hirðskáld stórkonung.
Hamagangur Khomeinis
gagnvart Salman rithöfundi
Rushdie spillti viðleitni tiltölu-
lega hófsamra manna í írönsku
forustunni til að bæta samskipti
við Vesturlönd, og þar að auki er
ólíklegt að þau samskipti breytist
til batnaðar meðan ofstækisfullir
Líbanonssjítar í bandalagi við ír-
önsku forustuna halda vestur-
landamönnum í gíslingu. Sovésk-
um ráðamönnum er hinsvegar
kappsmál að bæta samskipti sín
og Irans, í von um að íranski
klerkdómurinn láti þá hjá líða að
reyna að flytja íslamska bókstafs-
trú sína út til sovéskra múslíma.
Ljóst virðist að í ofsóknum Asera
á hendur Armenum og Úsbeka
gegn Mesketum hafi trúarofstæki
að írönsku fyrirmyndinni verið
með í spilinu.
frönsku forustunni, eða að
minnsta kosti tiltölulega hóf-
sömum mönnum í henni eins og
Rafsanjani, er hinsvegar mjög í
mun að rjúfa þá einangrun lands
síns á alþjóðavettvangi, sem það
komst í á Khomeiniárunum. Sagt
er að ofstækisfyllri menn forust-
unnar beri Rafsanjani sökum um
dulda vináttu í garð Vesturlanda
og hann hafi öðrum þræði farið til
Moskvu þeirra erinda að firra sig
því ámæli. Niðurstaða heimsókn-
arinnar varð samningur um lagn-
ingu járnbrautar milli sovétlýð-
veldisins Túrkmenistans og Ma-
sjad, helstu borgar í Norðaustur-
íran, og fremur óljóst orðað sam-
komulag um samvinnu á hermál-
asviðinu. Talið er að Gorbatsjov
hafi viljað fara að með fyllstu var-
úð í því efni, til þess að spilla í
engu samskiptum sínum við
Vesturlönd. dþ.
Amnesty International
Óttast um örlög kínverskra andófsmanna
Amnesty International, hin
þekktu alþjóðlegu baráttu-
samtök fyrir mannréttindum með
aðsetur í Lundúnum, lýstu því
yfir í gær að þau óttuðust um líf
hundraða þess fólks, sem hand-
tekið hefur verið í Kína frá því að
herinn braut lýðræðishreyfing-
una þar á bak aftur. Frá því 21.
þ.m. hafa kínversk yfirvöld til-
kynnt a.m.k. 33 aftökur þar-
lendis.
Samkvæmt sumum fregnum
hafa hundruð andófsmanna verið
tekin af lífi frá því að herinn réð-
ist á mótmælafólk á Himinsfrið-
artorgi í mánaðarbyrjun. Amn-
esty telur fyrir sitt leyti hugsan-
legt að fleiri hafi verið líflátnir en
upp hefur verið gefið af kínversk-
um yfirvöldum og hvetur ríkis-
stjórnir og fólk um allan heim að
leggja fast að kínverskum
stjórnvöldum að láta af aftökum
á pólitískum andófsmönnmum.
Að sögn Amnesty var ferill
kínverskra yfirvalda í
mannréttindamálum á þessum
áratug þegar orðinn hinn herfi-
legasti áður en lýðræðishreyfing-
in undir forustu námsmanna var
barin niður. Komast talsmenn
mannréttindasamtakanna svo að
orði, að þarlendis sé alvanalegt
að „dæma fyrst, og hafa síðan
réttarhöld“. Algengt er að
dauðarefsingu sé beitt í Kína og
telur Amnesty að í herferð yfir-
valda gegn afbrotum þarlendis
1983-87 hafi um 30,000 manns
verið teknir af lífi. Ekki sé heldur
óþekkt þar að menn séu pyndaðir
til að játa á sig sakir.
Reuter/-dþ.
Argentína
Peronisti tekur við völdum
Efnahagur í upplausn. Menem boðar neyðarráðstafanir. Líkurá átökum hans og verkalýðssamtakanna,
sem eruundir stjórn flokksmanna hans
Argentína er rík að náttúru-
auðlindum, hefur tiltölulega
þróað efnahagslíf og mikið af
menntuðu fólki, en engu að síður
er varla nokkurt ríki Rómönsku
Ameríku verr á sig komið í efna-
hagsmálum um þessar mundir.
Astandið í þeim efnum er nú svo
ferlegt að jaðrar við algert hrun.
í þessum mánuði er líklegt að
verðbólgan verði 170% og 200-
300% í júlí. Vextir á lánum eru
um 130-180% á mánuði. Gildi
gjaldmiðils landsins, ástralsins,
hefur rýrnað um að minnsta kosti
500% það sem af er árinu. Raun-
gengi ástralsins gagnvart Banda-
ríkjadollarnum hefur síðan í jan-
úar hrapað úr 18 áströlum í 450
fyrir einn dollar. Laun hafa í raun
Iækkað um 50-70 af hundraði síð-
an um áramót. Lágmarkslaun eru
hvað raungildi snertir á hraðri
leið niður fyrir það sem er á Ha-
iti, sem löngum hefur verið eitt
aumasta ríki álfunnar hvað við-
víkur efnahagsstjórn og lífskjör-
um. Og margir Argentínumenn
hafa varla annað en lágmarks-
laun að lifa af.
Atvinnuleysi er samkvæmt op-
inberri skráningu 13-14 af hundr-
aði en er talið vera um 20 af
hundraði í raun, auk þess sem því
fer fjarri að aliir vinnandi menn
hafi fulla vinnu. Enda eru fyrir-
tækin óðum að lamast. Þau draga
stórlega úr starfsemi og segja upp
fólki. Óreiðan erslíkað mörgfyr-
irtæki geta ekki selt framleiðslu
sína, þar eð þau vita ekki hvaða
Menem - teflir djarft til að fá ný
lán hjá alþjóðlegum fjármála-
stofnunum.
verð á að setja á hana. Bílasala
hefur t.d. að mestu lagst niður.
Lífskjararýrnunin kemur ekki
aðeins hart niður á lágstéttum,
heldur og miklum hluta milli-
stéttarinnar, og leiddi þetta til
mikilla óeirða í nokkrum borgum
landsins á dögunum með ránum
og gripdeildum. Efnahagslífið
var þegar í miklum ólestri eftir
valdatíð herforingj astj órnarinn-
ar, er stjórn Alfonsíns tók við
1983, og hann hefur hliðrað sér
hjá að gera fyrirsjáanlega óvin-
sælar ráðstafanir til að rétta efna-
haginn við, enda verið á milli
tveggja elda, annarsvegar verka-
lýðssamtaka undir stjórn peron-
ista og hinsvegar herforingjanna,
en ótti við nýtt valdarán þeirra í
kjölfar ókyrrðar í þjóðfélaginu
hefur stöðugt vofað yfir.
Með hliðsjón af öllu þessu kom
ekki á óvart að radíkalaflokkur
Alfonsíns beið mikinn ósigur í
forsetakosningunum 14. maí.
Kjörinn var Carlos Menem,
frambjóðandi peronista. Hann er
snjall áróðursmaður og fjölda-
sjarmör í anda þeirrar hreyfing-
ar, þar sem lýðskrum og persónu-
dýrkun hefur alltaf verið ríkur
þáttur. Hann tekur væntanlega
við völdum af Alfonsín 8. júlí.
Menem hefur nú kynnt ráð-
stafanir til úrbóta á efnahags-
ástandinu, sem sagt er að sé verra
en nokkru sinni fyrr í sögu lands-
ins. Hann ætlar að innleiða
strangt verðlagseftirlit, fella
gjaldmiðilinn til að opinbert
gengi hans verði í samræmi við
raungengi gagnvart dollarnum,
draga stórlega úr ríkisútgjöldum
og segja upp miklum hluta starfs-
manna ríkisfyrirtækja. Ríkið er
tiltölulega stór atvinnurekandi í
Argentínu og að sumra sögn
veldur tapið á tólf þeim stærstu
þeirra um 80 af hundraði fjár-
lagahallans. Menem gerir sér
vonir um að ráðstafanir þessar
muni blíðka Alþjóðagjaldeyris-
sjóðinn og Alþjóðabankann, svo
að þeir fáist til að veita Argent-
ínumönnum ný lán.
Annað mál er svo það, að hætt
er við að ráðstafanir þessar komi
hart niður á mörgum, sem hafa
það slæmt fyrir. Menem átti sigur
sinn ekki hvað síst að þakka
dyggum stuðningi verkalýðs-
samtakanna, sem eru undir
stjórn peronista, og nú telja for-
ustumenn þeirra hann hafa svikið
sig. Auk ýmissa væntanlegra ráð-
stafana hans í efnahagsmálum
gremst þeim skipanir hans í ráð-
herraembætti. Menem hefur
þannig skipað Miguel nokkurn
Roig efnahagsmálaráðherra, og
sá er ekki einu sinni peronisti og
þar að auki aðalframkvæmda-
stjóri stærsta fyrirtækis landsins í
einkaeign og þannig liðsoddur
auðvaldsins sem peronistar eru
andsnúnir samkvæmt hefð frá
upphafi sínu. Menem hefur einn-
ig reynt að losna við Saul Ubald-
ini, forseta alþýðusambands
landsins, með því að bjóða hon-
um stöðu erlendis, en Ubaldini
afþakkaði. Þetta tilboð mun til-
komið af því að Menem óttast að
þessi flokksbróðir hans verði
stjórn hans erfiður þrándur í
götu.
Menem virðist ætla að hætta á
andstöðu verkalýðssamtakanna
og mikils hluta flokks síns í von
um að sér takist að bæta það upp
með stuðningi annarsstaðar frá.
En margra mál er að í því efni tefli
hann í djarfasta lagi. jþ
Flmmtudagur 29. júní 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7